Wydanie 119, 10.02.2023

1 rok temu

Życie jest krótkie więc nie będziemy marnowali waszego czasu zbędnymi wstępami. Zapraszamy do lektury.

Jeśli podoba się Wam nasza praca to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Radosław Sikorki współpracuje ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, czy jest to coś złego? Media znowu piszą o kontrowersyjnej lekarce/influencerce Mamie Ginekolog.

„Kim jest kobieta, z którą w kopalni zaręczył się asystent Kaczyńskiego? Michał Moskal twierdzi, iż to jego prywatna sprawa. Ale narzeczona działacza PiS od dawna jest osobą publiczną: zakłada fundacje, które żyją z pieniędzy tzw. instytutu Glińskiego i państwowych spółek” [OKO.press]
„Kopanie, wykręcanie ogonów, wielokrotne uderzanie po głowie, miejscach wrażliwych, a także znęcanie się nad zwierzęciem, które jest ranne – w taki sposób traktuje się zwierzęta w firmie Sokołów. W reportażu »Droga na rzeź« ujawniamy kulisy i przedstawiamy dowody na przemoc.” [Onet]
„Przykładanie do głowy atrapy pistoletu podczas inscenizacji, ankiety z pytaniami o pociąg do osób tej samej płci i masturbację – to praktyki w białostockim ośrodku Caritasu dla osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi. Część z nich to pomysły lidera discopolowego zespołu Milano, jednego z głównych terapeutów.” Dłuższy reportaż Gazety Wyborczej jest dostępne za paywallem ale skróconą wersję możecie przeczytać w serwisie [Gazeta.pl]. [Gazeta Wyborcza (TWARDY PAYWALL)]
„Brak wiedzy o sytuacji w krajach pochodzenia, a także brak empatii cechują postępowania o azyl dla przybyszów spoza Europy. Polska odmówiła przyznania statusu uchodźców dwóm mężczyznom z Pamiru, prześladowanego przez władzę centralną regionu w Tadżykistanie” [OKO.press]

Wojna w Ukrainie

W obecnej sytuacji nasi sąsiedzi Ukraińcy potrzebują naszej pomocy być może bardziej niż do tej pory. jeżeli chcecie wspomóc ich finansowo, to tutaj znajdziecie listę zrzutek i organizacji, które polecamy.

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl.
Wojenny rok w handlu zagranicznym Ukrainy. Analizę przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
Prezydent Zełenski niespodziewanie odwiedził Londyn. O jego wizycie oraz tym co chciał nią osiągnąć przeczytacie w artykule CNN. „W czasie przygotowań do dzisiejszej wizyty Wołodymyra Zełenskiego w Wielkiej Brytanii premier Rishi Sunak ogłosił zwiększenie skali pomocy dla broniącej się przed Moskalami Ukrainy.” O tym co adekwatnie obiecał w kwestii militarnej pisze serwis [Konflikty]. [CNN]
Zaraz po wizycie w Londynie prezydent Zełenski odwiedził Brukselę wygłaszając przemówienie w Parlamencie Europejskim. Jak wyglądała jego wizyta oraz co było jej celem opisuje serwis [Politico].
„Pojawiające się w mediach społecznościowych fotografie ukraińskich pojazdów oznaczonych »krzyżami belkowymi« wywołały falę oskarżeń o kultywowanie ideologii neonazistowskiej w szeregach ZSU. Mało kto jednak zadał sobie trud, by zbadać historię tego symbolu. A jest w czym grzebać.” [Hrabia Tytus]
„Permanentny stres, rozdzielenie zakochanych i niepewność jutra zmienia podejście mieszkańców Ukrainy do miłości i seksu w trakcie wojny. Postanowiliśmy sprawdzić jak wojenna rzeczywistość wpłynęła na ich podejście do tych tematów. W tym odcinku rozmawiamy z seksuologami i terapeutami z Ukrainy i Polski a także z edukatorami seksualnymi i dziennikarzami, na temat zdrowia psychicznego i życia seksualnego w kraju. Specjalne podziękowanie dla Sexed.pl za pomoc w realizacji odcinka.”

Europa

Spotkanie europejskich przywódców, które odbyło się w czwartek, służyło nie tylko do spotkania z prezydentem Zełenskim ale także do omówienia polityki Unii Europejskiej. Pierwszy artykuł mówi o reakcji na plan Komisji Europejskiej dotyczący „zielonych” dopłat dla firm. Drugi mówi o polityce europejskiej dotyczącej ochrony granic. [Euractiv #1], [Euractiv #2]
Czy Mairead McGuinness, która w tej chwili zajmuje wysokie stanowisko w Unii Europejskiej zostanie nową prezydentką Irlandii? Serwis Politico jest przekonany iż to prawdopodobne i przedstawia swoje przewidywania na to jak mogło by to wpłynąć na relacje Irlandii z sektorem bankowym. [Politico]
Rosyjskie wpływy w PE #1 i na Cyprze #2. Obydwa reportaże śledcze możecie przeczytać na Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP), która zajmuje się koordynacją pracy dziennikarzy śledzczych z różnych państw [OCCRP #1], [OCCRP #2]
„W dzisiejszym odcinku mówimy o wyzwaniach, jakie czekają Niemców w trwającym już roku. Jak mogą wyglądać relacje Niemcy-Rosja i Niemcy-Ukraina? Czy jest powrót do poprzedniej polityki? Czy postawa, jaką przybrali Niemcy wobec wojny na Ukrainie może się zmienić? Jak mogą wyglądać Niemcy 2023? Na te i inne pytania odpowiada Anna Kwiatkowska, kierowniczka Zespołu Niemieckiego OSW.”
„Trwająca od końca września 2022 r. mobilizacja do Sił Zbrojnych FR 300 tys. rezerwistów ujawniła chaos w aparacie administracyjnym i zaniepokojenie wśród obywateli. Uświadomiła wielu Rosjanom, iż ich kraj prowadzi realną wojnę, która wymaga od nich bezpośredniego zaangażowania. Decyzja władz przyniosła widoczną reakcję ludności w postaci fali emigracji młodych mężczyzn, której pełną skalę trudno oszacować.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Dlaczego Białoruś stała się państwem niedemokratycznym? Jak Łukaszenka zdobył i utrzymał władzę? Ten film dokumentalny to najnowsza historia Białorusi w pigułce. Opowiadamy o pierwszych latach białoruskiego państwa, dojściu Łukaszenki do władzy, czy relacjach Białoruś-Zachód i Białoruś-Rosja.”

Bliski i Środkowy Wschód

Amerykanie zacieśniają sankcyjną pętlę wokół irańskiego przemysłu naftowego i obkładają sankcjami kolejne przedsiębiorstwa. W kolejce po Irańskie drony ma się ustawiać 90 państw, a wśród nich mają być miedzy innymi Chiny.

Trzęsienie ziemi w Turcji i Syrii pochłonęło już ponad 20 tysięcy ludzi. W samej Turcji poinformowano o już ponad 17 tysiącach ofiar, ale najprawdopodobniej nie są to ostateczne liczby, bo ciągle odnajdywane są nowe ofiary. Pomoc humanitarna i zespoły ratownicze z całego świata przybywają na miejsce. Jednak północ Syrii, ze względu na problematyczną sytuację polityczną, ma z otrzymaniem pomocy więcej problemów. Część terenów jest pod kontrolą objętego sankcjami reżimu Asada, a część pod kontrolą islamistycznych bojówek. [DW #1], [DW #2]
„W poniedziałek miało miejsce podwójne trzęsienie ziemi w Turcji. W tym odcinku podsumowujemy informacje dot. wydarzeń, jakimi świadkami była Turcja. Trzęsienie ziemi, które zaobserwowaliśmy przyniosło ogromne zniszczenia. Jak będzie wyglądać Turcja 2023 po tej katastrofie? Co wiemy na temat skali zniszczeń jakie przyniosło trzęsienie w Turcji? Na te i inne pytania odpowiada Adam Michalski, analityk OSW.”

