4 dni temu
Jedną z dróg rozprzestrzeniania się gatunków obcych jest ich uwalnianie przez właścicieli do środowiska. Dotyczy to w szczególności ryb akwariowych. Warto zauważyć, iż z prawnego punktu widzenia jest to nie uwalnianie ryb, a ich porzucanie. Ryby akwariowe wpuszczone do miejskiego stawu z reguły żyją krótko, wystawione na nieodpowiednie dla nich warunki. Wyjątkami bywają sytuacje, kiedy warunki okazują się jednak adekwatne i takie uwolnienie staje się początkiem inwazji biologicznej.
Skutki akcji Uwolnić karpia
Uwalnianie ryb dotyczy nie tylko osobników akwariowych, ale również przeznaczonych do spożycia. W Polsce formą protestu przeciwko niehumanitarnej tradycji przetrzymywania w sklepach karpi i ich transportu w nieodpowiednich pojemnikach w okresie przedświątecznym jest akcja Uwolnić karpia. W jej wyniku do środowiska trafiają ryby, które w Polsce są gatunkiem obcym. W ten sposób osobniki, które całe życie żyły w warunkach sztucznego dokarmiania, często w stawach o specyficznej termice i nienaturalnym składzie gatunkowym, trafiają do zupełnie obcego środowiska, gdzie albo potrafią się aklimatyzować, albo nie.
W skrajnych przypadkach uwalniane są do morza, a tam warunki zwykle okazują się zabójcze. Na szczęście dla ekosystemu ich potencjał inwazyjny w obecnym klimacie Polski jest znikomy. Akcja ma też stosunkowo mały zasięg, więc wprowadzenie pojedynczych osobników nie wpływa znacząco na lokalne rzeki czy jeziora. Łatwiej w nich spotkać uciekinierów ze stawów hodowlanych czy tych jezior, które przez gospodarstwa rybackie są traktowane jak stawy.
Uwalnianie ryb przez Chińczyków
Zupełnie inną skalę ma rytualne uwalnianie ryb praktykowane w chińskiej odmianie buddyzmu i taoizmie. Szczególnie w takich regionach, jak Hongkong i Tajwan, a także wśród chińskiej diaspory, np. w Singapurze. Tam też dotyczy ryb hodowanych zasadniczo na mięso, z których wybrane dostają szansę na życie w morzu. Chiny są w czołówce państw hodujących słodkowodne ryby z różnych gatunków karpi i karasi, ale w rejonach nadmorskich rozwija się akwakultura organizmów morskich. Wśród nich wysoką pozycję mają gatunki z rodzaju granik (Epinephelus). Niektóre z nich żyją w Morzu Południowochińskim, więc ich uwolnienie w tym miejscu nie powinno nieść niepożądanych skutków.
Czym jest TGGG?
W akwakulturze, w związku ze spadkiem liczebności rodzimych gatunków, dominującą rolę odgrywa hybryda graników. Jej gatunki rodzicielskie to Epinephelus fuscoguttatus i Epinephelus lanceolatus o anglojęzycznych nazwach Tiger Grouper i Giant Grouper, więc ich krzyżówkę powszechnie określa się skrótowcem TGGG. Pierwszy z nich w tej chwili ma status gatunku zagrożonego wyginięciem. Drugi, ze statusem zagrożenia, przez cały czas jest niedostatecznie poznany, choć populację określamy jako malejącą.
Naturalny zasięg obu gatunków rozciąga się od wybrzeży wschodniej Afryki po Polinezję. Hongkong leży na jego północnych granicach, więc one same nie są inwazyjne w tym rejonie i mają swoje nisze ekologiczne. Zwykle jednak nie występują razem i ich krzyżówki nie są w naturze powszechne. Jak wiele innych ryb strzępielowatych są drapieżcami o generalistycznej i oportunistycznej strategii pokarmowej. Polują na rozmaite gatunki ryb, skorupiaków i mięczaków, z reguły na te, które w danym momencie są najliczniejszą i najłatwiejszą ofiarą.
Można by oczekiwać, iż krzyżówka będzie wykazywała cechy pośrednie. TGGG jest jednak przykładem zjawiska znanego jako bujność mieszańców. Przybiera na wadze szybciej i osiąga większe rozmiary niż gatunki rodzicielskie. Jest cenione w hodowli i zmniejsza presję na połowy. Wszystko byłoby w porządku, gdyby TGGG pozostawały zwierzętami gospodarczymi, żyjącymi w zamkniętej hodowli. Mimo przestróg przyrodników, wraz ze wzrostem popularności tego gatunku w handlu, wzrasta liczba jego uwolnień religijnych.
TGGG nowym elementem sieci troficznych
Hodowcom TGGG znane są parametry użytkowe tego gatunku, ale nie jest znane jego zachowanie na wolności. W związku z tym dwoje badaczy z Uniwersytetu Hongkońskiego postanowiło zbadać skład pokarmu osobników uwolnionych do morza. Dla porównania analizowali też zawartość przewodów pokarmowych czterech innych gatunków Epinephelus (innych i bardziej typowych dla tego regionu niż gatunki rodzicielskie TGGG). Odłowów dokonano w rejonie portu, gdzie ceremonie uwalniania ryb są szczególnie częste.
W wielu przypadkach zawartość przewodów pokarmowych była już strawiona w stopniu uniemożliwiającym identyfikację wzrokową, ale zachowało się DNA ofiar. Na jego podstawie badacze stwierdzili, iż wbrew założeniu oportunizmu, wszystkie badane gatunki granika są dość wybiórcze i ich baza pokarmowa nakłada się na siebie w małym stopniu. Szczególnie wyraźne jest to w przypadku TGGG. Oznacza to, iż te gatunki ryb, głowonogów i skorupiaków, które stały się ofiarami hybryd, są z reguły omijane przez jego krewniaków. Zatem TGGG, pojawiając się w ekosystemie, nie tyle konkuruje o ofiary z pokrewnymi gatunkami, ile stanowi zupełnie nowy element sieci troficznych. Jest przy tym jednym z największych drapieżników ekosystemu.
Ponadto nie tylko TGGG wykazuje dość małe zróżnicowanie wyboru ofiar, ale też poszczególne osobniki okazują się mało plastyczne. Dość dużo przypadków miało puste przewody pokarmowe. Może to oznaczać, iż wychowane w niewoli są słabo dostosowane do naturalnego zróżnicowania ofiar. Wśród nich dominują gatunki z płytkich półek skalnych, co może przypominać warunki karmienia w hodowli.
Ostatecznie więc wprowadzenie TGGG do naturalnych ekosystemów zaburza sieci troficzne. Na razie nie oszacowano skali tego zjawiska, ale pokazuje ono, iż zachowania, które u swojego podłoża mają szlachetną ideę jedności z ekosystemem i dobrego uczynku dla przyrody, mogą mieć na nią negatywny wpływ.
zdj. główne: sanjiv nayak / Unsplash
źródło: Chung Arthur, Schunter Celia. Distinct resource utilization by introduced man-made grouper hybrid: an overlooked anthropogenic impact from a longstanding religious practice. Rev Fish Biol Fisheries (2024). https://doi.org/10.1007/s11160-024-09907-6
