Tworzywa sztuczne w UE i ich wpływ na środowisko

Zgodnie z wynikami najnowszego badania JRC na temat tworzyw sztucznych w UE i ich wpływu na środowisko, które zostało opublikowane pod koniec lipca 2025 r., UE wytwarza 42,5 mln ton tego typu odpadów rocznie. Przeanalizowano przepływy materiałów z tworzyw sztucznych w UE w 2022 r. i zaproponowano możliwe sposoby ograniczenia ich wpływu na środowisko.

Tworzywa sztuczne w UE

W 2022 r. Unia Europejska zużyła 62,8 mln ton tworzyw sztucznych, co daje średnio 140 kg na osobę. Z tego 92 proc. (blisko 58 mln ton) wyprodukowano w UE. Import jest szczególnie duży w sektorze włókienniczym i stanowi 32,4 proc. wszystkich przywożonych każdego roku do Unii tworzyw sztucznych. W tym samym roku produkcja i zużycie tworzyw sztucznych w UE (pełny cykl życia) wygenerowały ponad 252 mln ton emisji CO₂, przy czym same procesy produkcyjne to 58 proc. ich wpływu na klimat.

Jak zmieni się zużycie tworzyw sztucznych w najbliższych latach?

Oczekuje się, iż światowe zużycie tworzyw sztucznych podwoi się do 2060 r. Konieczne są więc działania polityczne i branżowe w celu ograniczenia ich negatywnego wpływu, w szczególności odpadów, na środowisko.

Powszechne stosowanie plastiku będzie miało coraz większy wpływ na środowisko, szczególnie w odniesieniu do zanieczyszczenia plastikiem, zaśmiecania i emisji gazów cieplarnianych.

Globalne środowisko będzie również coraz bardziej zanieczyszczone mikroplastikiem, czyli plastikowymi resztkami o średnicy mniejszej niż 5 mm, a także makroplastikiem, czyli większymi kawałkami. Więcej informacji na temat tego rodzaju zanieczyszczenia można znaleźć w jednym z poprzednich artykułów: Mikrocząstki plastiku w wodach jezior jako globalny problem – budzenie świadomości i działania ochronne.

Jak wygląda recykling odpadów z tworzyw sztucznych?

Zgodnie z wynikami badania w 2022 r. UE wytworzyła 42,5 mln ton odpadów z tworzyw sztucznych, a około 80 proc. zostało spalonych lub wyrzuconych na wysypisko śmieci. Pomimo wzrostu możliwości UE w zakresie recyklingu (pięciokrotnie od 1996 r.) tylko około 20 proc. odpadów z tworzyw sztucznych jest poddawanych recyklingowi. Stąd też zanieczyszczenia wody plastikowymi butelkami, o czym pisaliśmy w jednym z poprzednich artykułów: Zanieczyszczenia wody plastikowymi butelkami, przez cały czas jest częstym zjawiskiem.

Sam sektor opakowaniowy stanowi blisko połowę wszystkich wytwarzanych odpadów. Jednak prawie 35 proc. z tego, dzięki dobrze ugruntowanym systemom zbierania, jest wysyłane do recyklingu. To stosunkowo wysoki udział: inne rodzaje odpadów, zbieranych jako frakcja mieszana, niesortowana, zwykle trafiają do spalenia lub są składowane. Dotyczy to na przykład odpadów włókienniczych, z których tylko 1,5 proc. trafia do recyklingu.

W środowisku utracono łącznie 3,7 mln ton tworzyw sztucznych (prawie 6 proc. zużycia w UE). Prawie 45 proc. tych strat miało miejsce na etapie konsumpcji, zwłaszcza z powodu wyrzucania opakowań, zużywania opon lub prania tekstyliów. Aż 38 proc. tych strat wynikało z niewłaściwego gospodarowania odpadami lub ubytków podczas spalania i składowania. Większość plastiku utraconego do środowiska trafia do gleby, ale także do wody (0,7 mln ton).

Tworzywa sztuczne i ich wpływ na środowisko

Zgodnie ze sprawozdaniem JRC w latach 2018–2022 nastąpił spadek produkcji tworzyw sztucznych w UE ze względu na takie czynniki, jak wahania cen ropy naftowej lub nadwyżka zdolności produkcyjnych na świecie. W przyszłości przyspieszenie przejścia na produkcję z innych źródeł niż pierwotne paliwa kopalne, w tym odpady z tworzyw sztucznych i biomasa, byłoby bardzo skutecznym sposobem promowania recyklingu i ograniczania wpływu na środowisko, w tym zmniejszenia emisji CO₂.

Tworzywa sztuczne pochodzenia biologicznego przez cały czas są stosowane w bardzo małych ilościach, ale stają się coraz bardziej powszechne przy produkcji opakowań. Wykorzystanie tych bardziej przyjaznych dla środowiska materiałów pomoże ograniczyć emisje związane z produkcją tworzyw sztucznych z paliw kopalnych.

Skuteczniejsze zbieranie i sortowanie odpadów z tworzyw sztucznych ograniczyłoby ich szkodliwy wpływ na środowisko, zwiększyłoby recykling i ostatecznie promowałoby łańcuch wartości o bardziej zamkniętym obiegu. Badanie podkreśla, iż połączenie recyklingu mechanicznego i chemicznego może okazać się fundamentalne. Recykling chemiczny, który w tej chwili ma nieznaczny udział w sektorze, może urzeczywistnić gospodarowanie materiałami, które nie są poddawane recyklingowi przy użyciu innych metod.

zdj. główne: Antoine GIRET/Unsplash

W artykule korzystałem z:

https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC142860