Jak wskazują dokumenty, do których dotarł The Guardian, irańscy śledczy mieli ukryć gwałt, którego dokonali Strażnicy Rewolucji na zatrzymanych za udział w protestach kobietach. Dokonano tego w obawie przed wykorzystaniem tego faktu przez wrogie reżimowi grupy. W tym samym czasie najwyższy przywódca duchowy mówi, iż zatrzymano dziesiątki tysięcy protestujących ale wydał dla nich amnestie i zredukował ich wyroki. [The Guardian], [NPR]

W Iraku złożył wizytę minister spraw zagranicznych Rosji Siergiej Ławrow. Poruszonymi tematami była kooperacja w dziedzinie energetyki, kontynuacja współpracy gospodarczej mimo zachodnich sankcji na Rosję oraz kooperacja w dziedzinie bezpieczeństwa. [Al-Monitor]

Zjednoczone Emiraty Arabskie ogłosiły, iż zainwestują pół miliona dolarów w infrastrukturę wodną na północy Iraku, w regionie miasta Sindżar. Obszar ten był mocno dotknięty przez działania tzw. państwa islamskiego. Jest to druga faza projektu koordynowana z Nadia's Initiative. Jest to organizacja kierowana przez iracką działaczkę Jazydów Nadię Murad, która była przetrzymywana w niewoli przez ISIS. Irak pod wodzą nowego premiera zdaje się dywersyfikować kierunki polityki zagranicznej, w tym zacieśniając współpracę z państwami Zatoki Perskiej. [Al-Monitor]

Jeszcze zanim upadł rząd w Afganistanie, w Iranie żyło wielu afgańskich uchodźców i ich potomków. Odmawiano im wielu praw i byli dla reżimu ajatollahów pewnym problemem, bez względu na kulturową bliskość. O tym jak Iran stworzył szyickie bojówki oparte o Afgańczyków, o ich roli w wojnie domowej w Syrii, co im obiecano za udział w walkach i jak tych obietnic nie dotrzymano pisze

Tomasz Rydelek

z blogu Puls Lewantu. [Tomasz Rydelek @ Substack]

Azja

Pół roku po ogromnej powodzi w Pakistanie wielu mieszkańców walczy ciągle z bezdomnością czy głodem. Chociaż wiele światowych mocarstw zadeklarowało pomoc dla Pakistanu to odbudowa zniszczeń idzie powoli. [The Guardian]
W rolniczej miejscowości w centralnych Chinach wybudowano gigantyczny jak na okolicę, bo posiadający 26 pięter budynek. Czy zgadlibyście, iż znajduję się w nim hodowla świń? A adekwatnie 26 ferm, bo każde piętro może funkcjonować jako samowystarczalna hodowla. Do powstania takiej fabryki wieprzowiny przyczyniły się problemy z dostępnością ziemi uprawnej oraz produktywnością rolnictwa, które nie dorównuje rolnictwu z państw rozwiniętych. Razem z drugim, jeszcze nieotwartym budynkiem roczna produkcja świń wyniesie 1,2 mln sztuk. [The New York Times]
Kazachstan. W styczniu przypadała pierwsza rocznica rocznica krwawo stłumionych protestów. MetaQazaqstan ma dwa odcinki o tych wydarzeniach. Podcast jest prowadzony przez dwójkę językoznawców więc dygresje są trochę inne niż te, które można zwykle usłyszeć w audycjach prowadzonych przez dziennikarzy, politologów czy analityków. Assel Sagimbek z MetaQazaqstan w podcascie Za Rubieżą mówi o tym jak zaczęła się budować silniej tożsamość narodowa w Kazachstanie i jaki to ma związek z Rosyjskim imperializmem.

Afryka

Problem ze stabilnym dostępem do energii elektrycznej w Republice Południowej Afryki jest tak duży, iż prezydent nazwał to katastrofą. Jak to dokładnie wygląda i co planuje administracja Cyrila Ramaphosy przeczytacie w [AP News].
Syn prezydenta Ugandy, generał znany ze skandalicznych tweetów o tym, iż chce najechać Kenię i poślubić Giorgię Meloni (o czym wspominaliśmy w wydaniu 101.), aktywnie pozycjonuje się na kolejnego prezydenta kraju. [The New York Times]
„Co sprowadziło Rosjan do RŚA? Co Rosja może zaoferować krajom afrykańskim i jak to się ma do oferty Zachodu? Z jakim przekazem i jakimi sposobami Rosjanie próbują trafić do głów i serc mieszkańców Afryki? Czy są kraje, które nie dały się uwieść rosyjskiej propagandzie?” Wielokrotnie pisaliśmy o wpływach Grupy Wagnera w Afryce ale jest to tak interesujący temat, iż polecam Wam kolejny materiał – podcast od
Osobisty atlas świata
o tym co ich sprowadziło do Republiki Środkowej Afryki.

