Nowe obowiązki samorządów. Wchodzi w życie rozporządzenie ws. ewakuacji ludności

Przygotowanie szczegółowego sposobu realizacji działań w zakresie ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia wynika z ustawy z 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej.

Rozporządzenie określa szczegółowy sposób ewakuacji ludności oraz zabezpieczenia mienia w przypadku zarządzenia ewakuacji ludności zamieszkującej wskazany obszar, w szczególności z rejonów zagrożonych niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych.

Osiem kroków skutecznej ewakuacji

Ewakuację ludności przeprowadza się w sposób uwzględniający osiem czynników: weryfikację planu ewakuacji ludności w zależności od rodzaju zagrożenia i przyjętych kierunków ewakuacji; alarmowanie personelu i zespołu ds. ewakuacji przeznaczonych do jej organizowania i prowadzenia; informowanie ludności o zarządzonej ewakuacji, miejscach koncentracji i rodzajach środków transportu oraz o kierunkach przemieszczania; kierowanie ewakuacją ludności, z uwzględnieniem zadań zespołów wspomagających procesy planowania, organizowania, koordynowania i nadzoru jej przebiegu; samoewakuację ludności; prowadzenie spisu ludności, dóbr kultury i mienia ewakuowanych przygotowanymi środkami transportu; przyjęcie i ewidencję ewakuowanej ludności w wyznaczonych miejscach czasowego pobytu oraz zapewnienie bezpiecznego powrotu do miejsc zamieszkania.

Zabezpieczenie mienia i dóbr kultury

Odnosząc się do zabezpieczenia mienia rozporządzenie zakłada działania obejmujące zabezpieczenie szczególnie ważnych obiektów nieruchomych, w tym zabytków wyznaczonych w planach ochrony dóbr kultury na czas wojny; przygotowanie do przemieszczenia zwierząt i innego najcenniejszego mienia i uprzednio wyznaczonych ruchomych dóbr kultury oraz zabezpieczenie dóbr kultury przed uszkodzeniem na czas transportu, w razie konieczności udokumentowanie ich stanu oraz prowadzenie ewidencji, załadunek, przewóz do wyznaczonych miejsc oraz rozładunek i zdeponowanie do bezpiecznego przechowania.

Samorządy na pierwszej linii – nowe zadania dla JST

Rozporządzenie nakłada również nowe zadania na jednostki samorządu terytorialnego – wójtów (burmistrzów, prezydentów miasta), starostów i wojewodów.

Zgodnie z nowymi przepisami, wójt (burmistrz, prezydent miasta) na obszarze zagrożenia musi niezwłocznie podjąć działania związane z przygotowaniem do ewakuacji. Do jego zadań należy m.in. ustalenie obszarów pierwszej ewakuacji, oszacowanie liczby osób do ewakuacji, w tym szczególnie tych potrzebujących transportu, wyznaczenie głównych dróg i linii kolejowych do ewakuacji oraz lokalizacji punktów zbiórki i ich oznakowania.

Ponadto musi wyznaczyć zasoby obrony cywilnej, środki transportu, a także opracować sposób zabezpieczenia najcenniejszego mienia i dóbr kultury. Jest też odpowiedzialny za skuteczne powiadamianie ludności, upublicznianie komunikatów ostrzegawczych oraz identyfikację potrzeb wsparcia od organów wyższego szczebla. Wszystkie te działania mają na celu zapewnienie sprawnej i skutecznej ewakuacji w sytuacji zagrożenia.

Podobnie działania muszą podjąć starostowie oraz wojewodowie na wyższych szczeblach samorządowych. Wojewoda współpracuje z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w zakresie określenia kierunków ewakuacji i w czasie wojny w porozumieniu z Siłami Zbrojnymi ustala główne drogi i linie kolejowe do ewakuacji. Wskazuje środki do zabezpieczenia ewakuacji i ochrony mienia, osoby odpowiedzialne za koordynację działań, sposoby powiadamiania ludności oraz przygotowuje komunikaty ostrzegawcze.

Minister SWiA i RCB – przygotowania z wyprzedzeniem

Szef Obrony Cywilnej, którym jest minister SWiA, jeszcze przed zarządzeniem ewakuacji na określonym obszarze, wdraża procesy związane z przygotowaniem do niej, w tym ustala obszary na terenie kraju przewidziane w pierwszej kolejności do przyjęcia ewakuowanej ludności i przekazuje wojewodom polecenie przygotowania tych miejsc; w konsultacji z dyrektorem Rządowego Centrum Bezpieczeństwa wyznacza szlaki komunikacyjne przewidziane do wykorzystania podczas ewakuacji i ustala sposób skutecznego powiadamiania ludności o zagrożeniu, a także przygotowuje treść informacji do upublicznienia i komunikatów na potrzeby alarmowania zagrożonej ludności. Ponadto identyfikuje potrzeby oraz określa zakres wymaganego wsparcia przez innych ministrów i w ramach pomocy międzynarodowej lub unijnego mechanizmu ochrony ludności.

Organ obrony cywilnej na obszarze województwa wyznaczonego do przyjęcia ewakuowanej ludności ustala liczbę aktualnie dostępnych miejsc noclegowych z zabezpieczeniem socjalno-bytowym wraz z podaniem ich lokalizacji i pojemności oraz wolnych miejsc w zakładach opiekuńczych oraz miejsc w szpitalach. Określa też dostępność środków transportu możliwych do wykorzystania w procesie ewakuacji i możliwych dróg i linii kolejowych przewidzianych do wykorzystania podczas ewakuacji.

Walka z dezinformacją i paniką

W rozporządzeniu zwrócono uwagę na dezinformację – podczas organizowania ewakuacji ludności odpowiedni organ prowadzi działania przeciwdziałające dezinformacji i powstaniu paniki, a także ograniczenie niekontrolowanego przemieszczania się ludności, w szczególności w kierunkach, gdzie wystąpiło zagrożenie.

Wskazano także, iż podczas ewakuacji ludności, organy mają postarać się zapewnić m.in. wspólny transport dla rodzin, szczególnie matek z dziećmi, osób ze szczególnymi potrzebami i ich opiekunów, a także osób starszych wymagających opieki. Priorytet powinna mieć także ewakuacja dzieci, kobiet ciężarnych, osób przebywających w placówkach opiekuńczych, szpitalach i innych placówkach zdrowotnych, a także osób z niepełnosprawnościami lub o ograniczonej zdolności poruszania się.

72 godziny

Kolejna kwestia to zaopatrzenie na czas ewakuacji. Osoby ewakuowane powinny mieć zapewnione środki niezbędne do przetrwania podczas przejazdu i pobytu w miejscu tymczasowego schronienia, takie jak żywność, leki, ubrania, wodę, środki higieniczne i zaplecze sanitarne.

Zapisy zakładają również ograniczenie mienia zabieranego przez ewakuowaną ludność. Podczas ewakuacji należy ograniczyć zabierane mienie do tego, które jest niezbędne do przetrwania przez 72 godziny.