Główny sąd ONZ: kraje mogą się pozywać za zmiany klimatu

Państwa, które lekceważą swoje emisje gazów cieplarnianych, mogą zostać pozwane przez inne kraje za szkody związane ze zmianami klimatu. Tak orzekł Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Decyzja może otworzyć nowe możliwości w przypadku walki o sprawiedliwość klimatyczną. I to nie tylko dla wyspiarskich państw Pacyfiku.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości zajął się tematem w związku z inicjatywą zapoczątkowaną przez mieszkańców, a konkretnie studentów, jednego z państw oceanicznych. To właśnie kraje leżące na Pacyfiku najsilniej odczuwają skutki podnoszącego się poziomu mórz. Dotykają je przy tym również inne kataklizmy związane z ociepleniem planety.

Co zdecydował główny organ sądowy ONZ i co to oznacza w praktyce?

Opinia wydana przez Trybunał otwiera drogę do pozwów: pomiędzy krajami poszkodowanymi z powodu zmian klimatu (m.in. za sprawą ekstremalnych zjawisk pogodowych) a odpowiedzialnymi za ten problem. Dotyczy to zarówno niepodejmowania adekwatnych działań na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, jak i historycznego wpływu na klimat.

Komentatorzy na świecie podkreślają, iż wina może być trudna do udowodnienia w przypadku konkretnego kataklizmu. Decyzję MTS traktuje się jednak jako przełom.

• Czytaj także: Ich wyspy mogą zatonąć. Mieszkańcy się nie poddają, minister z nietypowym wystąpieniem

Sprawiedliwość klimatyczna. Opinia MTS może otworzyć drogę dla dalszych działań

– Trybunał wydał tzw. opinię doradczą. Nie jest to więc klasyczna sprawa sądowa, ale opinia, którą wydano na prośbę Zgromadzenia – komentuje dla SmogLabu dr Katarzyna Doroszewska-Chyrowicz z Fundacji Frank Bold. – Co ciekawe, wszystko zaczęło się od grupy studentów, którzy sami zainteresowali się tym tematem. I zaczęli działać. Dzięki nim kilka państw zdecydowało się wszcząć całą procedurę, a na czele inicjatywy stanęło wyspiarskie państwo Oceanii Vanuatu. To ono zwróciło się do Zgromadzenia Ogólnego ONZ, które z kolei wystąpiło do Trybunału o opinię – mówi nam prawniczka.

Opinia wydana przez MTS może otworzyć nową ścieżkę w walce o sprawiedliwość klimatyczną. – Mimo iż opinia ta nie ma mocy wiążącej i nie zobowiązuje nikogo do działania, to jest bardzo ważna, bo może mieć wpływ na kolejne kroki ONZ. Mogą więc zostać podjęte nowe rezolucje, lub wszczęte prace nad nowymi umowami międzynarodowymi. Niewykluczone też, iż Vanuatu albo inne państwa zdecydują się rozpocząć adekwatną procedurę sądową przed Trybunałem – zwraca uwagę dr Katarzyna Doroszewska-Chyrowicz.

• Czytaj także: Stracimy bałtyckie plaże? Na oko tego jeszcze nie widać, ale instrumenty pomiarowe notują anomalie

Klimat i sądy. „Opinia wpisuje się w szerszy trend”

Prawniczka w rozmowie z nami podkreśla, iż na razie to jedynie opinia doradcza. Gdyby jednak zapadł wyrok w konkretnej sprawie, to mielibyśmy do czynienia z precedensem. Przykładowo, Vanuatu mogłoby domagać się zadośćuczynienia od któregoś z największych emitentów gazów cieplarnianych. Możliwe jest również wszczęcie postępowania na przykład wobec członków Unii Europejskiej lub innych państw.

Czy jednak decyzja Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wpłynie na poszczególne państwa i realizację ich polityk klimatycznych bądź środowiskowych?

– Sądy coraz częściej orzekają, iż państwa są zobowiązane do zapobiegania zmianom klimatu lub do dostosowania się do nich. Ta opinia wpisuje się zatem w szerszy trend. Może też być przywoływana, jako silny argument w pojedynczych sprawach, na przykład w Europie. Jeśli w Polsce ktoś chciałby domagać się odszkodowania z powodu zanieczyszczeń, czy złej jakości powietrza, to może się na tę opinię powołać. Może argumentować, iż państwo polskie jest zobowiązane do przestrzegania Porozumienia Paryskiego, które zakłada odejście od paliw powodujących smog. Trudno natomiast przewidzieć, jak na taką linie argumentacji zareagowałyby polskie sądy. Interpretacja przywoływanych argumentów opinii zależy już od poszczególnych państw – zwraca uwagę dr Doroszewska-Chyrowicz.

_

Zdjęcie: Shutterstock/Skorzewiak