Ameryka Łacińska

Prezydenta Brazylii, Lula da Silva, nie próżnuje. Al-Dżazira opisuje jego podróż do stolicy Stanów Zjednoczonych na rozmowę z Joe Bidenem. The Guardian opisuje jak rząd Luli pracuje na walką z nielegalnym górnictwem na terenach rezerwatu ludności Yanomami. [Al-Dżazira], [The Guardian]
„Nikt w historii Brazylii nie ścigał jeszcze z taką zaciętością ludzi zagrażających jej demokracji, jak robi to w tej chwili sędzia Alexandre de Moraes. Problem w tym, iż jest w tych procesach równocześnie ofiarą, prokuratorem i ostateczną instancją. O tym, jak jeden człowiek dostał »super-uprawnienia«, opowiada dr Monika Sawicka z Instytutu Amerykanistyki i Studiów Polonijnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, członkini fundacji Terra Brasilis.”
Chyba pierwszy raz w historii Tygodnika mamy dobrą wiadomość z Nikaragui. Autorytarny rząd Daniela Ortegii niespodziewanie uwolnił 222 więźniów politycznych i wysłał ich do Stanów Zjednoczonych. Al-Dżazira poza newsem o uwolnionych więźniach przypomina też najważniejsze informacje związane z prześladowaniami opozycji w Nikaragui. Americas Quarterly ma za to dla Was kilka krótkich komentarzy ekspertów reagujących na to posunięcie autorytarnego rządu. [Al-Dżazira], [Americas Quarterly]

Ameryka Północna

W poprzednim wydaniu wspominaliśmy o śmierci Tyre Nicholsa z rąk policji. jeżeli chcecie posłuchać w jaki sposób ta sprawa jest podobna do innych morderstw policyjnych w Stanach Zjednoczonych, a w jaki sposób się różni to polecamy najnowszy odcinek Podcastu amerykańskiego.
Joe Biden wygłosił coroczne orędzie o stanie państwa. BBC ma podsumowanie najważniejszych rzeczy jakie tam padły. Za to NPR komentuje to, iż dwie odpowiedzi Republikanów na to przemówienie były diametralnie różne. [BBC], [NPR]
Gundam Ver. Chu 👍 @SoulinkChu
Dying 😂🤣
6:10 AM ∙ Feb 8, 2023
15,935Likes3,147Retweets

Myśliwiec F-22 zestrzelił chiński balon, który naruszył amerykańską strefę powietrzną. Pentanton ogłosił również, iż już za kadencji Donalda Trumpa chińskie balony szpiegowskie przelatywały nad kontynentalnymi Stanami Zjednoczonymi. Sekretarz Stanu USA, Antony Blinken oskarżył Chiny o używanie balonów szpiegowskich do obserwacji innych krajów, leżących na wszystkich zamieszkałych kontynentach. [The Guardian]

„Administracja Bidena jest gotowa wprowadzić nowe ograniczenia dla amerykańskich firm finansujących rozwój zaawansowanych technologii obliczeniowych w Chinach.” [Reuters]

Pierwsze było ograniczenie dostępu do aborcji, a teraz plany na karanie za pomoc w jej uzyskaniu. Nie mówimy o Polsce ale o tym co dzieje się w różnych stanach w Stanach Zjednoczonych. [ProPublica]

Cheerleaderki z NFL mówią o molestowaniu, kradzieży zarobków i niebezpiecznych warunki pracy. Wciąż walczą o to, by ich głos został usłyszany ale mało kto traktuje je poważnie. Dlatego polecamy reportaż The Guardian, który przybliża to jak walczą o sprawiedliwość. [The Guardian]

Oceania

Ministerstwo Zdrowia Samoa wszczęło śledztwo, które ma wyjaśnić jak nieużywany szpital w wiosce Maasina zmienił się w farmę krów. Zwłaszcza, iż poseł z tego regionu zawnioskował o utworzenie kolejnego szpitala. [Radio New Zealand]
Zmiana koronowanej głowy państwa oznacza również zmianę twarzy na banknotach lub monetach, na których widniała twarz dotychczasowego monarchy. Nie inaczej jest w Australii, gdzie na pięciodolarówce można było znaleźć podobiznę królowej Elżbiety. Ale zamiast tradycjnej znośny na twarz króla Karola, Bank Rezerw Australii ogłosił, iż na banknocie znajdzie się wzór mający uhonorować Pierwsze Narody Australii. [Politico]

