Zmiany w Prawie oświatowym

Cel projektu ustawy

Podstawowym celem projektu ustawy jest przygotowanie systemu oświaty na prognozowane, długotrwałe zmiany struktury demograficznej społeczeństwa, w szczególności zmniejszającą się liczbę dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Projektodawca wychodzi z założenia, iż dotychczasowe sztywne reguły organizacyjne oraz koncentracja na likwidacji małych szkół jako podstawowym instrumencie dostosowawczym nie odpowiadają w pełni wyzwaniom społecznym, edukacyjnym i terytorialnym.

Projekt ustawy ma na celu:

Zakres projektowanych zmian

Projekt ustawy obejmuje szeroki katalog zmian w ustawie z 14.12.2016 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 1043; dalej: PrOśw), a także zmiany w przepisach powiązanych. Proponowane regulacje dotyczą w szczególności:

Szczegółowy opis projektowanych zmian

1. Wykorzystanie budynków oświatowych na potrzeby lokalnych społeczności

Projekt ustawy przewiduje dodanie do PrOśw nowego art. 86a, który tworzy wyraźną podstawę prawną do wielofunkcyjnego wykorzystywania infrastruktury oświatowej. Jednostki samorządu terytorialnego jako organy prowadzące szkoły i placówki oświatowe uzyskają możliwość realizowania w budynkach szkolnych zadań własnych niezwiązanych bezpośrednio z procesem kształcenia.

Zakres tych zadań obejmuje w szczególności:

Projektodawca podkreśla, iż rozwiązanie to ma umożliwić racjonalne wykorzystanie wolnych lub niewykorzystywanych powierzchni szkolnych, które pojawiają się w wyniku zmniejszającej się liczby oddziałów. Jednocześnie ustawodawca wprowadza wyraźne ograniczenie, zgodnie z którym realizacja zadań pozaszkolnych nie może naruszać warunków funkcjonowania szkoły, w tym bezpieczeństwa i higieny nauki, wychowania i opieki. Projekt jednoznacznie reguluje również kwestie klasyfikacji budżetowej dochodów i wydatków związanych z tymi zadaniami, co ma zapobiegać wątpliwościom interpretacyjnym po stronie jednostek samorządu terytorialnego.

2. Uelastycznienie struktury organizacyjnej szkół podstawowych

Projekt ustawy wprowadza daleko idące zmiany w przepisach regulujących strukturę organizacyjną publicznych szkół podstawowych, w tym szkół filialnych. Nowe regulacje mają umożliwić dostosowanie organizacji szkół do lokalnych uwarunkowań demograficznych i geograficznych, bez konieczności ich likwidacji.

W szczególności dopuszcza się tworzenie:

Ponadto projekt przewiduje możliwość podporządkowania jednej szkole podstawowej więcej niż jednej szkoły filialnej. Rozwiązanie to ma umożliwić efektywniejsze zarządzanie kadrą nauczycielską, stabilizację zatrudnienia oraz racjonalne wykorzystanie zaplecza dydaktycznego, przy jednoczesnym zachowaniu lokalnej dostępności edukacji dla najmłodszych uczniów.

3. Alternatywa dla likwidacji szkół – ochrona małych placówek oświatowych

Projekt ustawy wyraźnie odchodzi od dotychczasowej praktyki traktowania likwidacji szkół jako podstawowego instrumentu dostosowawczego do zmian demograficznych. W zamian proponuje katalog rozwiązań umożliwiających utrzymanie funkcjonowania małych szkół, w szczególności na obszarach wiejskich i w małych miejscowościach.

Ustawodawca akcentuje znaczenie szkół podstawowych jako elementu infrastruktury społecznej, pełniącego funkcję edukacyjną, integracyjną i kulturotwórczą. Zachowanie szkół w lokalnych społecznościach ma przeciwdziałać marginalizacji obszarów peryferyjnych oraz ograniczać konieczność długich dojazdów uczniów do szkół.

4. Zmiany w procedurach przekształcania i likwidacji szkół

Projekt ustawy wprowadza modyfikacje procedur przekształcania i likwidacji szkół, zmierzające do zwiększenia ich transparentności oraz wzmocnienia udziału społeczności lokalnej. Przewidziano rozszerzenie obowiązków informacyjnych organów prowadzących, w tym obowiązek wcześniejszego informowania rodziców i nauczycieli o planowanych zmianach.

Jednocześnie projekt porządkuje i doprecyzowuje kompetencje organów sprawujących nadzór pedagogiczny, ograniczając zakres przypadków, w których wymagane jest uzyskanie wiążącej opinii kuratora oświaty, przy jednoczesnym zachowaniu tej kompetencji w sprawach kluczowych z punktu widzenia dostępności edukacji.

5. Zmiany w zakresie nadzoru pedagogicznego

Projekt ustawy zakłada deregulację w zakresie obowiązku uzyskiwania wiążących opinii kuratora oświaty w określonych sytuacjach organizacyjnych. Celem tej zmiany jest skrócenie procedur decyzyjnych oraz zwiększenie samodzielności jednostek samorządu terytorialnego jako organów prowadzących szkoły.

Jednocześnie projekt zachowuje rolę kuratora oświaty w obszarach, w których ingerencja nadzorcza jest uzasadniona ochroną prawa ucznia do edukacji, w szczególności w zakresie ustalania obwodów publicznych szkół podstawowych oraz zapewnienia dostępności kształcenia.

6. Rozwiązania dotyczące szkół dwujęzycznych

Projekt wprowadza zmiany porządkujące organizację kształcenia dwujęzycznego. Przewidziano możliwość tworzenia zespołów szkół obejmujących publiczną szkołę podstawową dwujęzyczną (klasy VII-VIII) oraz szkołę ponadpodstawową prowadzącą kształcenie dwujęzyczne. Celem tego rozwiązania jest zapewnienie ciągłości procesu edukacyjnego oraz racjonalizacja wykorzystania kadry nauczycielskiej.

Skutki projektowanych zmian dla nauczycieli i pracowników oświaty

Projektodawca wskazuje, iż proponowane rozwiązania mają sprzyjać stabilizacji zatrudnienia nauczycieli poprzez koncentrację etatów w większych jednostkach organizacyjnych oraz ograniczenie konieczności redukcji zatrudnienia wynikającej z likwidacji szkół. Jednocześnie elastyczne modele organizacyjne mają umożliwić bardziej efektywne planowanie pracy nauczycieli oraz lepsze wykorzystanie ich kwalifikacji.

Skutki finansowe i organizacyjne dla jednostek samorządu terytorialnego

Projekt ustawy nie wprowadza bezpośrednich zmian w systemie finansowania oświaty, jednak jego realizacja ma istotne znaczenie dla racjonalizacji wydatków jednostek samorządu terytorialnego. Uelastycznienie struktury szkół oraz możliwość wielofunkcyjnego wykorzystania infrastruktury oświatowej ma ograniczyć koszty utrzymania niewykorzystywanych obiektów oraz zmniejszyć presję na likwidację szkół.

Etap legislacyjny

Projekt ustawy wpłynął do Sejmu 3.12.2025 r., zaś 5.12.2025 r. został skierowany do pierwszego czytania w Komisji Edukacji i Nauki oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej.