2 godzin temu
Ministerstwo Finansów przygotowuje rewolucyjne zmiany w ustawie o VAT, które wejdą w życie w 2026 roku. Po raz pierwszy w historii przedsiębiorcy będą mogli sprawdzać status podatnika VAT wstecznie – choćby do pięciu lat. To oznacza koniec z bezpiecznym „siedzeniem” na starych transakcjach. Czy Twoja firma jest gotowa na taką rewizję?
Fot. Warszawa w Pigułce
188 miliardów powodów, by uszczelnić system
VAT to prawdziwa żyła złota polskiego budżetu. Wpływy z tego podatku po samym tylko lipcu 2025 roku przekroczyły już 188 miliardów złotych, co pokazuje jego fundamentalną rolę w finansowaniu państwa. Niestety, złożona konstrukcja VAT, szczególnie mechanizm zwrotu podatku przy eksporcie, czyni go podatnym na wyłudzenia.
Przez lata Polska borykała się z plagą tzw. karuzel VAT-owskich, gdzie „znikający podatnik” sprzedaje towar bez uiszczania VAT, a kolejne firmy w łańcuchu wyłudzają zwrot podatku, który nigdy nie został zapłacony. W najgorszych latach luka VAT oznaczała stratę ponad 40 miliardów złotych rocznie.
Ministerstwo Finansów zapowiada, iż projekt nowelizacji ustawy o VAT zostanie procedowany przez rząd w IV kwartale 2025 roku. Zmiany obejmą kilkanaście obszarów i, jak podkreśla resort, mają uprościć obowiązki podatkowe oraz zwiększyć bezpieczeństwo przedsiębiorców.
Przełomowa zmiana – sprawdzanie statusu VAT do 5 lat wstecz
Najważniejszą i najbardziej rewolucyjną zmianą jest możliwość sprawdzania statusu podatnika VAT wstecznie, choćby do pięciu lat. w tej chwili przedsiębiorcy mogą weryfikować kontrahenta wyłącznie na dzień sprawdzenia w wykazie podatników VAT.
Nowe przepisy pozwolą firmom sprawdzić status podatnika na dowolny dzień z przeszłości, co ma drastycznie zwiększyć transparentność i bezpieczeństwo w relacjach biznesowych. To oznacza, iż jeżeli współpracowałeś z firmą trzy lata temu, będziesz mógł sprawdzić, czy była wówczas aktywnym podatnikiem VAT.
Jak tłumaczy Ministerstwo Finansów, zmiana ta ma zwiększyć pewność przedsiębiorców przy zawieraniu transakcji i ograniczyć ryzyko współpracy z nierzetelnimi kontrahentami. W praktyce jednak oznacza to, iż żadna transakcja z ostatnich pięciu lat nie będzie już bezpieczna.
Skład VAT – nowa instytucja dla importerów
Kolejną istotną nowością będzie wprowadzenie instytucji tzw. składu VAT. Mechanizm ten ma ułatwić rozliczenia w obrocie międzynarodowym, umożliwiając stosowanie stawki 0 procent do:
- Dostaw towarów do składu VAT
- Wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów do składu VAT
- Dostaw towarów wewnątrz składu VAT
- Świadczenia określonych usług w składzie VAT
Podatek będzie należny dopiero w chwili wyprowadzenia towarów ze składu, co oznacza realne przesunięcie momentu powstania obowiązku podatkowego. To znaczące ułatwienie dla firm prowadzących działalność importowo-eksportową.
Rozszerzona odpowiedzialność solidarna – koniec z bezkarną współpracą
Ministerstwo planuje także rozszerzenie odpowiedzialności solidarnej nabywców za zaległości sprzedawców. Nowe regulacje obejmą sytuacje, w których podatnik świadomie korzysta z faktury wystawionej przez:
- Podmiot nieistniejący
- Podmiot wystawiający faktury dotyczące transakcji fikcyjnych
- Podmiot podający nieprawdziwe dane w fakturach
Co istotne, zasada ta zostanie rozciągnięta także na wybrane usługi niematerialne, w tym:
- Usługi doradcze
- Usługi reklamowe
- Usługi księgowe
- Usługi badawcze
- Usługi zarządcze
W praktyce oznacza to, iż nabywca takiej usługi może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za nieopłacone przez wykonawcę zobowiązania podatkowe.
Co to oznacza dla Ciebie?
Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą, nadchodzące zmiany mogą znacząco wpłynąć na sposób prowadzenia biznesu. Musisz przygotować się na nową rzeczywistość już teraz.
Przeanalizuj dokumentację z ostatnich 5 lat – sprawdź wszystkie faktury i transakcje pod kątem prawidłowości. Szczególną uwagę zwróć na współpracę z firmami, które mogły mieć problemy z rozliczeniami VAT.
Zweryfikuj wszystkich kontrahentów – nie tylko aktualnych, ale także tych z przeszłości. Skorzystaj z możliwości sprawdzenia ich statusu w różnych okresach.
