1 godzina temu
Stany Zjednoczone znów stoją w martwym punkcie. W środę o północy czasu lokalnego amerykański rząd federalny zawiesił działalność po raz piętnasty od 1981 roku. Setki tysięcy urzędników federalnych zostanie wysłanych na bezpłatne urlopy, a najważniejsze usługi publiczne ulegną zamrożeniu.
Fot. DALL·E 3 / Warszawa w Pigułce
1 października 2025 roku o godzinie 6:00 czasu polskiego (północ czasu lokalnego w Waszyngtonie) rozpoczął się shutdown – częściowe zawieszenie działalności rządu federalnego USA. To rezultat głębokiego impasu politycznego między prezydentem Donaldem Trumpem, Republikanami w Kongresie a Demokratami, którzy nie zdołali wypracować porozumienia w sprawie budżetu.
Senat odrzucił prowizorium budżetowe
Bezpośrednią przyczyną shutdownu było odrzucenie przez Senat projektu ustawy budżetowej przygotowanego przez Republikanów i zatwierdzonego przez Izbę Reprezentantów. W głosowaniu projekt przepadł stosunkiem głosów 55 do 45.
Demokraci odmówili poparcia ustawy, ponieważ Republikanie nie zgodzili się na przedłużenie dopłat do prywatnych ubezpieczeń zdrowotnych (enhanced Obamacare subsidies), które mają wygasnąć z końcem roku. Spór dotyczy 1,7 biliona dolarów potrzebnych na działalność agencji rządowych – to około jedna czwarta całkowitego budżetu federalnego wynoszącego 7 bilionów dolarów.
Wiceprezydent J.D. Vance powiedział dziennikarzom: „Myślę, iż zmierzamy w stronę shutdownu, bo Demokraci nie zrobią tego, co trzeba. Mam nadzieję, iż zmienią zdanie”. Nazwał stanowisko Demokratów „nierozsądnym” i dodał: „Amerykanie będą cierpieć, bo oni nie chcą zrobić tego, co należy”.
Kto ponosi winę? Rozpoczyna się gra oskarżeń
Obie strony konfliktu natychmiast wskazały sobie nawzajem jako winnych zaistniałej sytuacji. Strona internetowa Białego Domu natychmiast po północy wyświetliła odliczający czas zegar z nagłówkiem: „Demokraci zamknęli rząd”.
Rzeczniczka Białego Domu Karoline Leavitt napisała w serwisie X, iż Trump dał liderowi Demokratów w Senacie Chuckowi Schumerowi „możliwość uzgodnienia zdroworozsądkowego, bezstronnego rozwiązania”. Dodała, iż Demokraci „niestety wybrali walkę partyjną i zamknięcie rządu”.
Z kolei były wiceprezydent Kamala Harris odpowiedziała na platformie X: „Niech będzie jasne: Republikanie kontrolują Biały Dom, Izbę Reprezentantów i Senat. To ich shutdown”. Senator Patty Murray, wiceprzewodnicząca Komisji Budżetowej Senatu, stwierdziła: „Nasz rząd został zamknięty, ponieważ Republikanie odmawiają negocjacji z Demokratami”.
Co dokładnie oznacza shutdown?
Shutdown to nie całkowite „zamknięcie państwa”, ale zamrożenie finansowania części urzędów i programów. najważniejsze świadczenia obowiązkowe – takie jak Social Security (ubezpieczenia społeczne), Medicare/Medicaid (opieka zdrowotna), obsługa długu publicznego i ściąganie podatków – działają normalnie.
Zatrzymują się natomiast wydatki uznaniowe (discretionary spending), które stanowią około 25 procent budżetu federalnego. W poprzednich shutdownach około 40 procent cywilnych pracowników federalnych trafiało na przymusowe urlopy bezpłatne – tzw. furlough.
Agencje uznawane za niezbędne dla funkcjonowania państwa – FBI, kontrola ruchu lotniczego, wywiad, więziennictwo – kontynuują pracę, choć ich pracownicy mogą nie otrzymywać pensji do czasu rozwiązania kryzysu. Zamknięta zostaje część budynków publicznych i atrakcji turystycznych, a załatwienie wielu spraw urzędowych staje się niemożliwe.
