Jak realizujemy Europejski Zielony Ład

W styczniu 2025 r. Wspólne Centrum Badawcze Komisji Europejskiej (JRC) opublikowało raport o tym, jak realizowany jest Europejski Zielony Ład. Zawiera on kompleksową ocenę postępów na drodze do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r.

Ocena realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu

Analiza obejmuje 154 mierzalne cele pochodzące z 44 dokumentów politycznych z lat 2019-2024 i dotyczących kluczowych sektorów i obszarów, takich jak: transport, rolnictwo i żywność, klimat, energia, gospodarka o obiegu zamkniętym, ekosystemy i różnorodność biologiczna, woda, gleba, zanieczyszczenie powietrza. Dane naukowe pomogły zidentyfikować główne bariery i ograniczenia wdrażania oraz możliwe rozwiązania, które mogłyby przyspieszyć postęp w kierunku zrównoważonego rozwoju.

Wyniki wskazują, iż dotychczas osiągnięto już znaczącą poprawę, niemniej jednak postęp w realizacji celów w wielu obszarach musi zostać przyspieszony. Jak wskazują autorzy raportu, dowody naukowe mogą zapewnić ocenę obecnego stanu oraz oczekiwanej ewolucji celów EZŁ.

Raport zatytułowany Delivering the EU Green Deal. Progress towards targets można pobrać ze strony Urzędu Publikacji Unii Europejskiej.

Ogólny kontekst

Opublikowany w 2019 r. Europejski Zielony Ład (EZŁ) określa strategię Europy, w świetle której, w perspektywie 2050 r., oczekuje się osiągnięcia neutralności klimatycznej. Komunikat KE w jego sprawie wskazuje również cel przejściowy na 2030 r., którym jest zredukowanie emisji gazów cieplarnianych do co najmniej 50 proc., a potencjalnie 55 proc., w stosunku do poziomu z 1990 r. Następnie w lutym 2024 r. Komisja Europejska (KE) wskazała dodatkowy cel pośredni w wysokości 90 proc. redukcji do 2040 r.

W komunikacie KE dotyczącym EZŁ wskazuje się, iż przyczyny zmiany klimatu i utraty różnorodności biologicznej mają charakter globalny i transgraniczny. A ambitnych celów w zakresie ochrony środowiska Unia Europejska nie będzie w stanie osiągnąć samodzielnie.

Przejście na zrównoważony rozwój wymaga nie tylko współpracy na poziomie globalnym i rozwiązań systemowych, ale również ścisłej współpracy między nauką, społeczeństwem i decydentami politycznymi. Natomiast przygotowywane rozwiązania należy oceniać z szerokiej perspektywy, integrując aspekty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne. Oznacza to stymulowanie innowacyjności, konkurencyjności, odporności i tworzenie miejsc pracy, przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska.

Publikacja dotycząca realizacji założeń, które proponuje Europejski Zielony Ład

Opublikowany dokument dotyczący realizacji Europejskiego Zielonego Ładu jest analizą przygotowaną przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) – służby naukowe Komisji Europejskiej. Jego celem jest zapewnienie opartego na dowodach naukowego wsparcia dla europejskiego procesu kształtowania polityki.

Publikacja odnosi się do poniższych kwestii:

• ambicje klimatyczne;
• czysta, niedroga i bezpieczna energia;
• gospodarka o obiegu zamkniętym;
• zrównoważona i inteligentna mobilność;
• ekologizacja wspólnej polityki rolnej od pola do stołu;
• zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej;
• w kierunku ambicji zerowego zanieczyszczenia dla środowiska wolnego od toksyn.

Wskazuje priorytetowe obszary, w których należy zintensyfikować wysiłki, aby osiągnąć krótkoterminowe cele wdrożeniowe oraz przyczynić się do długoterminowej ambicji wynikającej z Europejskiego Zielonego Ładu, tj. uczciwej, sprawiedliwej i neutralnej dla klimatu Europy w perspektywie 2050 r.

Raport przedstawia bieżący stan w osiąganiu celów, monitoruje postęp w ich realizacji oraz identyfikuje potencjalne luki.

