Wydanie 104, 28.10.2022

1 rok temu

PiS porzucił nagle legislację zapewniającą nietykalność swoim ludziom w spółkach Skarbu Państwa, nowa premierka Włoch porzuciła Mussoliniego (więcej o tym w dziale Europa). Tygodnik Neuropa nie porzuci swoich czytelników. Zapraszamy do lektury.

Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „Tęczowy Piątek to coroczne święto, którego celem jest wzmocnienie młodzieży LGBT+ w wieku szkolnym. – Zależy nam na tym, aby młode osoby ze społeczności LGBT+ wiedziały, iż mają wsparcie i nie są same – iż jest mnóstwo ludzi zarówno wśród dorosłych, jak i rówieśników, którzy stoją za nimi murem.” Polecamy artykuł autorstwa KPH, w którym jej członkowie opisują ideę Tęczowego Piątku oraz piszą, co przygotowali na ten dzień w tym roku. [Krytyka Polityczna]

• Właśnie minęła druga rocznica wyroku pseudo-Trybunału Konstytucyjnego, który ograniczył prawo do aborcji. Z tej okazji miał premierę film dokumentalny o sytuacji związanej z nową straszną rzeczywistością. Nie jest to film jednak o samej aborcji, ani o protestach, które po tym wyroku zapadły. Jest to film o osobach, które pragnęły dziecka ale okazało się, iż płód jest uszkodzony, a mimo tego mają utrudniony czy wręcz uniemożliwiony dostęp do aborcji. Nie jest to film, który zachęca do popierania aborcji, a jedynie pokazuje on, co się dzieje, gdy się jej zakazuje.

Czy rozsyłanie przez państwową agencję SMSów, które można pomylić z próbą wyłudzenia danych czy kradzieży pieniędzy jest najlepszym pomysłem? O ostatniej akcji Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości pisze serwis [Niebiezpiecznik].

To, iż TVP nie ma żadnych standardów, to już chyba wszyscy wiemy. Jednak niezbyt często zdarza się, żeby wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Vera Jourová poczuła się w obowiązku stanąć w obronie dziennikarza przed szykanami rządowej telewizji. O sprawie korespondentki stacji Polsat Doroty Bawolak przeczytacie w serwisie [Euractiv].

„Nie tylko na ekranie problem współudziału Polaków w Zagładzie przybrał chłopską twarz, a w zasadzie prymitywną gębę. Został umiejscowiony na polskiej wsi i w zapadłych kątach, z dala od bielonych dworków, uniwersytetów, redakcji poczytnych gazet, ludzi łagodnych i dobrych.” Polecamy ten esej, gdyż stara się on znaleźć część wspólną wielu niepokojących wydarzeń, jakie ostatnimi czasy zaszły w Polsce – a wiele z nich opisywaliśmy na łamach Tygodnika. [Krytyka Polityczna]

„Rozpoczęta 25 grudnia 1979 roku wojna w Afganistanie stała się największą klęską militarną Związku Sowieckiego po roku 1945. Mało kto pamięta, iż przyczynili się do tego również Polacy…” Chociaż Radosław Sikorski pojawia się w tym tekście, to niektórych może zaskoczyć, iż nie jest on o nim. [Histmag]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – stan wydarzeń z tego tygodnia przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.

• Prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełeński i europejscy gospodarze konferencji na temat odbudowy jego kraju przedstawili we wtorek wizję przyszłej Ukrainy jako członka Unii Europejskiej i głównego eksportera zielonej energii na kontynent. Więcej o tym, co działo się na konferencji o odbudowie Ukrainy pisze [Reuters].

• Prezydent Niemiec, Frank-Walter Steinmeier odwiedził Kijów oraz region Czernichowa. „W końcu!” chciałoby się skomentować. Więcej o długo wyczekiwanej wizycie oraz obietnicach, jakie niemiecki prezydent złożył, przeczytacie w artykule serwisu [Reuters].

• „O potężnym znaczeniu, roli i zadaniach instytucji kulturalnych w czasie wojny wspominali najwybitniejsi mówcy w historii świata. W specjalnym wydaniu odcinka Outriders Podcast, zrealizowanego w Kijowie, Mikołajowie, Lwowie i Krzywym Rogu, oddajemy Wam opowieść dźwiękową. Rozmawiamy z artystami i artystkami ukraińskimi o tym, jak zmieniła się ich praca, widownia i zobowiązania zawodowe. Zawracamy uwagę na największe obawy środowiska kulturalnego i misję osób, które zaangażowały się w obronę kultury w czasie wojny bez wcześniejszego doświadczenia.”

---

Europa

• Wielka Brytania ma nowego premiera. Po dymisji Liz Truss przywódcą Torysów i nowym premierem został Rishi Sunak, który wcześniej walczył z Liz Truss o tę funkcję i przegrał. jeżeli nie chce się Wam wracać do materiałów o nim, jakie wtedy polecaliśmy, to Politico ma ściągawkę z najważniejszych rzeczy, jakie należy o nim wiedzieć. Za to The Economist opisuje, jak będzie wyglądał początek jego rządów. [Politico], [The Economist]

• Jeśli zastanawiacie się jak Wielka Brytania wyszła na Brexicie (spoiler alert: źle) to Financial Times przygotował krótki film dokumentalny na ten temat. Dowiecie się z niego, jaki był wpływ na rynek pracy, z czym muszą się borykać właściciele firm i dlaczego rządzący jak i opozycja nie chcą o rosnących kosztach brexitu mówić.

We wrześniu Giorgia Meloni zapowiadała, iż jeżeli wygra wybory, to „zabawa się skończy dla Europy”. W tym tygodniu podczas pierwszej przemowy jako premierka nowego rządu zapewniła, iż Włochy chcą być ważnym elementem UE, a integracja europejska jest bardzo istotna. Odcięła się także od Mussoliniego mocno krytykując jego rasistowską politykę – o czym pisze Politico. jeżeli interesuje Was, jak dokładnie wygląda nowy włoski rząd, to polecamy materiał od Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. [Politico], [Polski Instytut Spraw

Międzynarodowych]

Rząd Emmanuela Macrona (a adekwatnie przez niego wyznaczonej premierki Elisabeth Borne) zdobył wotum zaufania w Zgromadzeniu Narodowym. Czy wygrana jest prawdziwym zwycięstwem dla tego rządu? Jak w tej chwili wygląda francuska polityka? Tego dowiecie się z artykułu [Politico].

Niemcy chcą zalegalizować zakup i posiadanie przez dorosłych do 30 g marihuany do użytku rekreacyjnego oraz prywatną uprawę do trzech roślin, ogłosił minister zdrowia Karl Lauterbach. Minister mówił też, iż Niemcy chcą być w tym względzie europejskim pionierem i dawać przykład innym państwom EU. [The Guardian]

„Relacje Turcji i Grecji to historia pełna napięć, a w ostatnim półwieczu kraje te kilkukrotnie znalazły się na granicy konfliktu zbrojnego. Nowy poważny kryzys polityczny narasta na Morzu Egejskim w momencie, gdy naszą uwagę pochłaniają wojna w Ukrainie i problemy energetyczne. Turcja i Grecja wzajemnie się oskarżają o prowadzenie wrogiej wobec siebie polityki – codziennością się stały liczne naruszenia przestrzeni powietrznej i morskiej, a prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan podczas jednego ze swoich wrześniowych wystąpień tylko w lekko zawoalowany sposób zagroził Grecji interwencją wojskową. O co Turcja i Grecja toczą spory?”

„Greckie uczelnie wyższe zaczęły nowy rok akademicki od policyjnych nalotów i tysiąca funkcjonariuszy patrolujących kampusy. Według rządu, te ostatnie stały się schronieniem dla przestępców handlujących narkotykami. Czy są oni jednak przyczyną, czy objawem problemów trawiących miejscową edukację? O burzliwym życiu akademickim w Grecji opowiada dr hab. Przemysław Kordos z Pracowni Studiów Helleńskich Wydziału Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego.”

