Charakter prawny planów utrzymania wód oraz ocena ich prawidłowości

4 godzin temu
Zdjęcie: Charakter prawny planów utrzymania wód


W ostatnim czasie prowadzone były konsultacje społeczne projektów planów utrzymania wód. Wywołały one olbrzymie poruszenie społeczne oraz opór wielu środowisk. Konsultacje są jednak tylko jednym z etapów działań nad planami utrzymania wód. W związku z tym wnoszone uwagi będą mogły zostać uwzględnione lub nie, a przedłożone do konsultacji projekty zmienione albo wprowadzone w życie w proponowanym kształcie. Dlatego też warto już teraz zastanowić się nad tym, jaki jest ich charakter, kto będzie uprawniony do ich oceny, w jaki sposób będzie ona przeprowadzana oraz komu będzie przysługiwało prawo do ich kwestionowania.

Charakter prawny planów utrzymania wód

Plany utrzymania wód opracowywane są przez Wody Polskie na podstawie art. 327 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2024 r., poz. 1087 z późn. zm.). W tym miejscu nie będę przypominał ich zakresu, gdyż był on omawiany już wcześniej na łamach Wodnych Spraw. Istotne jest jednak przypomnienie, iż zgodnie z postanowieniami ust. 3 przywołanego przepisu Projekty planów utrzymania wód wymagają przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Przepisy działu IV rozdziału 1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko stosuje się odpowiednio.

Zbadanie wpływu na środowisko planowanych do wykonania prac utrzymaniowych jest więc kluczowym elementem przyjmowania planów utrzymania wód. Wadliwość przeprowadzenia strategicznej oceny może więc rzutować na prawidłowość rozwiązań. Ponadto z punktu widzenia charakteru prawnego planów utrzymania wód należy przypomnieć postanowienia art. 327 ust. 4 Prawa wodnego zgodnie, z którym Wojewoda, na wniosek Wód Polskich, przyjmuje plan utrzymania wód w drodze aktu prawa miejscowego. Z przytoczonego rozwiązania wynika więc jednoznacznie, kto i w jakiej formie wprowadza plany utrzymania wód.

W związku z tym należy brać pod uwagę rozwiązania wynikające z ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. z 2023 r., poz. 190 z późn. zm.). To na jej podstawie wojewodowie wydają bowiem przepisy prawa miejscowego.

Ocena schematy planów utrzymania wód

Z przytoczonych rozwiązań wynika więc, iż to Wody Polskie opracowują projekty planów utrzymania wód, ale wchodzą one w życie dopiero po ich przyjęciu przez wojewodę. W związku z tym, skoro następuje to w formie aktu prawa miejscowego wydawanego przez ten organ, należy uznać, iż ma on również możliwość oceny schematy zaproponowanych rozwiązań. W przypadku uznania, iż naruszają one prawo, wojewoda powinien wskazać błędy popełnione w toku postępowania oraz poinformować, iż wprowadzenie planów będzie mogło nastąpić po ich usunięciu.

Możliwości takie nie wynikają co prawda bezpośrednio z litery prawa, ale skoro plany utrzymania wód wprowadzane są przez wojewodę, to nie można mu odmawiać możliwości oceny jego własnych aktów. W związku z tym już na tym etapie mogą być sygnalizowane ewentualne nieprawidłowości.

Na tym jednak nie kończy się ocena planów utrzymania wód. Zgodnie bowiem z postanowieniami art. 61 ust. 1 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy niezespolonej administracji rządowej, o ile są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.

Szczegółowy tryb przeprowadzenia postępowania kontrolnego został wprowadzony rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie trybu kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy niezespolonej administracji rządowej (Dz.U. nr 222, poz. 1754). Wynika z niego, iż ocena każdego aktu prawa miejscowego dokonywana jest z urzędu. Nie wyklucza to jednak możliwości zwracania uwagi przez podmioty zainteresowane na ewentualne nieprawidłowości w przyjętych planach utrzymania wód.