Przygotuj się na rozszerzoną odpowiedzialność – przy zlecaniu usług niematerialnych (doradczych, reklamowych, księgowych) będziesz musiał jeszcze bardziej skrupulatnie weryfikować wykonawców.
Zabezpiecz dokumentację – w przypadku kontroli będziesz potrzebować dowodów należytej staranności przy wyborze kontrahentów. Dokumentuj proces weryfikacji każdego podmiotu.
Przeszkolić zespół – upewnij się, iż Twoja księgowa zna nadchodzące zmiany, szczególnie w zakresie odpowiedzialności solidarnej i nowych terminów płatności.
Korzystne uproszczenia dla przedsiębiorców
Nie wszystkie zmiany oznaczają dodatkowe obciążenia. Resort finansów zapowiada też szereg uproszczeń:
Likwidacja obowiązku 14-dniowej płatności VAT przy wewnątrzwspólnotowym nabyciu środków transportu. w tej chwili przedsiębiorcy kupujący samochody, motocykle czy inne pojazdy z państw UE muszą rozliczyć VAT w bardzo krótkim terminie, co często powoduje problemy z płynnością finansową.
Uproszczenia w JPK_VAT – przedsiębiorcy nie będą już musieli wykazywać podstawy opodatkowania przy transakcjach z zagranicznymi kontrahentami, gdy są one zwolnione z VAT.
Modernizacja systemu Tax Free – podróżni zyskają możliwość samodzielnego zgłaszania wywozu towarów w terminalach, korzystając bezpośrednio z narzędzi informatycznych przygotowanych przez Krajową Administrację Skarbową.
Ujednolicenie opodatkowania energii elektrycznej
Planowane zmiany obejmą też doprecyzowanie przepisów dotyczących miejsca dostawy energii elektrycznej. Takie same zasady opodatkowania VAT będą stosowane zarówno do energii dostarczanej za pośrednictwem systemu elektroenergetycznego, jak i poza tym systemem.
Obecnie w zależności od sposobu dostarczania prądu obowiązują różne zasady określania miejsca dostawy energii, co prowadzi do komplikacji i niejasności w rozliczeniach.
Branże szczególnie narażone na zmiany
Niektóre sektory gospodarki będą szczególnie dotknięte nadchodzącymi zmianami:
Firmy doradcze i reklamowe – objęcie rozszerzoną odpowiedzialnością solidarną oznacza konieczność jeszcze większej ostrożności przy wyborze kontrahentów.
Importerzy i eksporterzy – chociaż skład VAT przyniesie ułatwienia, zwiększona kontrola wsteczna może ujawnić nieprawidłowości z przeszłości.
Firmy współpracujące z podmiotami z szarej strefy – możliwość sprawdzania statusu VAT do 5 lat wstecz może ujawnić współpracę z niezetalnymi podatnikami.
Przedsiębiorcy kupujący pojazdy z UE – zyskają na zniesieniu obowiązku 14-dniowej płatności VAT.
Harmonogram wejścia w życie zmian
Ministerstwo Finansów zapowiada, iż projekt nowelizacji trafi pod obrady rządu w IV kwartale 2025 roku. Po przyjęciu przez Radę Ministrów ustawa powędruje do Sejmu.
Biorąc pod uwagę standardowy proces legislacyjny, można spodziewać się, iż nowe przepisy wejdą w życie najwcześniej w I kwartale 2026 roku. Niektóre zmiany mogą mieć okres przejściowy, szczególnie te dotyczące systemów informatycznych.
Warto śledzić komunikaty resortu finansów i przygotować się na zmiany już teraz. Firmy, które wcześnie dostosują swoje procesy do nowych wymogów, będą miały przewagę konkurencyjną.
Długoterminowe konsekwencje dla polskiej gospodarki
Zapowiadane przez Ministerstwo Finansów reformy w systemie VAT to kompleksowy pakiet zmian, który ma na celu nie tylko uszczelnienie systemu i dalsze ograniczenie luki VAT, ale także uproszczenie niektórych procedur dla przedsiębiorców.
Dla budżetu państwa oznacza to potencjalnie zwiększone wpływy i stabilizację finansów, co jest najważniejsze dla realizacji inwestycji publicznych i utrzymania świadczeń socjalnych.
Dla polskich przedsiębiorców nadchodzące zmiany oznaczają konieczność wzmożonej uwagi na zgodność z przepisami. Zwiększona możliwość kontroli wstecznej do 5 lat wymaga skrupulatnego prowadzenia dokumentacji i regularnej weryfikacji kontrahentów.
Dla uczciwej konkurencji zmiany oznaczają lepsze warunki do prowadzenia biznesu. Firmy przestrzegające przepisów nie będą musiały konkurować z podmiotami z szarej strefy oferującymi niższe ceny kosztem niepłaconych podatków.
Ostatecznym celem jest zbudowanie bardziej stabilnego i przejrzystego środowiska biznesowego w Polsce. Jednak droga do tego celu będzie wymagała od przedsiębiorców znacznego wysiłku adaptacyjnego i inwestycji w systemy kontroli wewnętrznej.
