Tam gdzie gospodarka wciąż się rozwija

Około 40 kilometrów od stolicy Polski, Warszawy, powstaje nowe mega lotnisko. Centralny Port Komunikacyjny, w uproszczeniu CPK w Baranowie powinien obsłużyć choćby 34 mln pasażerów rocznie. Koszt: około dziewięciu miliardów euro.

Mega lotnisko to tylko jeden z wielu przykładów pokazujących, jak kraje Europy Wschodniej promują wzrost, inwestując miliardy w projekty na dużą skalę. Szczególnie w 2025 r. spodziewany jest ponowny wzrost inwestycji, także dzięki spadającym stopom procentowym, czy to w sektorze infrastruktury, turystyce czy energetyce. Duże projekty są łatwiejsze do realizacji w Europie Wschodniej. Częściowo dlatego, iż rządy działają mniej demokratycznie. Również dlatego, iż przepisy ochrony środowiska nie są tak restrykcyjne jak w Europie Środkowej. Między innymi dlatego, iż ludność Europy Wschodniej wciąż dąży do większego dobrobytu. Dlatego duże projekty są w dużej mierze mile widziane, a nie przeciwne.

Projekt lotniska pod Warszawą nie tylko pokazuje nową pewność siebie Polski, ale także wyznacza jej ambicje, aby stać się jednym z najważniejszych ośrodków biznesowych w Europie. Dzięki funduszom unijnym i dynamicznej polityce gospodarczej kraj nad Wisłą stał się motorem wzrostu Europy. Komisja Europejska zatwierdziła na koniec 2024 r. kolejne 9,4 mld euro z funduszu odbudowy. Krajem rządzonym przez liberalną gospodarczo i ideologicznie oraz przyjazną UE Platformę Obywatelską pod przewodnictwem Donalda Tuska, jest także ważnym czynnikiem dla Vienna Insurance Group, która jest obecna w 30 krajach Europy Środkowo-Wschodniej. „Szczególną uwagę skupiamy na Polsce, gdzie w 2025 roku wzrost gospodarczy ma wynieść 3,7 proc. „W tym roku zmieniliśmy naszą pozycję poprzez połączenie firm w Polsce i jesteśmy w idealnej pozycji wraz z trzema silnymi i innowacyjnymi firmami na bardzo konkurencyjnym polskim rynku” – mówi Hartwig Löger, dyrektor generalny VIG, opisując zaangażowanie w Polsce .

Polska rozwija się trzykrotnie szybciej niż średnia w UE i jest jednocześnie primus inter pares w niektórych krajach Europy Wschodniej. Według szacunków Wiedeńskiego Instytutu Międzynarodowych Badań Ekonomicznych wiiw, pozostałe ważne dla Austrii państwa Wyszehradu – Czechy, Słowacja, Węgry i Słowenia – również zwiększą swój wzrost do 3,1 proc. w 2025 roku.

Ale oczywiście region Europy Środkowo-Wschodniej nie jest oszczędzony od problemów gospodarczych Europy rdzeniowej. Integracja gospodarcza jest w tej chwili zbyt blisko. „Kryzys w Niemczech ciąży na wielu gospodarkach w regionie jak kamień młyński i ogranicza ich perspektywy wzrostu”, mówi zastępca dyrektora wiiw Richard Grieveson.

Przejawia się to także w spadającej produkcji przemysłu samochodowego, którego eksport stanowi około jednej trzeciej produkcji gospodarczej Słowacji, a także odpowiada za około 15 procent PKB Czech, Słowenii i Węgier. W każdym razie głównym motorem wzrostu w krajach członkowskich UE w Europie Środkowo-Wschodniej pozostaje konsumpcja prywatna ze względu na gwałtowny wzrost płac realnych. Oraz duże projekty finansowane przez państwo.

Według wiiw perspektywy rozwoju Rosji i Ukrainy są trudne. Nie da się przewidzieć, jak rozwinie się rosyjska wojna agresywna. Gospodarka Ukrainy jest w tej chwili bardzo dotknięta wojną. W przypadku odbudowy może ponownie mocno wzrosnąć.

