Certyfikat ISO 14001: jakie korzyści przynosi organizacji?

Zarządzanie środowiskowe i działania ESG nie są już dziś przewagą konkurencyjną i nową wartością, ale koniecznością. Potwierdzają to statystyki – np. aż 92% Europejczyków sądzi, iż to firmy powinny płacić za usuwanie zanieczyszczeń środowiska, które spowodowały^[1]. Otoczenie biznesowe i konsumenci chcą mieć pewność, iż organizacja jest środowiskowo odpowiedzialna. Jak to udowodnić? Na przykład certyfikować system zarządzania środowiskowego na zgodność z normą ISO 14001.

Czym jest norma ISO 14001?

Norma ISO 14001 to standard systemu zarządzania środowiskowego w organizacji, opracowany przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) – ekspertów z całego świata, którzy od lat zajmują się tym obszarem. Określa, w jaki sposób organizacja powinna m.in.:

• ustalać cele oraz je realizować;
• wypełniać zobowiązania prawne i inne (przepisy środowiskowe, pozwolenia i decyzje, raportowanie itp.);
• identyfikować i nadzorować aspekty środowiskowe (np. emisje, ilość wytwarzanych odpadów, zużycie zasobów);
• monitorować zgodność oraz podejmować kroki zapobiegawcze i naprawcze;
• ciągle doskonalić system i osiągane wyniki.

Norma ISO 14001 nie narzuca jednak konkretnych wartości (np. emisji) czy metod i technologii; nie gwarantuje też „bycia ekologicznym” – wymaga tylko tego, aby organizacja na co dzień zarządzała swoim wpływem na środowisko. Nie ma również sprecyzowanych adresatów. System zarządzania środowiskowego zgodny z normą ISO 14001 może wdrożyć każda organizacja, niezależnie od wielkości i charakteru działalności.

Jakie korzyści daje wdrożenie i certyfikacja systemu zarządzania środowiskowego zgodnie z ISO 14001?

• Spełnienie oczekiwań odbiorców – konsumentów, kontrahentów, partnerów biznesowych.

Certyfikat ISO 14001 to wiarygodny dowód na to, iż organizacja systemowo identyfikuje ryzyko i nim zarządza, monitoruje zgodność z przepisami i ciągle się doskonali. Wiele podmiotów wykorzystuje go jako kryterium kwalifikacji dostawców, bo system zarządzania zgodny z ISO 14001 pomaga zmniejszyć ryzyko środowiskowe w łańcuchu dostaw. Certyfikat może być warunkiem np. udziału w przetargu i otworzyć nowy rozdział działalności organizacji.

Według Komisji Europejskiej ponad połowa deklaracji ekologicznych jest niejasna lub wprowadza w błąd, a na 40% z nich nie ma dowodów^[2]. System zarządzania środowiskowego zgodny z ISO 14001 – z jego celami, politykami i procedurami – pomaga uwiarygodnić komunikację organizacji, uniknąć zarzutów greenwashingu i wzmocnić zaufanie rynku.

• Ułatwienie w spełnieniu zobowiązań prawnych dotyczących ochrony środowiska.

Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego zgodnego z ISO 14001 nie oznacza spełnienia obecnych przepisów, ale znacznie to zadanie ułatwia.

Weźmy na przykład zarządzanie ryzykiem ekologicznym – jest ono fundamentem zarówno systemu zarządzania, jak i procesu uzyskiwania decyzji środowiskowych, w tym przygotowania się do oceny oddziaływania na środowisko. Norma ISO 14001 pomaga ponadto stworzyć uniwersalną strukturę zbierania i weryfikacji danych na potrzeby sprawozdawczości – np. raportowania ESG czy systemu BDO.

• Skuteczniejsze zarządzanie czynnikami ryzyka w obszarze ochrony środowiska.

Omawiana norma wymaga działania opartego na zarządzaniu ryzykiem – organizacja identyfikuje aspekty środowiskowe, ocenia ryzyka i szanse, ustala cele oraz planuje działania kontrolne, zapobiegawcze i naprawcze. A wszystko to zgodnie z cyklem PDCA (Plan-Do-Check-Act), który pomaga zachować aktualność oceny ryzyka niezależnie od warunków. Podejście to pozwala firmie lepiej przewidywać i przygotowywać się na wyzwania – podejmować kroki zaradcze, np. zmiany w miksie energetycznym.