Bliski i Środkowy Wschód

• 1 Listopada odbędą się piąte w przeciągu 2 lat (sic!) wybory parlamentarne w Izraelu. Ostatnie były nie tak dawno, ale mogliście zapomnieć, kto jest kim na tamtejszej scenie politycznej. Dlatego polecamy Wam audycję od Ośrodka Studiów Wschodnich, z której dowiecie się wszystkiego, co należy wiedzieć.

• Po 382 dniach od wyborów Irak ma rząd. Iracki parlament udzielił wotum zaufania gabinetowi premiera Mohammeda Szia as-Sudaniego. Jest to kandydat wystawiony przez Radę Koordynacji czyli szyickie ugrupowanie anty-Sadrowskie. Czy rządy zaufanego człowieka byłego premiera Malikiego przyniosą Irakowi stabilizację? Czy będzie to tylko kontynuacja napięć społecznych przy próbie utrzymania statusu quo korzystnego dla irackich elit politycznych, a niekoniecznie dla Irakijczyków? Na to pytanie odpowiedź dopiero poznamy. [Al-Monitor]

• Poszukując partnerów i kierując swoją gazową ofertę do regionu Rosja zaproponowała Turcji utworzenie tureckiego hubu gazowego. Decyzja Erdoğana została przyjęta z pewnym zaskoczeniem. O ile przyjęcie oferty jest realizacją tureckiej strategii surowcowej, o tyle pogarsza będące w bardzo słabej kondycji relacje z Zachodem. NATOwscy sojusznicy z USA na czele postrzegają ten ruch jako tworzenie bezpiecznych przystani dla Rosji i jej interesów. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• W Iranie dalszy ciąg protestów, a liczba ofiar brutalnych pacyfikacji przekroczyła już 250 osób. Protestujący uczcili na wystąpieniach żałobnych 40 dni od śmierci Mahsy Amini, a także innych młodych ofiar pierwszych dni protestów. Władze przez cały czas wysyłają na protestujących oddziały policji mające rozbijać zgromadzenia. [Al-Monitor], [The Guardian]

• Również w Iranie miał miejsce atak na meczet szyicki. Uzbrojony mężczyzna otworzył ogień z broni palnej zabijając co najmniej 15 osób. Władze określają sprawców zamachu jako sunnickich radykałów religijnych. [The Guardian]

• Szkodzenie środowisku jest Haram. Tak oficjalnie ogłosiła Dar al-Ifta, egipskie ciało religijne wydające fatwy. Fatwy tyczą się różnych obszarów funkcjonowania i potępiają marnotrawstwo energii czy zatruwanie gruntów. A już w listopadzie w egipskim Szarm el-Szejk odbędzie się konferencja klimatyczna COP27. [The Islamic Information]

• Delegacja Hamasu została przyjęta w Damaszku przez prezydenta Baszara al-Asada. Jest to pierwsze spotkanie, odkąd w 2012 roku Hamas, będący wcześniej sojusznikiem syryjskiego reżimu, postawił na wsparcie syryjskich rebeliantów. Krótką historię rozłamu i powodów do ponownego pogodzenia przedstawia [Puls Lewantu]

XX zjazd Komunistycznej Partii Chin

• Prof Bogdan Góralczyk na łamach Rzeczpospolitej zwięźle podsumowuje XX zjazd Komunistycznej Partii Chin. W krótkiej formie streszcza on zjazd, który przekazał pełnię władzę w partii Xi Jinpingowi. Odrobinę dłuższą analizę napisał dla Polskiego Instytutu Studiów Międzynarodowych Michał Przychodniak. [Rzeczpospolita], [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Dyskutując o znaczeniu ostatnich zmian politycznych w Chinach często wymienia się członków nowego Stałego Komitetu Biura Politycznego. Członkowie tego komitetu są najważniejszymi ludźmi w Chinach po Xi Jinpingu. jeżeli chcecie wiedzieć, kim oni są, czym się zajmowali do tej pory oraz co ich wybór do komitetu mówi o tym jak może wyglądać chińska polityka w przyszłości, to polecamy artykuł [Al-Dżaziry].

• The Diplomat przygotował wiele materiałów na temat tego, co działo się na zjeździe. Polecamy wam artykuł z pięcioma najważniejszymi wnioskami Shannon Tiezzi – na przykład o roli kobiet w chińskiej polityce i o tym, co o tej polityce mówi ich nieliczny udział w tym wydarzeniu. [The Diplomat]

• Największym problemem dla planów Xi Jinpinga co do przyszłości Chin nie są przeciwnicy polityczni czy inne mocarstwa. Jest nim natomiast słabnąca gospodarka Chin. Politico opisuje, jak sytuacja w tym zakresie pogarszała się ostatnimi laty. Za to CNN ma artykuł o tym, jak zapowiedzi Xi co do umocnienia kontroli państwa nad gospodarką wpłynęły na chińskie rynki. [Politico], [CNN]

• Z lektury wcześniejszych artykułów powinniście już wiedzieć, co udało się osiągnąć Xi Jinpingowi na ostatnim zjeździe KPCH. jeżeli chcecie wiedzieć, kim dokładnie jest najpotężniejsza osoba w Chinach i jak wyglądała jego droga na szczyt, to polecamy ośmioodcinkowy serial podcastowy od The Economist. [The Economist]

Azja

• Według raportu hiszpańskiego NGO Safeguard Defenders Chińska Republika Ludowa posiadała co najmniej 54 „komisariaty” policji w innych krajach. Były one używane w kampanii mającej uciszyć dysydentów. [AP News]

• Tajska potentatka biznesowa kupiła prawa do konkursu Miss Universe za 20 milionów dolarów – poinformowała w środę jej firma. Chakrapong „Anne” Chakrajutathib jest o tyle ciekawą postacią, iż jest także jedną z najbardziej znanych w Tajlandii osób transpłciowych. Chociaz Tajlandia posiada dość progresywne prawa dotyczące osób LGBTQ, to jednocześnie nie umożliwia prawnej korekty płci. [NPR]

• Co jest szykowane do pokazania przez Chińska Republikę Ludową w kontekście bombowców? Otóż nie wiadomo, a język oficjeli jest bardzo ogólnikowy. Serwis konflikty.pl przedstawia obraz polityki informacyjnej Chin w tym zakresie a także to, co wiemy o strategicznym bombowcu Xi’an H-20 i czego spodziewać się na chińskim niebie. [Konflikty.pl]

• Po upadku gospodarczym Sri Lanki z ostatniego lata kłopoty ekonomiczne kraju i jego ludności przez cały czas trwają. Inflacja sięga blisko 100% i również bardzo gwałtownie rosną wskaźniki niedożywienia dzieci czy zamykania szkół. [The Guardian]

Afryka

• W Pretorii, jednej z trzech stolic Republiki Południowej Afryki, rozpoczęły się rozmowy pokojowe między władzami Etiopii a rebeliantami z Tigraju. W związku z ostatnim nasileniem się intensywności konfliktu trudno mieć nadzieję, iż rozmowy przyniosą wymierne efekty. [DW], [Konflikty.pl]

• Zimbabwe twierdzi, iż może mieć największe zbiory pszenicy w historii. Zawdzięcza to w dużej mierze wysiłkom mającym na celu przezwyciężenie problemów z dostawami żywności spowodowanymi wojną w Ukrainie. Jednak pożary buszu i nadchodzące deszcze zagrażają uprawom, które jeszcze nie zostały zebrane. [AP News]

• Władze Tanzanii rozpoczęły w czwartek racjonowanie wody w stolicy handlowej Dar es Salaam po spowodowanym suszą spadku poziomu wody w jej głównym źródle, rzece Ruvu. [Barron's]

Ameryka Łacińska

• W najbliższą niedzielę odbędzie się II tura wyborów prezydenckich w Brazylii. jeżeli potrzebujecie podsumowania bieżącej brazylijskiej polityki, opisu sylwetek kandydatów oraz nakreślenia, który z nich ma największe szanse wygrać i dlaczego, to polecamy podcast Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Mimo drobnych problemów technicznych pod koniec, piętnastominutowa audycja przekazuje wszystkie najważniejsze informacje.