Premier Węgier Viktor Orbán postawił sobie za cel poddanie kontroli państwa lub bliskich mu firm sektorów gospodarki narodowej, które uważa się za strategiczne. Międzynarodowy Port Lotniczy Liszt Ferenc w Budapeszcie, najszybciej rozwijający się port lotniczy w Europie, to duży projekt strategiczny. Do niedawna większościowym właścicielem lotniska była spółka AviAlliance, należąca do kanadyjskiego funduszu emerytalnego. Ale teraz lotnisko zostało znacjonalizowane po naciskach na poprzedniego właściciela. Została założona przez konsorcjum węgierskiej spółki państwowej Corvinus Zrt. (jest także właścicielem prywatnej uczelni Modul am Kahlenberg) i francuskiego współinwestora Vinci Airports. Cena zakupu to dobre trzy miliardy euro. Oczekuje się, iż do 2030 r. roczna liczba pasażerów wzrośnie do 20 milionów, a uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod budowę trzeciego terminalu na lotnisku odbędzie się w 2025 r.

Kolejnym dużym projektem na Węgrzech jest Le Primore, największy w kraju hotel spa klasy premium nad jeziorem Hévíz, jednym z najbardziej unikalnych jezior termalnych w Europie. Sześciopiętrowy kompleks hotelowy będzie miał 285 pokoi i apartamenty na ostatnim piętrze. Luksusowy kompleks spa o wartości 90 milionów euro buduje prywatna grupa, ale państwo węgierskie finansuje jedną czwartą całkowitych kosztów w drodze dotacji. Otwarcie hotelu utworzy ponad 300 nowych miejsc pracy i zapewni impuls wzrostu dla regionu.

Głównym wyzwaniem dla Europy Wschodniej będzie prawdopodobnie przejście z węgla na energię jądrową jako dostawcę energii. Jest on mocno popychany do przodu w przypadku dużych projektów. Na przykład w Czechach rok temu planowano budowę reaktora jądrowego. Ale wtedy premier Petr Fiala wyjaśnił, iż nie powinien być jeden, ale cztery reaktory, a zamiast tego powinny to być tzw. „minielektrownie jądrowe”. Rozumowanie jest takie, iż budując cztery bloki, reaktor jest do 25 procent tańszy niż budowa tylko jednego bloku. Polska ma w planach choćby sześć reaktorów. Według raportu serwisu informacyjnego Bloomberg całkowite koszty inwestycji związanych z rozbudową energetyki jądrowej w Europie Wschodniej mają wynieść około 130 miliardów euro. Co rodzi kwestię finansowania.

W unijnym rozporządzeniu w sprawie taksonomii energię jądrową kwalifikuje się pod pewnymi warunkami jako zrównoważoną produkcję energii, choćby jeżeli niektóre kraje, takie jak Austria, nie wyrażają na to zgody. Jednakże Komisja Europejska zatwierdziła już pomoc państwa na budowę i eksploatację nowego reaktora jądrowego w elektrowni Dukovany w Czechach na Morawach Południowych. Prawdopodobnie nie całkiem bez własnego interesu. Amerykańska firma Westinghouse, od dawna uważana za faworytkę, niespodziewanie odpadła. Teraz w wyścigu pozostał już tylko outsider KHNP z Korei Południowej i EDF z Francji.

W 1990 roku VIG był pierwszą firmą ubezpieczeniową, która rozpoczęła ekspansję w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Za pionierem poszło wiele krajowych firm.

W październiku 2025 roku minie 35 lat, odkąd ówczesna Wiener Städtische Versicherungsgruppe (obecnie Vienna Insurance Group) jako pionier zrobiła pierwszy krok na rynki ubezpieczeniowe Europy Środkowo-Wschodniej. Wiener Städtische Versicherung zainwestował 15,4 miliona szylingów, co stanowi równowartość dzisiejszego miliona euro, w nowo powstałą spółdzielczą firmę ubezpieczeniową Kooperativa-Tschechoslovakische Versicherungs AG. Siłą napędową tego był obecny przewodniczący Rady Nadzorczej VIG Günther Geyer: „Dzięki naszej inwestycji na terenie ówczesnej Republiki Czechosłowackiej otworzyliśmy nowe możliwości. Ponieważ nikt nie wiedział, jak rozwinie się ścieżka gospodarcza i demokratyczna państw pod przewodnictwem komunistów po otwarciu Wschodu, które jest w tej chwili postrzegane jako największy proces transformacji polityczno-gospodarczej końca XX wieku.

Za tym przykładem poszło niedługo wiele innych lokalnych firm z sektora usług finansowych – z wielkim sukcesem. W 2000 roku Erste Bank nabył udziały w Ceská sporitelna, największym banku klientów prywatnych w Republice Czeskiej. Sektor bankowy Raiffeisen rozpoczął także udaną ekspansję w Europie Wschodniej.

Otworzyło to także drogę dla wielu krajowych firm do regionu CEE, które znalazły tam partnera finansowego z Austrii.