Nadużycie władzy funkcjonariusza publicznego (art. 231 k.k.) – analiza Kancelarii Prokurent

Kancelaria Prokurent od wielu lat prowadzi sprawy z zakresu prawa karnego i administracyjnego. Już na wstępie podkreślamy, iż nadużycie władzy art. 231 k.k. to jedna z najczęstszych podstaw odpowiedzialności funkcjonariuszy. Co więcej, pytanie praktyczne brzmi: czy stwierdzenie rażącego naruszenia prawa przez sąd administracyjny skutkuje odpowiedzialnością karną urzędnika?

Nadużycie władzy art. 231 k.k. – podstawy prawne

Zgodnie z art. 231 Kodeksu karnego funkcjonariusz publiczny odpowiada karnie, gdy przekracza uprawnienia lub nie dopełnia obowiązków i działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. Ponadto przepisy rozróżniają odpowiedzialność w zależności od zamiaru i celu działania.

• § 1 – kara do 3 lat pozbawienia wolności.
• § 2 – kara od 1 roku do 10 lat, jeżeli sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej.
• § 3 – przy nieumyślności i wyrządzeniu istotnej szkody: grzywna, ograniczenie wolności albo do 2 lat pozbawienia wolności.
• § 4 – wyłączenie § 2, jeżeli czyn wyczerpuje znamiona art. 228 k.k. (sprzedajność).

Orzeczenia administracyjne a nadużycie władzy funkcjonariusza

Wyrok sądu administracyjnego stwierdzający rażące naruszenie prawa nie powoduje automatycznie odpowiedzialności z art. 231 k.k. W praktyce takie orzeczenie może mieć wagę dowodową, jednakże sąd karny pozostaje niezależny w ustaleniach.

Co więcej, art. 170 p.p.s.a. określa związanie orzeczeniami administracyjnymi innych organów, ale zasada ta nie obejmuje sądów karnych. W rezultacie sąd karny samodzielnie dokonuje ustaleń faktycznych i prawnych, chociaż może sięgać do materiału z postępowania administracyjnego.

Kto odpowiada za nadużycie władzy w Polsce?

Sprawcą może być wyłącznie funkcjonariusz publiczny w rozumieniu art. 115 § 13 k.k. Zalicza się do niego m.in. pracowników administracji rządowej, innych organów państwowych i samorządu terytorialnego, a także osoby uprawnione do wydawania decyzji administracyjnych. Dlatego odpowiedzialność z art. 231 k.k. obejmuje czynności służbowe, a nie działania prywatne.

Orzecznictwo SN, a nadużycie władzy urzędnika

Sąd Najwyższy konsekwentnie wskazuje, iż czyn z art. 231 k.k. musi dotyczyć sfery czynności służbowych funkcjonariusza. W postanowieniu z 22 września 2022 r., II USK 590/21, podkreślono, iż przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków musi pozostawać w bezpośrednim związku z obowiązkami służbowymi.

Następnie, w postanowieniu z 9 maja 2022 r., IV KK 366/21 (LEX nr 3435299), zauważono, iż wypełnienie znamion może dotyczyć tylko tych czynności, które mają charakter służbowy i w których funkcjonariusz występuje jako organ władzy publicznej.

Nadużycie władzy przez funkcjonariusza publicznego – Analiza Kancelarii Prokurent

Istotna szkoda przy nadużyciu władzy (art. 231 k.k.)

Przestępstwo nieumyślne z § 3 wymaga wykazania istotnej szkody. Zgodnie z postanowieniem SN z 28 kwietnia 2022 r., I CSK 631/22 (LEX nr 3433592), szkoda może być materialna lub niematerialna, a jej ocena zależy od kontekstu sprawy oraz sytuacji pokrzywdzonego. W związku z tym istotna szkoda nie musi ograniczać się do uszczerbku finansowego.

Co istotne, orzecznictwo dopuszcza rozumienie szkody jako dolegliwości niemajątkowej. W rezultacie możliwe jest uznanie krzywdy lub innej poważnej dolegliwości za „istotną szkodę” w rozumieniu art. 231 § 3 k.k.

Kwalifikowana forma nadużycia władzy

Art. 231 § 2 k.k. zaostrza odpowiedzialność, gdy funkcjonariusz działa w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej. Jest to przestępstwo formalne, dlatego do jego popełnienia wystarcza samo działanie na szkodę, choćby bez wystąpienia konkretnego uszczerbku. Jednakże, gdy czyn wyczerpuje znamiona sprzedajności (art. 228 k.k.), stosuje się ten właśnie przepis.

Nadużycie władzy przez funkcjonariusza publicznego – Kancelaria Prokurent

Podsumowanie: nadużycie władzy funkcjonariusza publicznego

Każda sprawa wymaga indywidualnej oceny. Po pierwsze, należy ustalić, czy doszło do przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków. Po drugie, trzeba wykazać działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego. W związku z tym dopiero analiza okoliczności konkretnej sprawy pozwala ocenić wypełnienie znamion z art. 231 k.k.

POZNAJ AUTORÓW:

1. Piotr Włodawiec – Starszy Partner Kancelarii Prokurent
2. Partner Łukasz Moczydłowski – Starszy Partner Kancelarii Prokurent

Pomoc Kancelarii Prokurent w sprawach nadużycia władzy

Kancelaria Prokurent prowadzi sprawy dotyczące odpowiedzialności funkcjonariuszy publicznych. Ponadto wspieramy klientów w postępowaniach karnych i administracyjnych, proponując adekwatne strategie procesowe. Dzięki temu uzyskują Państwo pełne wsparcie od analizy po reprezentację.

Sprawdź nasze usługi: Oferta Kancelarii Prokurent.

Skontaktuj się: kontakt z prawnikiem Prokurent.

Umów konsultację już dziś i dowiedz się, jakie działania są możliwe w Twojej sprawie.