W dniu 17 czerwca 2025 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie wzmocnienia obszarów wiejskich dzięki polityce spójności – 2024/2105(INI). W rezolucji przekazanej Radzie oraz Komisji Europejskiej znalazły się postulaty dotyczące między innymi większego wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z polityki spójności, kwestii wodnych, wzmocnienia działań na rzecz dostępu do podstawowych usług, przeciwdziałania depopulacji, rozwoju OZE na obszarach wiejskich oraz wsparcia dla obszarów najbardziej odczuwających skutki klęsk i kryzysów.
Ogólne tło
Obszary wiejskie stanowią około 83 proc. terytorium Unii Europejskiej (UE) i zamieszkiwane są przez 1/4 jej ludności. Z uwagi na wyzwania demograficzne, gospodarcze i społeczne coraz częstsze klęski i kryzysy znajdują się one w tej chwili w trudnej sytuacji, co potwierdzają dane dotyczące PKB na mieszkańca.
Obszary wiejskie nie tylko są źródłem produkcji rolnej i żywności, ale także stanowią dziedzictwo przyrodnicze, kulturowe i krajobrazowe. Dlatego bardzo istotny jest ich zrównoważony rozwój.
Polityka spójności UE ma wspierać zmniejszanie różnic między regionami oraz promowanie zrównoważonego rozwoju. Odgrywa ona istotną rolę w bezpieczeństwie obszarów wiejskich. Bez zaangażowania środków na wsparcie UE grozić może dalsza emigracja osób młodych, wyludnienie z powodu starzenia się społeczeństwa czy brak dostępu do niektórych usług.
Dlatego niezbędne jest określenie długoterminowych strategii umożliwiających wspieranie obszarów wiejskich w celu zagwarantowania im kluczowej roli w przyszłości Europy.
Rezolucja PE identyfikuje problemy i potrzeby
Rezolucja podkreśla między innymi następujące aspekty:
- brak lub niedostateczny dostęp do usług wodnych, opieki zdrowotnej, przystępnych cenowo mieszkań, infrastruktury transportowej i cyfrowej, edukacji, usług finansowych, zajęć rekreacyjnych i kulturalnych sprawiają, iż obszary wiejskie postrzega się jako nieatrakcyjne miejsce do życia i pracy;
- brak połączeń regionalnych w infrastrukturze transportowej i cyfrowej nasila proces wyludniania;
- brak możliwości zatrudnienia zmusza osoby młode, zwłaszcza kobiety, do migracji;
- na obszarach wiejskich występuje większość różnorodności biologicznej UE – jej jakość spada z powodu zmiany klimatu, co ma konsekwencje gospodarcze dla sektora rolnego i negatywnie wpływa na atrakcyjność turystyki wiejskiej;
- spadek jakości gleby i wody ma negatywny wpływ na zasoby naturalne oraz bioróżnorodność;
- dostępność i jakość wody odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu sprawiedliwych, zrównoważonych i produktywnych źródeł utrzymania na obszarach wiejskich.
Rekomendacje odnoszące się do „wody”
W rezolucji wskazano potrzebę skupienia się na środkach zapobiegawczych, w celu zwiększenia odporności europejskich obszarów wiejskich w obliczu klęsk żywiołowych.
Rezolucja podkreśla strategiczne znaczenie zasobów wodnych dla obszarów wiejskich. Zwraca jednocześnie uwagę na potrzebę przeznaczenia środków (w ramach polityki spójności i programów rozwoju obszarów wiejskich) na utrzymanie i modernizację sieci wodnej. Zaleca w szczególności przeciwdziałanie stratom, poprawę wydajności systemów zaopatrzenia i promowanie zrównoważonego wykorzystania zasobów wodnych na obszarach wiejskich.
Ponieważ obszary wiejskie, zwłaszcza w Europie wschodniej, południowej i śródziemnomorskiej, są najbardziej dotknięte ubóstwem energetycznym, pustynnieniem, pożarami lasów, zmianą klimatu i związanymi z nią zagrożeniami, a więc np. niedoborem zasobów wodnych, wymagają ukierunkowanego podejścia w ramach polityki spójności.
W rezolucji wskazuje się, iż zintegrowane podejście do gospodarowania zasobami wodnymi ma zasadnicze znaczenie zarówno dla zapobiegania powodziom, jak i dla radzenia sobie z suszami, w szczególności poprzez spójne wykorzystanie funduszy UE. Poza tym zalecono skupić się na środkach zapobiegawczych w celu zwiększenia odporności europejskich obszarów wiejskich na klęski żywiołowe. Dlatego tak ważne jest zintegrowane podejście do gospodarki wodnej w celu jednoczesnego zapobiegania powodziom i suszom – dwóm coraz większym zagrożeniom, zarówno w rolnictwie, jak i w sektorze żywności.
W motywie 31 rezolucji priorytetem ma być budowa tam i zbiorników lub modernizacja istniejących obiektów. Infrastruktura ta może być również źródłem czystej energii. Wskazuje się, iż chociaż w ramach polityki spójności wspiera się już inicjatywy w tej dziedzinie, to potrzebne są dodatkowe projekty i większe inwestycje, dostosowane do krajowych i regionalnych strategii zarządzania ryzykiem. Takie podejście zapewni lepsze przygotowanie obszarów wiejskich i zwiększy ich odporność na ekstremalne zdarzenia klimatyczne.
Rezolucja wzywa Komisję Europejską do promowania przyszłościowych strategii przystosowawczych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, w tym dotyczących gospodarki wodnej, odpornej infrastruktury i gotowości do radzenia sobie z klęskami żywiołowymi oraz apeluje o inwestycje w innowacyjną infrastrukturę wodną, umożliwiającą ponowne wykorzystanie oczyszczonych ścieków i inteligentne systemy nawadniania oraz o budowę zbiorników do zbierania wody deszczowej.
Znaczenie dobrze funkcjonujących obszarów wiejskich
W motywie 32 rezolucji podkreśla się rosnące zagrożenie występowania ryzyka związanego z klimatem, takiego jak klęski żywiołowe, pustynnienie i niedobór wody na wielu obszarach wiejskich w Europie.
Rezolucja przypomina, iż obszary wiejskie muszą świadczyć wysokiej jakości podstawowe usługi dla ludności w celu poprawy warunków życia. Ponadto powinny wykorzystywać swoje atuty do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego.
Wskazuje się, iż obszary wiejskie powinny otrzymać odpowiednie wsparcie finansowe, dlatego Parlament Europejski wzywa Komisję i państwa członkowskie do ułatwienia dostępu do finansowania oraz innych środków wsparcia z przeznaczeniem na inicjatywy gospodarki społecznej, które zaspokoją lokalne potrzeby i przyczynią się do rozwoju regionalnego, a jednocześnie do zwiększenia wsparcia finansowego oferowanego MŚP na obszarach wiejskich, w szczególności poprzez ułatwienie dostępu do zasobów finansowych, spółdzielni i lokalnych łańcuchów wartości sprzyjających dywersyfikacji gospodarczej.