Zielona rewolucja czy ukryty kryzys? Paradoks spadających cen energii w Chinach

Od przemysłowego serca Chin w prowincji Guangdong, po bogate w odnawialne źródła energii (OZE) regiony, takie jak Mongolia Wewnętrzna, ceny energii na rynkach spot (krótkoterminowych) osiągają historycznie niskie poziomy. W Guangdong, największym konsumencie energii w kraju, ceny w lipcu wielokrotnie spadały poniżej 0,3 RMB (ok. 16 groszy) za kilowatogodzinę (kWh). W niektórych prowincjach, jak Shandong, regularnie pojawiały się choćby ceny ujemne, co oznacza, iż producenci musieli dopłacać, by ktoś odebrał ich energię.

1. Boom na odnawialne źródła energii: Chiny instalują nowe moce OZE w zawrotnym tempie. Tylko w pierwszych pięciu miesiącach 2025 roku zainstalowano prawie 200 GW nowych mocy słonecznych, co stanowi wzrost o 150% rok do roku. Energia ze słońca i wiatru, mając praktycznie zerowy koszt krańcowy (darmowe “paliwo”), wypycha z rynku droższą energię z węgla.
2. Spowolnienie gospodarcze: Popyt na energię ze strony przemysłu wyraźnie osłabł. W pierwszej połowie 2025 roku zużycie energii w tym sektorze wzrosło zaledwie o 2,4%, w porównaniu do 6,5% w 2023 roku. Mniejszy popyt przy rosnącej podaży nieuchronnie prowadzi do spadku cen.
3. Spadające ceny węgla: Cena węgla energetycznego, kluczowego surowca dla chińskiej energetyki, spadła od początku roku o ponad 20%, co dodatkowo obniża koszty produkcji energii w elektrowniach konwencjonalnych.
4. Reformy rynkowe: Rząd dynamicznie rozwija regionalne rynki spot, na których ceny kształtowane są w czasie rzeczywistym przez podaż i popyt. Do końca 2025 roku handel ten ma objąć cały kraj.

Problem polega na tym, iż gwałtowny rozwój OZE, napędzany przez tysiące prywatnych i instytucjonalnych inwestorów, wyprzedził o lata świetlne możliwości państwowej sieci przesyłowej. Budowa nowoczesnej infrastruktury zdolnej do zarządzania niestabilną energią z wiatru i słońca, magazynowania jej i przesyłania na duże odległości, jest procesem znacznie wolniejszym i kapitałochłonnym, za który odpowiada państwo. W efekcie Chiny zbudowały ogromne moce produkcyjne, których nie są w stanie w pełni wykorzystać. W pierwszej połowie roku instalacje OZE w regionach takich jak Gansu i Xinjiang pracowały poniżej 60% swoich możliwości, ponieważ lokalna sieć nie była w stanie przyjąć i rozdystrybuować całej wyprodukowanej energii.

W tym kontekście działania regulatorów, takie jak rezygnacja z gwarantowanego skupu energii czy wprowadzanie niepewnych mechanizmów cenowych, nabierają nowego znaczenia. To celowe hamowanie rynku, mające na celu stłumienie zbyt gwałtownego rozwoju źródeł, których i tak nie można efektywnie wykorzystać. Władze, widząc, iż sieć nie nadąża, używają mechanizmów rynkowych, by schłodzić zapał inwestorów i dać sobie czas na nadrobienie zaległości w modernizacji infrastruktury przesyłowej.

Choć niskie ceny energii wydają się dobrą wiadomością, niosą ze sobą poważne zagrożenia. Producenci energii, zwłaszcza ci, którzy zainwestowali w OZE, stają w obliczu kryzysu rentowności. Niepewność regulacyjna już teraz mrozi nowe inwestycje – w czerwcu liczba nowych instalacji fotowoltaicznych spadła o prawie 40% rok do roku.

Obecna sytuacja w chińskiej energetyce to miecz obosieczny. Z jednej strony jest dowodem na spektakularny sukces w mobilizacji kapitału na rzecz zielonej transformacji. Z drugiej, obnaża brak koordynacji i strategicznego planowania, który prowadzi do marnotrawstwa potencjału i chaosu na rynku. Chiny stoją przed trudnym zadaniem zsynchronizowania rozwoju źródeł energii z modernizacją sieci. Od powodzenia tej operacji zależeć będzie nie tylko los chińskiej transformacji, ale także globalne wysiłki na rzecz walki ze zmianami klimatu.