Podejście oparte na zarządzaniu ryzykiem jest szczególnie korzystne z punktu widzenia powodzenia nowych przedsięwzięć i inwestycji, które w tej chwili często są blokowane przez niedostosowanie się organizacji do uwarunkowań środowiskowych.

• Poprawa kontroli kosztów wynikająca z oszczędności materiałów i energii oraz zmniejszenia ilości odpadów.

Wydajniejsze zarządzanie środowiskowe zmniejsza ilość odpadów i zużycie energii, co przekłada się na niższe koszty operacyjne i wymierne oszczędności.

Weźmy na przykład IBM, który przypisuje globalnemu systemowi opartemu na ISO 14001 redukcję zużycia energii o 6,8 mln MWh i związanej z tym emisji CO2 o 4,2 mln ton. Również dzięki tej normie IBM zebrał i przetworzył prawie miliard kilogramów zużytych produktów IT z całego świata. Blisko 97% odpadów przetworzonych w 2014 r. zostało ponownie wykorzystanych, odsprzedanych lub poddanych recyklingowi^[3].

Według Eurobarometru już prawie wszystkie MŚP w UE (93%) wdrażają co najmniej jeden środek efektywnego gospodarowania zasobami, taki jak oszczędzanie energii, minimalizacja odpadów czy recykling, a jedna na cztery firmy opracowała strategię redukcji śladu węglowego lub osiągnięcia neutralności klimatycznej^[4]. Takie projekty wymagają perspektywicznego i strategicznego podejścia, na którym opiera się norma ISO 14001 – respektowanie jej wymagań znacznie ułatwia planowanie, podejmowanie i raportowanie efektywnych działań.

Jak uzyskać certyfikat ISO 14001?

Aby uzyskać certyfikat ISO 14001, organizacja musi wdrożyć system zarządzania środowiskowego zgodny z tą normą i zgłosić się do jednostki certyfikującej posiadającej akredytację w zakresie certyfikacji systemów zarządzania – np. do Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji (PCBC).

Po dopełnieniu formalności jednostka certyfikująca przeprowadzi w organizacji audit. Gdy wykaże on zgodność (bądź organizacja poprawnie skoryguje wskazane niezgodności), jednostka wyda certyfikat zgodności z normą ISO 14001. Polskie Centrum Badań i Certyfikacji oferuje dodatkowo prestiżowy certyfikat IQNET: międzynarodowej sieci jednostek certyfikujących.

Certyfikowany system zarządzania środowiskowego jest nadzorowany przez jednostkę certyfikującą, która m.in. co najmniej raz w roku przeprowadza audyty nadzoru. Są one jednym z narzędzi wymaganego przez normę ciągłego doskonalenia, podobnie jak audyty wewnętrzne i przeglądy zarządzania.

Zobowiązania prawne, presja rynku i kryzysy surowcowe – wszystkie te wyzwania będą tylko narastać. Organizacje, które już dziś zbudują kompetencje w zakresie zarządzania środowiskiem, zyskają przewagę. Certyfikat ISO 14001 istotnie to ułatwia i stanowi konkretną deklarację, którą – w przeciwieństwie do wielu haseł marketingowych – można udowodnić danymi.

^[1]Badania Eurobarometru, raport Attitudes of Europeans towards the environment, https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/3173 (dostęp 18.07.2025).

^[2] Oficjalna strona internetowa Komisji Europejskiej, raport Green claims, https://environment.ec.europa.eu/topics/circular-economy/green-claims_en (dostęp 18.07.2025).

^[3] E. Gasiorowski-Denis, IBM leverages ISO 14001 for sustainable business, https://www.iso.org/news/2015/11/Ref2015.html (dostęp 18.07.2025).

^[4] Oficjalna strona internetowa Komisji Europejskiej, Eurobarometer survey shows that more than 90% of SMEs invest in resource efficiency, https://single-market-economy.ec.europa.eu/news/eurobarometer-survey-shows-more-90-smes-invest-resource-efficiency-2024-10-18_en (dostep 18.07.2025)/