Uwaga! Rusza wielka budowa schronów. Czy będą w Bełchatowie? Kiedy będą gotowe?

Zdjęcie: Szykuje się ogromna inwestycja w bezpieczeństwo. Gdzie planowane są pierwsze prace? | foto KCI/TuŁódź

Decyzja Warszawy, zaakceptowana przez Komisję Europejską, zmienia dotychczasowy paradygmat wykorzystania środków unijnych. Zamiast inwestycji wyłącznie w gospodarkę, cyfryzację czy zieloną transformację, Polska uruchamia Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności, który wprowadzi zupełnie nową kategorię finansowania w ramach KPO.

Wicepremier i minister obrony narodowej Władysław Kosiniak-Kamysz podkreślił wagę tej inicjatywy: „Przeniesienie 30 mld zł w ramach środków europejskich na rzecz Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności to jest sprawa absolutnie priorytetowa”.

Z kolei minister funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz zaznaczyła: „Polska to pierwszy kraj w Unii Europejskiej, który wprowadza Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności w ramach KPO. Już wiem, iż są kolejne państwa, które chcą iść w nasze ślady. To fundusz inwestycyjny, a nie zakupowy”.

Spółka celowa w BGK zajmie się realizacją

Do obsługi funduszu powołana zostanie specjalna spółka celowa przy Banku Gospodarstwa Krajowego. Minister Pełczyńska-Nałęcz zapowiedziała: „Tworzymy specjalną spółkę celową w BGK, która wraz z bankiem będzie finansować budowę schronów, dróg i innej infrastruktury podwójnego zastosowania. Będzie też mogła dokonywać wkładów kapitałowych np. w polskie firmy wypracowujące technologie obronne”.

Fundusz ma otrzymać ponad 5,5 miliarda euro, które będą przeznaczone na inwestycje w infrastrukturę o charakterze dual use, czyli służącą zarówno w czasie pokoju, jak i wojny. Wśród priorytetów znajdą się drogi, systemy schronowe, ochrona ludności, przemysł obronny oraz cyberbezpieczeństwo.

Rządowy nadzór nad miliardami

W celu zapewnienia kontroli nad wykorzystaniem tak dużych środków powołano Komitet Sterujący Funduszu Bezpieczeństwa i Obronności. Jego współprzewodniczącymi są wicepremier i minister obrony oraz minister funduszy i polityki regionalnej. W skład gremium weszli również ministrowie odpowiedzialni za cyfryzację, aktywa państwowe, infrastrukturę, sprawy wewnętrzne oraz strategiczną infrastrukturę energetyczną. Komitet został powołany na mocy uchwały Rady Ministrów z 28 marca 2025 roku i będzie decydować o kierunkach inwestycji.

Co powstanie za miliardy?

Plan obejmuje szeroki zakres działań – nie tylko tradycyjne schrony, ale też nowoczesną infrastrukturę odporną na zagrożenia hybrydowe. Jak podkreślił marszałek Sejmu Szymon Hołownia: „Będą to dodatkowe pieniądze dla przemysłu obronnego, dla obrony cywilnej na budowę schronów. Będą to dodatkowe pieniądze na tzw. research development, czyli na badania w obszarze technologii wojskowych. Będą to wreszcie technologie dual use, czyli te, które są do zastosowania na czas wojny i na czas pokoju”.

Znacząca część środków ma być przeznaczona również na cyberochronę, co pokazuje, iż bezpieczeństwo traktowane jest kompleksowo – zarówno fizycznie, jak i cyfrowo.

Start programu już jesienią

Realizacja programu ma rozpocząć się w III kwartale 2025 roku. Wówczas BGK ogłosi pierwsze nabory wniosków, podpisywane będą umowy, a następnie ruszy realizacja inwestycji. Jesienią Sejm ma uchwalić ustawę powołującą Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności. Minister Pełczyńska-Nałęcz zapewniła, że: „Pieniądze z FBiO mają iść na ochronę ludności, infrastruktury krytycznej oraz modernizację przemysłu”.

Środki będą przyznawane w formie preferencyjnych pożyczek, inwestycji kapitałowych lub częściowo umarzalnych kredytów. Co istotne, fundusz będzie mógł działać również po 2026 roku, co zapewni ciągłość inwestycji.

Samorządy chcą budować schrony

Inicjatywa rządu spotkała się z dużym zainteresowaniem ze strony samorządów. Starosta łęczycki Janusz Mielczarek zapowiedział: „Będziemy myśleć o tym, żeby np. w okolicy szpitala wybudować miejsce schronienia, takie, gdzie ewentualnie można by było w sposób bezpieczny ewakuować szpital i chorych. W tej chwili powstaje fundusz obrony narodowej i chcielibyśmy do niego aplikować”. Podobne inicjatywy przydałyby się również w innych powiatach: kutnowskim, piotrkowskim, bełchatowskim i w Łodzi.

Jednak samorządy oczekują jasnych wytycznych dotyczących zasad finansowania. Pojawiają się pytania o udział własny i formę wsparcia – czy będą to dotacje, czy może bezzwrotne pożyczki. Wciąż nie wiadomo, czy Skarb Państwa pokryje pełen koszt inwestycji, czy JST będą musiały wnieść wkład własny.

Dziesięć miliardów złotych rocznie na ochronę ludności

Fundusz z KPO to część szerszego systemu. Nowa ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej, która weszła w życie 1 stycznia 2025 r., przewiduje stałe finansowanie ochrony ludności w wysokości nie mniejszej niż 0,3 proc. PKB rocznie, czyli około 10 miliardów złotych.

Dodatkowe środki będą płynąć z Funduszu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej. Właściciele i zarządcy schronów będą mogli liczyć na pokrycie choćby 80 proc. kosztów modernizacji lub budowy nowych obiektów. Fundusz będzie zasilany między innymi przez najważniejsze spółki Skarbu Państwa, które mają obowiązek przeznaczać na ten cel minimum 3 proc. swoich przychodów.

Długofalowy plan odporności narodowej

Minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz zaznaczyła, iż Polska jest jedynym krajem unijnym, który zdecydował się na takie wykorzystanie środków KPO. „Jesteśmy jedynym krajem unijnym, który w ten sposób wykorzystuje pieniądze z KPO. Co kluczowe, inwestycje będzie można kontraktować i realizować po 2026 r.” – mówiła.

Jak wyjaśniono na oficjalnej stronie KPO, ta decyzja jest zgodna z priorytetami Komisji Europejskiej i konkluzjami Rady Europejskiej z marca 2025 r. UE stawia w tej chwili na wzmacnianie odporności i zdolności obronnych państw członkowskich.

Poza środkami z KPO, Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności będzie mógł być zasilany także z innych źródeł, m.in. z polityki spójności, co czyni go narzędziem strategicznym na wiele lat.