Niezależnie od sprawowanej z urzędu kontroli nad prawidłowością wprowadzenia aktów prawa miejscowego nie można zapominać o możliwościach jakie daje art. 63 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Zgodnie bowiem z postanowieniami ust. 1 tego przepisu Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym przez wojewodę lub organ niezespolonej administracji rządowej, w sprawie z zakresu administracji publicznej, może zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.

W związku z tym plany utrzymania wód, jako przepisy prawa miejscowego, będą mogły stanowić przedmiot kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne. Niezbędne będzie do tego wykazanie przez podmiot skarżący własnego interesu prawnego. Pojęcie to nie jest bezpośrednio definiowane. W orzecznictwie wskazuje się jednak, iż Interes prawny cechuje to, iż ma on charakter: osobisty i konkretny a ponadto powinien być on aktualny, przy czym o jego istnieniu przesądza związek o charakterze materialnoprawnym między obowiązującą normą prawa materialnego a sytuacją prawną konkretnego podmiotu, a co wyraża się w tym, iż akt stosowania owej normy może mieć wpływ na sytuację tego podmiotu w sprawie administracyjnej (Wyrok NSA z 9.08.2023 r., I OSK 1858/21, LEX nr 3607411).

W przypadku przepisów prawa miejscowego zaprezentowano pogląd przyjmujący, iż Wprowadzenie choćby czasowego zakazu wstępu do lasu i zakazu organizowania polowań na obszarze objętym statutową adekwatnością koła łowieckiego bezpośrednio i realnie wpływa na zakres działalności tej jednostki (Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 30.06.2020 r., II SA/Go 60/20, LEX nr 3029299). W związku z tym nie budzi wątpliwości fakt, iż w świetle przytoczonych poglądów podmiotami mającymi interes prawny będą np. uprawnieni do rybactwa na wodach objętych postanowieniami planów utrzymania wód.

Kryteria oceny

Po ustaleniu, w jaki sposób przeprowadzana jest ocena schematy wprowadzenia planów utrzymania wód, należy się zastanowić, jakimi kryteriami powinny się w tym zakresie kierować organy władzy sprawujące kontrolę. Jak w każdym przypadku powinna ona zostać przeprowadzona dwuetapowo. Na pierwszym etapie należy zweryfikować prawidłowość postępowania, w toku którego przyjmowane były konkretne plany utrzymania wód. Ewentualne popełnienie błędów o charakterze procesowym dyskwalifikować będzie przyjęty przepis prawa miejscowego. W przypadku planów utrzymania wód zasadnicze znaczenie będzie miała prawidłowość przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Dlatego ocena schematy planów utrzymania wód powinna rozpocząć się od weryfikacji sposobu badania wpływu planowanych działań na wody.

Oprócz oceny formalnej przyjętych rozwiązań ocenie powinny podlegać również rozwiązania merytoryczne zaproponowane w konkretnych planach. W tym przypadku powinny być one oceniane przez pryzmat postanowień art. 9 Prawa wodnego wprowadzającego zasadę gospodarowania wodami. Zgodnie z postanowieniami ust. 1 tego przepisu Gospodarowanie wodami prowadzi się z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości. Natomiast w myśl ust. 4 przywołanego przepis Gospodarowanie wodami prowadzi się w zgodzie z interesem publicznym, nie dopuszczając do wystąpienia możliwego do uniknięcia pogorszenia ekologicznych funkcji wód oraz pogorszenia stanu ekosystemów lądowych zależnych od wód. o ile zatem zaproponowane w planach utrzymania wód działania będą uniemożliwiały osiągnięcie tych celów, to z dużą dozą prawdopodobieństwa będą one wadliwe.

Konkluzje

Dlatego też, podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż postanowienia planów utrzymania wód nie mogą mieć charakteru dowolnego. Organy administracji muszą się w tym zakresie kierować kryteriami wynikającymi z przepisów prawa, a efekty ich działalności mogą stanowić przedmiot kontroli sprawowanej zarówno przez organy administracji, jak i sądy administracyjne. W związku z czym zaproponowanie określonych rozwiązań nie jest tożsame z tym, iż w tym kształcie wejdą one w życie.

Idź do oryginalnego materiału