Jak wygląda realizacja celów Europejskiego Zielonego Ładu

Autorzy raportu wskazują, iż w połowie 2024 r. 32 z 154 przyjętych celów były na dobrej drodze, 64 zidentyfikowano jako wymagające przyspieszenia, 15 nie postępuje lub cofa się, a dla 43 nie ma w tej chwili dostępnych danych. Takie wyniki, w opinii autorów raportu, oznaczają, iż potrzebna jest intensyfikacja działań w drodze do realizacji założonych celów. Ponadto oczekuje się, iż dotychczasowe polityki przyniosą bardziej widoczne rezultaty w nadchodzących latach.

Jak wskazują autorzy, liczba zidentyfikowanych celów na obszar tematyczny zależy od różnych czynników, między innymi takich, jak rodzaje dokumentów politycznych czy charakter tematów. Natomiast ocena postępów daje przegląd aktualnego stanu, nie ocenia wpływu pod względem aspektów środowiskowych, społecznych, ekonomicznych oraz harmonogramu polityk, ale identyfikuje obszary, które mogą wymagać dodatkowego wysiłku na drodze do osiągnięcia założonych celów i neutralności klimatycznej.

Przyjęte w raporcie podejście nie jest oparte na złożonym modelowaniu scenariuszy, niemniej jednak, jak wskazują jego autorzy, ustanawia istotną bazę, względem której można porównywać postępy w realizacji działań i dążeniu do ustalonego celu.

Wnioski z analiz dotyczących realizacji Europejskiego Zielonego Ładu

Jak wskazuje się w raporcie, polityki oparte na solidnych dowodach naukowych oraz zaangażowaniu obywateli mogą znacząco przyczynić się do realizacji celów Europejskiego Zielonego Ładu w zakresie środowiska, społeczeństwa i gospodarki.

Ponieważ większość polityk przyczyniających się do realizacji celów EZŁ zostało niedawno przyjętych, rezultatów należy oczekiwać w nadchodzących latach. Niemniej jednak skuteczne wdrożenie pakietu Fit for 55 ma przyczynić się do realizacji ambicji klimatycznych w perspektywie 2030 r.

W opinii autorów działania na rzecz łagodzenia zmian klimatu muszą zostać zintensyfikowane, gdyż obecne redukcje w sektorach objętych LULUCF są niewystarczające. Przyspieszenie działań jest szczególnie ważne w rolnictwie i strategiach związanych z usuwaniem dwutlenku węgla. Zintensyfikowanych wysiłków na rzecz redukcji emisji wymagają również działania związane z redukcją emisji metanu.

W systemie żywnościowym wskazuje się potrzebę odwrócenia trendów w zakresie wzorców żywieniowych, dostępności żywności, śladu konsumpcyjnego, zużycia energii i wytwarzania odpadów. Niezbędna jest również redukcja emisji gazów cieplarnianych, promowanie zrównoważonych praktyk rolniczych i zmniejszenie marnotrawstwa żywności.

Jak podkreślają autorzy, należy również przyspieszyć przejście na czystą energię, ze szczególnym uwzględnieniem zwiększenia udziału odnawialnych jej źródeł. Wymagać to będzie znacznych inwestycji w infrastrukturę, zwiększenia produkcji wodoru odnawialnego i wzmocnienia sieci energetycznych.

W opinii autorów należy odwrócić obecne trendy w zakresie zużycia energii i efektywności energetycznej, a także w zakresie wykorzystania materiałów w obiegu zamkniętym. Przyspieszenia wymagają działania dotyczące recyklingu i przygotowania odpadów do ponownego ich wykorzystania.

Zaawansowane biopaliwa, biogaz i paliwa odnawialne, w opinii autorów raportu, będą miały najważniejsze znaczenie dla dekarbonizacji trudnych do zelektryfikowania sektorów, takich jak lotnictwo czy transport morski. Niezbędne są szybsze redukcje emisji CO₂ z pojazdów ciężarowych. Wyzwaniami pozostają zanieczyszczenia hałasem, jakość wody, wytwarzanie odpadów i pojawiające się na bieżąco problemy, takie jak np. mikroplastik.