Polska przygotowuje się na najgorsze: Rząd wprowadza rewolucyjną ustawę o przetrwaniu 72 godzin

Ustawa, podpisał prezydent, już obowiązuje. Wprowadza jasne zasady zarządzania kryzysowego, ostrzeganie społeczeństwa i przełączanie systemu na stan wojenny. Rząd szykuje Polskę na wszystko.

Fot. Warszawa w Pigułce

Polska wkroczyła w nową erę przygotowań obronnych z początkiem 2025 roku, gdy w życie weszła przełomowa ustawa o ochronie i obronie cywilnej, która fundamentalnie zmienia sposób, w jaki państwo oraz społeczeństwo przygotowują się na potencjalne zagrożenia militarne i niemilitarne. Ta rewolucyjna legislacja, opracowana wspólnie przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwo Obrony Narodowej, stanowi odpowiedź na dramatycznie zmieniającą się sytuację bezpieczeństwa w Europie oraz rosnące ryzyko konfliktów zbrojnych w regionie. Ustawa wprowadza kompleksowy system, który ma przygotować każdego obywatela na scenariusz, w którym przez pierwsze siedemdziesiąt dwie godziny kryzysu będzie musiał polegać wyłącznie na własnych zasobach oraz przygotowaniu.

Znaczenie tego dokumentu legislacyjnego wykracza daleko poza tradycyjne podejście do obrony cywilnej, wprowadzając po raz pierwszy w polskim prawie koncepcję odporności społecznej, która ma na celu stworzenie silnego oraz przygotowanego społeczeństwa zdolnego do radzenia sobie z różnorodnymi formami zagrożeń. Ta innowacyjna ustawa została podpisana przez prezydenta Andrzeja Dudę siedemnastego grudnia 2024 roku oraz została uznana przez wicepremiera i ministra obrony narodowej Władysława Kosiniaka-Kamysza za jeden z najważniejszych oraz najbardziej przełomowych aktów prawnych dotyczących bezpieczeństwa narodowego w ostatnich latach.

Podstawowym celem nowej legislacji jest stworzenie bezpiecznego oraz odpornego środowiska cywilnego zdolnego do reagowania na zagrożenia wojskowe oraz pozawojskowe zarówno w czasie pokoju, jak i wojny. Ustawa szczegółowo określa odpowiedzialności za ochronę oraz obronę cywilną, wyznacza podmioty odpowiedzialne za wykonywanie tych zadań, a także ustanawia zasady planowania, finansowania, wykrywania zagrożeń oraz systemów ostrzegania i alarmowania. Kluczową cechą tej regulacji jest jej elastyczność, dzięki której system ochrony cywilnej może płynnie przejść w system obrony cywilnej w przypadku wybuchu wojny lub innych ekstremalnych sytuacji kryzysowych.

Struktura organizacyjna wprowadzona przez nową ustawę przewiduje, iż minister spraw wewnętrznych i administracji będzie jednocześnie pełnił funkcję szefa obrony cywilnej, co podkreśla rangę oraz priorytet, jaki rząd przywiązuje do kwestii przygotowania obywatelskiego na sytuacje kryzysowe. To połączenie kompetencji ma zapewnić lepszą koordynację działań oraz szybsze podejmowanie decyzji w sytuacjach wymagających natychmiastowej reakcji państwa oraz społeczeństwa. Samorządy terytorialne otrzymają nowe obowiązki związane z przygotowaniem planów ewakuacji mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obywateli w scenariuszach kryzysowych, co oznacza, iż każda gmina oraz miasto będzie musiało opracować szczegółowe procedury postępowania w przypadku różnorodnych zagrożeń.

Finansowy aspekt nowego systemu ochrony cywilnej został zabezpieczony poprzez utworzenie Programu Ochrony i Obrony Cywilnej, który będzie otrzymywał rocznie co najmniej trzy dziesiąte procenta produktu krajowego brutto na finansowanie swoich działań. Ta znacząca alokacja środków finansowych pokazuje, iż polski rząd traktuje przygotowanie społeczeństwa na sytuacje kryzysowe jako strategiczny priorytet wymagający systematycznych oraz długoterminowych inwestycji. Środki te będą przeznaczone na budowę oraz utrzymanie schronów i tymczasowych ukryć dla ludności, co ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa obywateli w przypadku działań wojennych lub innych katastrof.

Obecny stan przygotowania Polski do ochrony ludności cywilnej w przypadku wojny jest alarmująco niewystarczający, ponieważ w tej chwili tylko trzy procent populacji ma dostęp do odpowiednich schronów przeciwlotniczych lub innych form ochrony przed działaniami wojennymi. Ta dramatyczna luka w infrastrukturze ochronnej oznacza, iż zdecydowana większość polskiego społeczeństwa pozostaje bezbronną w obliczu potencjalnych ataków z powietrza lub innych form agresji militarnej. Nowa ustawa ma na celu systematyczne zmniejszanie tej luki poprzez obligatoryjne inwestycje w infrastrukturę ochronną oraz mobilizację wszystkich poziomów administracji publicznej do działań na rzecz bezpieczeństwa obywateli.