• Bardzo dużo mówi się o wyborach prezydenckich w Brazylii, ale fakt, iż razem z pierwszą turą odbyły się także wybory parlamentarne, był pomijany. Serwis Americas Quarterly ma interesujący artykuł, który nie tylko opisuje, jak zmieni się rozkład sił w nowym parlamencie (na korzyść prawicy), ale także pokazuje, jak zmienia się rola brazylijskiego parlamentu na przestrzeni lat – razem ze wzrostem władzy jaką uzyskał. [Americas Quarterly]

• Po przegłosowaniu pełnej równości małżeńskiej przez stan Tamaulipas obowiązuje ona w całym Meksyku. Sąd Najwyższy tego kraju w roku 2015 uznał, iż lokalne ustawy wykluczające pary jednopłciowe z zawierania małżeństw są niekonstytucyjne, choć wprowadzenie zmian w całym kraju potrwało aż 7 lat. [Al-Dżazira]

• AP News ma dla Was reportaż o skutkach referendum wprowadzającego m.in pełną równość małżeńską na Kubie. Możecie w nim zobaczyć, jak szczęśliwa para bierze ślub oraz przeczytać o zarówno o ich przeżyciach jak i wątpliwościach, jakie niektórzy mieszkańcy Kuby mieli w związku z tym referendum. [AP News]

Ameryka Północna

• Czy zaskoczy Was informacja, iż Stany Zjednoczone nie zakazały całkowicie korzystania z azbestu? Są jednym z nielicznych państw rozwiniętych, w którym nie ma zakazu ani choćby ścisłego ograniczenia korzystania z tego szkodliwego dla zdrowia materiału. O kosztach zdrowotnych, jakie z tego powodu ponoszą pracownicy różnych firm, pisze serwis [ProPublica].

• Progresywne skrzydło Demokratów wystosowało list wzywający prezydenta Bidena do skupienia się bardziej na dyplomatycznym rozwiązaniu wojny w Ukrainie. Niedługo potem go wycofali. Co znajdowało się w tym liście oraz dlaczego informacje tam zawarte zniekształcają rzeczywisty obraz tego konfliktu, opisuje serwis Defense One. Za to CNN opisuje polityczne tło wystosowania oraz wycofania listu. [Defense One], [CNN]

• W dziale Azja piszemy ogólnie o sekretnych komisariatach policji, jakie chińskie władze utrzymywały w różnych państwach. The Guardian szczegółowo opisuje, jak to wyglądało w przypadku Kanady. [The Guardian]

• Amerykańscy prokuratorzy oskarżyli dwóch potencjalnych chińskich szpiegów o ingerencję w śledztwo karne przeciwko chińskiemu gigantowi telekomunikacyjnemu Huawei. Mężczyźni zostali oskarżeni o próbę wydobycia poufnych informacji na temat świadków, dowodów procesowych i ewentualnych nowych zarzutów w tej sprawie przeciwko firmie. [DW]

• Proces firmy Donalda Trumpa rozpoczął się w poniedziałek w Nowym Jorku, a pierwszym dużym zadaniem było wybranie ławy przysięgłych, która nie ma wyrobionego zdania o byłym prezydencie Stanów Zjednoczonych. Trump Organization – kierowana w tej chwili przez starszych synów Trumpa, Donalda Jr. i Erica Trumpa – została oskarżona przez prokuratorów o ukrywanie wynagrodzeń, które wypłacała najwyższym członkom kierownictwa w latach 2005-2021. [DW]

Oceania

• Największy australijski ubezpieczyciel zdrowotny twierdzi, iż cyberprzestępca włamał się do jego baz danych i wykradł dane osobowe jego 4 milionów klientów. Jednocześnie australijski rząd wprowadził przepisy, które zwiększyłyby kary dla firm, które nie chronią dostatecznie dobrze prywatnych informacji klientów. [ABC News]

Ekonomia i gospodarka

• „W ubiegłym tygodniu rentowność polskich obligacji na chwilę przekroczyła 9 proc. To poziom niewidziany od lat. Przyczyny? Bliskość wojny, ale też niekompetencja rządu, konflikt z UE i upolitycznienie banku centralnego.” OKO.press tłumaczy, co dokładnie znaczą informacje o wzroście rentowności polskich obligacji. [OKO.press]

