Ponad 15 tys. odmów przyłączeń do sieci. Infrastruktura wymaga pilnych zmian [raport URE]

Dynamiczne zmiany w polskiej elektroenergetyce i gazownictwie

W 2023 roku wprowadzono najważniejsze nowelizacje Prawa energetycznego oraz ustawy o odnawialnych źródłach energii. Nowe przepisy stworzyły ramy prawne dla takich rozwiązań jak: linia bezpośrednia, klastry energii, hybrydowe instalacje OZE, społeczności energetyczne, agregatorzy, piaskownice regulacyjne i umowy z ceną dynamiczną. Zmiany te miały na celu przyspieszenie transformacji energetycznej.

Z kolei 14 czerwca 2024 r. wdrożono drugi etap reformy rynku bilansującego. Wprowadzono 15-minutowe okresy niezbilansowania i zwiększono liczbę uczestników rynku energii z 149 do 171 podmiotów. Listopad 2024 r. przyniósł natomiast drugie w historii ogłoszenie okresów przywołania rynku mocy z powodu niskiej generacji OZE.

W sektorze gazownictwa istotne były zatwierdzenie instrukcji ruchu i eksploatacji dla operatora Gas Storage Poland (październik 2023 r.) oraz dla Terminala LNG w Świnoujściu (październik 2023 r.).

Spadek udziału dużych graczy na rynku energii elektrycznej

W latach 2022-2024 uległ zmniejszeniu udział największych grup kapitałowych w rynku energii elektrycznej. Udział PGE spadł z 40,7% w 2022 r. do 35,8% w 2024 r. Tymczasem udział mniejszych wytwórców wzrósł z 20,8% do 31,2%. Zmiany te są związane głównie z rozwojem fotowoltaiki.

Grupa ORLEN zwiększyła udział z 9,3% do 9,5%, a Enea zanotowała spadek z 16,1% do 12,9%. Wzrost znaczenia mniejszych producentów przyspiesza dywersyfikację rynku.

Spadek cen energii na rynku hurtowym

Lata 2023-2024 przyniosły wyraźny spadek cen energii. Średnia roczna cena na rynku konkurencyjnym obniżyła się o 31,7%, z 759,29 zł/MWh do 518,81 zł/MWh.

Na Towarowej Giełdzie Energii cena na Rynku Dnia Następnego spadła z 533,62 zł/MWh w 2023 r. do 424,94 zł/MWh w 2024 r.

Wzrost odmów przyłączeń do sieci

W latach 2023-2024 zanotowano wzrost liczby odmów zawarcia umów o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej. Odmów było 15 277 na moc ponad 157 GW, podczas gdy w latach 2021-2022 odnotowano 10 775 odmów (65,66 GW). Zwrócono uwagę, iż te dane mogą nie odzwierciedlać realnych mocy, gdyż często przedsiębiorcy składają te same wnioski wielokrotnie.

W gazownictwie liczba odmów utrzymała się na poziomie z lat 2021-2022 i wyniosła 55 526.

Rekordowe inwestycje w sieci energetyczne

Operatorzy systemów dystrybucyjnych (OSD) znacząco zwiększyli inwestycje. W 2023 r. pięciu największych OSD wydało ponad 11,7 mld zł (118% planu), a w 2024 r. blisko 12,5 mld zł (97% planu). W 2021 r. było to 7,2 mld zł, a w 2022 r. – 9,4 mld zł.

Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) utrzymały inwestycje na niższym poziomie: 1,85 mld zł w 2023 r. (76% planu) i ponad 2 mld zł w 2024 r. (64,7% planu). Plan na lata 2025-2034 zakłada wzrost wydatków.

Gaz-System zrealizował tylko 40% inwestycji w 2024 r., podczas gdy rok wcześniej wykonano 88%. 70% inwestycji dotyczyło gazociągów systemowych.

Starzejąca się infrastruktura energetyczna

Struktura wiekowa majątku elektroenergetycznego pozostaje niepokojąca. W PSE ponad połowa linii napowietrznych (53%) i 61% stacji elektroenergetycznych ma więcej niż 40 lat. Blisko 90% linii kablowych ma od 20 do 40 lat. Udział transformatorów młodszych niż 20 lat wzrósł z 53% do 57%.

W przypadku pięciu największych OSD około 49% linii napowietrznych ma ponad 40 lat, a kolejne 31% znajduje się w przedziale od 20 do 40 lat. Oznacza to, iż tylko około 20% tych linii ma mniej niż 20 lat.
Z kolei ponad połowa linii kablowych ma mniej niż 20 lat, jednak odsetek najstarszych kabli (powyżej 40 lat) wzrósł do 20%. Inwestycje w stacje elektroenergetyczne przyniosły wzrost udziału infrastruktury poniżej 20 lat z 34% do 36%.

Rynek OZE na rozdrożu

W latach 2023-2024 spadło zainteresowanie aukcjami OZE. W każdym z tych lat rozstrzygnięto tylko po dwie aukcje dla fotowoltaiki i energetyki wiatrowej. Wydano łącznie 785 zaświadczeń dopuszczających do aukcji, wobec 1974 w latach 2021-2022.

Sprzedano o ponad 60% mniej energii w ramach aukcji, a jej wartość spadła o połowę. Po raz pierwszy więcej ofert wygrali inwestorzy z instalacjami powyżej 1 MW, co zwiększyło zakontraktowany wolumen energii.

W systemie świadectw pochodzenia odnotowano po raz pierwszy ujemne ceny energii na Rynku Dnia Następnego przez ponad sześć godzin. Doprowadziło to do ograniczenia wsparcia dla producentów OZE.

Propozycje zmian prawnych

Prezes URE wskazuje na konieczność dalszych zmian legislacyjnych. Wśród najważniejszych postulatów znalazły się:

• poprawa zasad przyłączania do sieci,
• zwolnienie operatorów zamkniętych systemów dystrybucyjnych z zakazu posiadania magazynów energii,
• zmiany w ustawie o kogeneracji,
• przebudowa systemu kar – odejście od sztywnych stawek na rzecz kar widełkowych.

Część rozwiązań została już wdrożona lub znalazła się w projektach ustaw procedowanych w 2025 r.

• Polenergia i Equinor gotowe na aukcję offshore 2025. Projekt Bałtyk 1 czeka na decyzję URE
• 66% Polaków boi się wzrostu cen prądu – wyniki badania URE
• URE: pięciu wytwórców otrzyma 1,5 mld zł wsparcia z drugiej aukcji kogeneracyjnej 2025
• URE zatwierdza taryfy: Energa, Enea i Tauron stawiają na elastyczność. Czy przekonają odbiorców?

Źródło: URE