Ekonomia i gospodarka

„Sztuczna inteligencja jest projektowana i wdrażana przez korporacje amerykańskie w sposób, który spowoduje pozbawienie praw pracowniczych i wypieranie pracowników oraz pogorszenie doświadczeń konsumentów, co ostatecznie rozczaruje większość inwestorów. Historia gospodarcza pokazuje jednak, iż nie musi tak być.” Ekonomiści Daron Acemoglu i Simon Johnson piszą o problemach związanych z ChatGPT dla [Project Syndicate].
Elon Musk najwyraźniej uwielbia być najmądrzejszą osobą w pomieszczeniu, a kiedy przekonuje się, iż nie jest to zwalnia tą osobę ze swojej firmy. Taki obraz przedstawiają dziennikarze w artykule dotyczącym tego co w tej chwili dzieje się w Twitterze. Wielkie ego Elona Muska to temat, który zasługuje na miejsce w dziale humorystycznym (ewentualnie plotkarskim) ale niestety od kiedy ma wpływ także na czy jedna z największych platform społecznościowych przejdzie bez szwanku przez audyt Federalnej Komisji Handlu Stanów Zjednoczonych to czujemy się zobligowani o tym pisać. [Platformer]

Nauka i technologia

Microsoft i Google zrobiły to samo – zaprezentowały integrację chatbotów opartych na sztucznej inteligencji. Jednak reakcje rynków były całkiem różne w przypadku tych firm. Chociaż Gary Marcus nie ma odpowiedzi dlaczego tak się stało to jednak stara się przedstawiać Wam tą sytuację i przypomina inne pomysły wielkich firm technologicznych, które miały być wielkimi przełomami ale w tej chwili nikt o nich nie pamięta. [The Road to AI We Can Trust]
Project Eaden, berlińska firma zajmująca się technologią żywności, wierzy, iż poznała sekret produkcji całych kawałków roślinnych alternatyw mięsnych przy użyciu zastrzeżonej technologii przędzenia włókien. [TechCrunch]
„Informatyk, muzyk i fizyk wchodzą do archiwum biblioteki narodowej. Brzmi to jak początek żartu, ale puenta jest poważna: Naukowcom z różnych środowisk udało się odnaleźć i rozszyfrować 57 listów napisanych przez Marię, królową Szkotów, podczas jej uwięzienia przez kuzynkę królową Elżbietę I.” [Gizmodo]
„Trzeba było dopiero Gregora Mendla, Charlesa Darwina (który dostrzegł potrzebę możliwości pojawiania się zmienności między pokoleniami), trzeba było odkrycia DNA i zrozumienia, iż to ono jest nośnikiem kodu, żebyśmy zrozumieli, jak działa dziedziczenie. Jak dziś nauka zapatruje się na popularne twierdzenia, iż na przykład inteligencję dziedziczymy po matce? – To wraca co pewien czas. ale to totalna bzdura – mówi w Radiu Naukowym prof. Ewa Bartnik, genetyczka z Instytutu Genetyki i Biotechnologii na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego.” Zapraszamy na podcast Radia Naukowego o dziedziczeniu oraz tym jak rozwój technologii może wpłynąć na to jak będziemy w ten proces ingerować.

Idee, kultura, społeczeństwo

Badacze zbadali dietę mieszkańców Judei z początków naszej ery, by dowiedzieć się jak mógł odżywiać się Jezus. Chleb jęczmienny, niepodobny do dzisiejszych wypieków, sery, owoce oraz warzywa. Ryby, niewielka ilość mięsa oraz ostatni horror prawicowców, często chrześcijan, robaki.

Zastanawialiście się kiedyś kim był Tupac? Nie, nie chodzi nam o rapera zastrzelonego w 1996 roku – chociaż on też był ciekawą postacią. „Potomek królewskiego rodu Inków wywołał powstanie, które zagroziło hiszpańskiemu panowaniu w Peru. Zginęły w nim dziesiątki tysięcy osób, a okrucieństwo powstańców przeszło do legendy. Dlaczego doszło do rebelii Túpaca Amaru? Czy mogło powstać państwo rządzone przez rdzennych mieszkańców Andów?” [Hrabia Tytus]

Idź do oryginalnego materiału