• Elon Musk zakończył przejęcie Twittera i zaczął wprowadzać zmiany, które póki co są jednak mniejsze, niż wcześniej zapowiadał. Więcej napiszemy o tym w przyszłym tygodniu, gdy będzie więcej potwierdzonych informacji o tym, co zamierza zrobić z platformą. W tym tygodniu polecamy wam artykuł o śledztwie, jakie amerykańska administracja wszczęła w sprawie Tesli i jej twierdzeń o autonomicznych autach. [Reuters]

• Wizualizacja ilości wydobytych minerałów w 2021 roku. Dla porównania, w 2021 wydobyto ponad 8 mld ton węgla. [Visual Capitalist]

  

• Toyota zamierza zmienić strategię dotyczącą produkcji samochodów elektrycznych, aby zwiększyć konkurencyjność w pojedynku z Teslą na rosnącym rynku EV. Wartość planu wynosi 38 mld dolarów. [Reuters]

Nauka i Technologia

• Wiedzieliście, iż w Europie szaleje ptasia grypa? No to już wiecie. Nature ma artykuł o tym, jak wirus dziesiątkuje ptasią populację oraz czym różni się atak tego wirusa w tym roku od wcześniejszych wystąpień. [Nature]

• „Latem 2021 roku, jedna trzecia departamentów we Francji musiała wprowadzić ograniczenia w korzystaniu z wody. Doszło do pierwszych konfliktów wywołanych niedoborem tego cennego surowca. Niektórzy, jak hydrolożka Emma Haziza, próbują znaleźć rozwiązania mające na celu ochronę zasobów wodnych. Wprowadzenie ich w życie wymaga jednak nie tylko innowacji technologicznych, ale też zmian w prawie i w myśleniu całego społeczeństwa. Czy to, co wydaje się nam dziś nie do pomyślenia, urzeczywistni się w niedalekiej, coraz bardziej ubogiej w wodę przyszłości? Czy czeka nas wojna o wodę?” Film dostępny do obejrzenia do 27 Grudnia. [Arte]

• Wyszliśmy z morza – to ewolucyjna prawda dla wszystkich stworzeń lądowych. Jednak część z nich postanowiła wrócić do środowiska wodnego. O tym, dlaczego do tego doszło, o ewolucji, a także o tym, iż jesteśmy rybami, opowiada w Radiu Naukowym dr Daniel Tyborowski – paleontolog, specjalista od gadów morskich i autor kanału „Daniel Tyborowski – Historia Naturalna”.

Idee, Kultura, Społeczeństwo

• „Psy towarzyszą ludziom od najdawniejszych czasów. Te silne, wierne i uzdolnione zwierzęta odgrywały w dziejach różne role, od rozpieszczonych kanapowców po psy obecne na pierwszej linii działań bojowych. Ta galeria jest poświęcona właśnie tym ostatnim – psom żołnierzom.” [Hrabia Tytus]

• „Przez większą część roku ­cmentarze są pustawe. Niczym nie przypominają tych z początków listopada. Jednak wiele z nich właśnie wtedy jest fascynującym miejscem do myślenia i – dzięki telefonowi – także do czytania. I nie chodzi tu o rozmowy ze zmarłymi, ale o zakodowane przez ich żyjących krewnych i przyjaciół informacje o życiu.” Rafał Matyja zaprasza Was na podróż po krakowskim cmentarzu Rakowickim. [Tygodnik Powszechny]

• W wydaniu 30. i 61. pisaliśmy o językach migowych (oraz problemach z nimi związanych) w Polsce. Jednak problemy, jakie słyszący mają z językami migowymi nie dotyczą tylko Polski i ostatnich lat. W Stanach Zjednoczonych przez prawie 100 lat nauka w Amerykańskim Języku Migowym była zakazana. Więcej o językach migowych, ich wpływie na rozwój mózgu oraz przyczynach zakazu dowiecie się z materiału wideo.