Kluczowym elementem nowego systemu jest koncepcja siedemdziesięciodwugodzinnej samodzielności, która zakłada, iż każdy obywatel musi być przygotowany na przetrwanie przez pierwsze trzy doby kryzysu bez zewnętrznej pomocy ze strony służb ratunkowych lub państwa. Ten wymóg oznacza fundamentalną zmianę w myśleniu o bezpieczeństwie osobistym oraz rodzinnym, wymagając od każdego gospodarstwa domowego stworzenia zapasów żywności, wody, leków oraz innych niezbędnych środków do przetrwania. Koncepcja ta opiera się na realistycznej ocenie, iż w przypadku masowego kryzysu lub wojny służby ratunkowe mogą być przeciążone lub niedostępne, dlatego każdy obywatel musi być przygotowany na samodzielne radzenie sobie w pierwszych krytycznych dniach.

Ministerstwo Obrony Narodowej intensywnie pracuje nad opracowaniem kompleksowego przewodnika edukacyjnego, który ma edukować społeczeństwo w zakresie współczesnych zagrożeń oraz sposobów przygotowania się na sytuacje kryzysowe. Ten przewodnik będzie zawierał szczegółowe informacje o niezbędnych zapasach, podstawowej wiedzy z zakresu pierwszej pomocy oraz procedurach postępowania w różnych scenariuszach kryzysowych. Dokument zostanie dostosowany do różnych grup wiekowych oraz ma zostać opublikowany w kwietniu 2025 roku, co oznacza, iż polskie społeczeństwo będzie miało dostęp do profesjonalnych wskazówek dotyczących przygotowania na potencjalne zagrożenia.

Ustawa wykorzystuje istniejące struktury organizacyjne, takie jak Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy, organy zarządzania kryzysowego, systemy reagowania kryzysowego, służby medyczne oraz organizacje pozarządowe, co pozwala na efektywne wykorzystanie już funkcjonujących zasobów oraz kompetencji. To pragmatyczne podejście oznacza, iż nowy system nie musi być budowany od podstaw, ale może opierać się na sprawdzonych strukturach oraz procedurach, które zostały dostosowane do nowych wymagań oraz wyzwań. Integracja różnych służb oraz organizacji ma zapewnić spójność działań oraz eliminację dublowania się kompetencji w sytuacjach kryzysowych.

Szczególnie istotnym aspektem nowej ustawy jest nacisk na budowanie odporności społecznej, w tym przygotowanie na cyberataki, które w współczesnym świecie stanowią równie poważne zagrożenie jak tradycyjne formy agresji militarnej. Kampanie zwiększania świadomości społecznej oraz edukacja obywateli będą odgrywać kluczową rolę w minimalizowaniu wpływu potencjalnych zagrożeń na funkcjonowanie społeczeństwa oraz gospodarki. System edukacyjny będzie musiał zostać dostosowany do nowych wymogów, aby już od najmłodszych lat kształtować w obywatelach adekwatne postawy oraz umiejętności niezbędne do radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych.

Proces opracowywania ustawy był innowacyjny pod względem zaangażowania różnych grup społecznych, ponieważ po raz pierwszy w procesie tworzenia legislacji dotyczącej bezpieczeństwa narodowego wzięły udział organizacje pozarządowe oraz organizacje społeczne. To partycypacyjne podejście pozwoliło na szersze uczestnictwo w tworzeniu lokalnych środków bezpieczeństwa oraz zapewniło, iż ustawa uwzględnia praktyczne potrzeby oraz możliwości różnych społeczności lokalnych. Takie podejście zwiększa prawdopodobieństwo skutecznej implementacji nowych przepisów na poziomie lokalnym.

Wyzwania związane z implementacją nowej ustawy są znaczące oraz wymagają systematycznego podejścia do budowania rzeczywistych zdolności obronnych społeczeństwa. Eksperci podkreślają, iż samo wprowadzenie ram prawnych nie wystarczy, jeżeli nie będzie połączone z konkretnymi działaniami praktycznymi oraz odpowiednim finansowaniem. Sukces całego przedsięwzięcia będzie zależał od zdolności państwa do przekształcenia teoretycznych założeń ustawy w rzeczywiste inwestycje oraz programy edukacyjne, które realnie zwiększą bezpieczeństwo oraz odporność polskiego społeczeństwa.

Międzynarodowy kontekst wprowadzenia nowej ustawy jest również istotny, ponieważ ochrona oraz obrona cywilna będzie priorytetem polskiej prezydencji w Unii Europejskiej w obszarze spraw wewnętrznych. To oznacza, iż polskie doświadczenia z implementacją nowego systemu mogą stać się wzorcem dla innych państw europejskich oraz przyczynić się do harmonizacji standardów ochrony cywilnej w całej Unii. Polska ma szansę zostać liderem w zakresie przygotowania społeczeństwa na współczesne zagrożenia, co może mieć pozytywny wpływ na jej pozycję międzynarodową.

Długoterminowe konsekwencje wprowadzenia nowej ustawy mogą fundamentalnie zmienić charakter polskiego społeczeństwa, tworząc bardziej świadome oraz przygotowane społeczności lokalne zdolne do samodzielnego radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. jeżeli implementacja będzie skuteczna, Polska może stać się jednym z najbardziej odpornych społeczeństw w Europie, zdolnym do przeciwstawienia się różnorodnym formom zagrożeń zewnętrznych oraz wewnętrznych. Sukces tego przedsięwzięcia będzie jednak wymagał długoterminowego zaangażowania wszystkich interesariuszy oraz systematycznych inwestycji w edukację, infrastrukturę oraz przygotowanie społeczne na przestrzeni wielu lat.