Zgromadzenie Ogólne Związku Województw RP w Łodzi

Jak dzielić unijne pieniądze w kolejnej perspektywie finansowej – to fundamentalne pytanie, które zdominowało obrady 45. Zgromadzenia Ogólnego Związku Województw RP. Posiedzenie odbyło się w w Łodzi, w sali Sejmiku Województwa Łódzkiego, gromadząc przedstawicieli zarządów i sejmików wszystkich polskich regionów. Wydarzenie zostało połączone z odbywającym się równolegle Konwentem Marszałków Województw RP.

Nowa perspektywa – regiony mówią jednym głosem

Marszałkowie zgodnie podkreślali, iż obecne negocjacje będą trudniejsze niż poprzednie. Europa walczy jednocześnie z konsekwencjami wojny w Ukrainie, rosnącymi kosztami transformacji energetycznej, presją budżetową oraz wzmacnianiem polityk sektorowych kosztem terytorialnych. W takiej sytuacji państwa członkowskie muszą szczególnie zadbać o to, by polityka spójności pozostała podstawowym narzędziem rozwoju lokalnego.

W Łodzi zasady proponowane przez Komisję Europejską przedstawili m.in. Jacek Karnowski, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, oraz Olgierd Geblewicz, prezes ZWRP i marszałek województwa zachodniopomorskiego, a jednocześnie członek prezydium Europejskiego Komitetu Regionów.

Geblewicz podkreślał:

„Regiony nie mogą zostać sprowadzone do roli wykonawców polityk centralnych. Polityka spójności działa dlatego, iż opiera się na realnych, zróżnicowanych potrzebach lokalnych. Nasz głos musi być słyszalny w Brukseli”.

Po debacie Zgromadzenie jednogłośnie przyjęło stanowisko, w którym jednoznacznie opowiada się za utrzymaniem modelu dystrybucji środków podobnego do obecnego, czyli przede wszystkim za pośrednictwem województw. Jednomyślność w tej sprawie jest ważnym sygnałem dla rządu i instytucji unijnych – regiony nie tylko bronią swojej roli, ale także są gotowe do przedstawienia własnych, skoordynowanych propozycji.

Wdrażanie programów 2021–2027 – regiony jadą szybciej niż programy centralne

Podczas Zgromadzenia marszałkowie przeanalizowali także tempo i sposób realizacji obecnej perspektywy 2021–2027. Dane pokazują, iż województwa radzą sobie stabilnie, podczas gdy znaczne opóźnienia dotyczą programów krajowych.

Wskazywano także na problemy z nadmierną biurokracją, wielokrotną kontrolą tych samych procesów oraz brakiem spójności informacji między ministerstwami.

KPO – potrzebna aktualizacja i określenie odpowiedzialności

Jednym z najczęściej powracających tematów była sytuacja Krajowego Planu Odbudowy. W ocenie uczestników wiele jego komponentów wymaga aktualizacji – zarówno ze względu na zmianę realiów społeczno-gospodarczych, jak i zbyt centralistyczny sposób programowania.

Marszałek Województwa Śląskiego Wojciech Saługa zaznaczył:

„W KPO brakuje jasno określonych właścicieli działań. Część komponentów dryfuje między resortami. A regiony nie wiedzą, gdzie kierować uwagi i które projekty mają szanse na realizację”.

W związku z rosnącymi kosztami inwestycji i zmieniającymi się przepisami regiony apelują o pilną rewizję KPO oraz o stworzenie jasnych kanałów współpracy między rządem i samorządami.

Regionalne Fundusze Rozwoju – 11 mld zł dla MŚP

W Łodzi samorządowcy zajęli się również analizą działalności Regionalnych Funduszy Rozwoju (RFR) – jednostek powoływanych przez województwa do zarządzania instrumentami zwrotnymi w ramach programów regionalnych. w tej chwili dysponują one kwotą 11 mld zł, które trafiają głównie do sektora MŚP w formie pożyczek, poręczeń czy gwarancji.

Doświadczenia RFR-ów przedstawił m.in. Maciej Wejman, prezes Regionalnego Funduszu Rozwoju Województwa Łódzkiego, prezentując możliwości dalszego zwiększania tych instrumentów, zwłaszcza w obszarach transformacji energetycznej, automatyzacji czy zielonych inwestycji.

Regiony widzą w tych funduszach znaczący potencjał, szczególnie w nowej perspektywie, która – zgodnie z zapowiedziami Komisji – będzie stawiać większy nacisk na instrumenty finansowe i mieszane.

Usługi publiczne pod presją: zdrowie, transport, kultura

W drugiej części posiedzenia marszałkowie przedstawili syntetyczną diagnozę kondycji kluczowych usług publicznych, za które odpowiadają regiony.

Ochrona zdrowia

Wskazywano na rosnące koszty wynagrodzeń, energii i leków oraz na brak spójnych map potrzeb zdrowotnych. Regiony obawiają się także nadmiernej centralizacji planowania inwestycji.

„Centralizacja nie rozwiąże problemów szpitali. To samorządy znają potrzeby pacjentów i pracowników. Bez ich udziału reforma nie ma szans powodzenia” – podkreślał Adam Struzik, Marszałek Województwa Mazowieckiego.

Kultura

Instytucje współprowadzone przez województwa i MKiDN informują, iż rosnące koszty mogą ograniczyć działalność artystyczną. Samorządy apelują o stabilny, długofalowy mechanizm współfinansowania.

Transport

Opóźnienia w programach kolejowych oraz brak koordynacji inwestycji krajowych z regionalnymi sieciami transportowymi powodują rosnącą niepewność co do terminowego wydatkowania środków z FEnIKS i KPO.

Wnioski końcowe: regiony oczekują partnerstwa i miejsca przy stole europejskim

Zgromadzenie Ogólne zakończyło się przyjęciem budżetu ZWRP na kolejny rok oraz potwierdzeniem wspólnego stanowiska regionów w sprawie przyszłości polityki spójności. Z dyskusji wybrzmiało jasno: województwa nie chcą być wykonawcami decyzji centrum – chcą być współautorami strategicznych zmian i partnerami rządu oraz instytucji UE.

W słowach prezesa ZWRP Olgierda Geblewicza:

„Regiony nie są petentem państwa. Są współautorami jego rozwoju. jeżeli chcemy poważnie mówić o przyszłości Polski regionalnej, musimy być w centrum procesów decyzyjnych – krajowych i europejskich”.

Kolejne Zgromadzenie Ogólne Związku Województw RP odbędzie się w województwie Opolskiem.