Polska pozostaje też w gronie europejskich liderów w sektorze fotowoltaiki. Na tle innych państw Unii Europejskiej Polska zajęła 5. miejsce pod względem przyrostu mocy PV w 2024 roku i umocniła się na 6. miejscu pod względem skumulowanej mocy zainstalowanej, daleko wyprzedzając kolejne kraje z TOP10. Przed nami są Niemcy, Hiszpania, Włochy, Holandia i Francja.
Coraz więcej dużych farm
Po raz trzynasty już Instytut Energetyki Odnawialnej przygotował raport „Rynek fotowoltaiki w Polsce”. Jaki obraz sektora PV wyłania się z najnowszych analiz rynku?
Polska fotowoltaika na koniec roku 2024 osiągnęła moc zainstalowaną 21,157 GW, a 21,994 GW na koniec pierwszego kwartału 2025 roku (wzrost o 637 MW, nieco niższy niż w 2024 roku). Przyrost nowych mocy w wartościach bezwzględnych był podobny, jak w roku 2022 i wynosił ok. 4,1 GW, ale niższy od rekordowego w 2023 roku – ponad 4,6 GW.
Struktura rynku uległa wyraźniej zmianie. Udział mikroinstalcji (< 50 kW) spadł z 64% na koniec 2024 roku do 60% na koniec I kw. 2025 roku i odpowiednio małych instalacji (50-1000 kW) z 25,1% do 21,9%. Wzrósł za to zdecydowanie w tym okresie dział farm PV (> 1 MW) z 11% do 20%.
Dla inwestorów w duże farmy PV (FPV) był to rekordowy rok. W 2024 r. przyłączono do sieci niemal 2,4 GW dużych farm PV (149% dynamiki wzrostu względem 113% w roku poprzednim).
Fotowoltaika mocniejsza na rynku energii
Wzrosły wyraźnie udziały energii z PV w bilansach zużycia energii z OZE (do 38,5%), energii elektrycznej (do 10,6%) oraz w całkowitym zużyciu paliw i energii (do 2,2%).
Rynek rośnie, ale przychody branży PV i proste rezerwy rozwojowe się wyczerpują, a nowe modele działania dopiero się tworzą.
W 2024 roku udział PV w zapotrzebowaniu na energię elektryczną w UE (10,6%) był niższy niż w Polsce, ale udział PV w niemieckim systemie energetycznym był wyższy (13,7%). Fotowoltaika i energetyka wiatrowa łącznie osiągały 23,5% udziału w zużyciu energii elektrycznej w Polsce w 2024 roku (wzrost o 3 p.p. w stosunku do 2023 roku), co znalazło odbicie w skali tzw. redysponowań.
Ograniczenia produkcji
Na rynku pogodozależnych źródeł energii problemem bywa curtailment, czyli systemowe wyłączenie źródeł OZE. Eksperci Instytutu Energetyki Odnawialnej uważają, iż “ograniczenia generacji farm fotowoltaicznych nie są już zjawiskiem nowym czy przejściowym”. Zauważają, iż curtailmenty PV obecne są w polskim systemie elektroenergetycznym od ponad dwóch lat, jednak dane z lat 2024 i 2025 wyraźnie pokazują, iż mechanizm redysponowania źródeł OZE stał się regularnym narzędziem bilansowania systemu, a nie incydentalnym środkiem awaryjnym.
“Skala i częstotliwość ograniczeń fotowoltaiki rosną z miesiąca na miesiąc, a Polska dołącza do grona krajów, w których nadmiar mocy z PV w krajowym systemie energetycznym stanowi realne wyzwanie operacyjne. Już przez pierwsze pół roku 2025 roku (do połowy czerwca) operator systemu przesyłowego zredukował około 600 GWh energii z PV. Porównując ten sam okres z 2024 roku, stanowi to przyrost blisko 34%” – czytamy w komunikacie IEO.
Problem tzw. redysponowań nierynkowych farm PV nakłada się na dodatkowy problem niskich cen energii w okresach nie tylko trwania curtailmentów, ale też w innych okresach, w szczególności przed i po redysponowaniu.
Pozwolenia na budowę
W efekcie spada tempo rozwoju nowych inwestycji, co może zagrozić realizacji celów transformacji energetycznej, w tym dalszego obniżania cen energii. Od końca 2024 r. daje się zauważyć spadek tempa pozyskiwania nowych pozwoleń na budowę.
Projekty z pozwoleniami budowlanymi mają gotowość do udziału w tegorocznych aukcjach OZE, które realizowane są 8 i 9 lipca br. Autorzy raportu na podstawie baz danych farm fotowoltaicznych i farm wiatrowych oceniają że, wobec małej konkurencji, znaczna część inwestorów posiadających rozwinięte projekty z pozyskanym pozwoleniem na budowę przystąpi do aukcji. W połowie kwietnia br. pozwolenia na budowę miały duże projekty (> 1 MW) o łącznej mocy 708 MW i małe projekty (> 1 MW) o łącznej mocy 242 MW.
Aukcje na energię z OZE to tylko jedna z form zmniejszania ryzyka profilu cenowego dla energii z PV na rynku energii, w tym rosnącej liczby godzin z cenami ujemnymi oraz przywilejów w dostępie do rekompensat.
“Mitygacja zidentyfikowanych powyżej problemów wymaga nowych strategicznych działań i rozwoju innowacyjnych rozwiązań, np. odraczania w czasie wykorzystania energii dzięki jej magazynowaniu w krótkoterminowych magazynach energii elektrycznej i magazynach ciepła (dobowych i sezonowych) oraz elektryfikacji sektorów gospodarki, które najbardziej mogą skorzystać na profilu generacji słonecznej, w szczególności ciepłownictwa i przemysłu” – piszą eksperci Instytutu Energetyki Odnawialnej.