Setki tysięcy urzędników bez wypłat
Najbardziej dotkliwe skutki shutdownu odczują setki tysięcy pracowników federalnych. Ci uznani za „nieistotnych” zostaną wysłani na bezpłatne urlopy, tracąc źródło dochodu na czas trwania kryzysu. Ci uznani za „kluczowych” będą musieli przychodzić do pracy, ale również bez gwarancji terminowej wypłaty.
W poprzednich shutdownach pracownicy otrzymywali wyrównanie pensji po zakończeniu kryzysu, ale niepewność co do czasu trwania problemu powoduje ogromny stres finansowy dla rodzin żyjących „od wypłaty do wypłaty”.
Wśród najbardziej dotkniętych grup znajdą się także beneficjenci programu WIC (Women, Infants and Children) – pomocy żywnościowej dla matek i dzieci. Weterani mogą stracić dostęp do niektórych usług zdrowotnych i programów zapobiegania samobójstwom. Żołnierze i pracownicy TSA (kontrola bezpieczeństwa na lotniskach) będą musieli pracować bez wypłat.
Opóźnienia w publikacji danych ekonomicznych
Shutdown może opóźnić publikację kluczowych danych ekonomicznych, które rząd regularnie ogłasza. Departament Pracy poinformował, iż Bureau of Labor Statistics – agencja odpowiedzialna za raporty o gospodarce – „zawiesi wszystkie operacje” w przypadku shutdownu.
„Dane ekonomiczne, których publikacja jest zaplanowana podczas przerwy, nie zostaną opublikowane” – głosi plan awaryjny. Następny raport BLS o zatrudnieniu miał zostać opublikowany w piątek, a wskaźnik CPI (inflacja) dla września – w połowie października. Te dane są uważnie obserwowane przez rynki finansowe.
Historyczny kontekst i precedensy
To nie pierwszy shutdown za prezydentury Trumpa. W latach 2018-2019 doszło do najdłuższego w historii zamrożenia działalności rządu USA – trwało 35 dni, od 22 grudnia 2018 roku do 25 stycznia 2019 roku. Spór dotyczył wówczas finansowania muru na granicy z Meksykiem.
Od 1981 roku doszło do 15 shutdownów o różnej długości i zakresie. Każdy z nich kosztował amerykańską gospodarkę miliardy dolarów w straconej produktywności i opóźnionych projektach.
Konsekwencje dla gospodarki i rynków
Ekonomiści Goldman Sachs ostrzegają, iż shutdown może mieć szersze konsekwencje ekonomiczne. Stopy procentowe obligacji skarbowych USA mogą wzrosnąć, ponieważ inwestorzy uznają je za bardziej ryzykowne. To zwiększy obawy przed potencjalną niewypłacalnością USA w kwestii długu publicznego.
Shutdown uniemożliwi również działanie National Flood Insurance Program – rządowego programu ubezpieczeń od powodzi, który zapewnia połowę wszystkich polis powodziowych w kraju. To szczególnie problematyczne w okresie sezonu huraganów.
Agencja FEMA (zarządzanie kryzysowe) będzie miała niedobory środków podczas aktywnego sezonu huraganów. Poprzednie shutdowny pokazały, iż wpływ na rynki akcji, rentowności obligacji i dolara był mieszany, ale niepewność zawsze zwiększa zmienność.
Co dalej? Senat będzie głosował codziennie
Senatorzy opuścili Kapitol w stanie głębokiej niepewności co do tego, jak długo shutdown może potrwać. Senat ma głosować ponownie w środę rano nad tym samym projektem finansowania przygotowanym przez Republikanów.
Liderzy GOP zapowiedzieli, iż będą przedkładać projekt do głosowania dzień po dniu, dopóki wystarczająca liczba Demokratów nie ustąpi i nie zgodzi się na ponowne otwarcie rządu. Do przegłosowania prowizorium w Senacie potrzebne są głosy wszystkich 53 republikanów i co najmniej 7 demokratów – łącznie 60 głosów.
Goldman Sachs sugeruje, iż „miękkim terminem” mogą być wypłaty dla wojska. Pierwsza data potencjalnie zagrożonej wypłaty to 15 października – wtedy presja na kompromis znacznie wzrośnie.
Co to oznacza dla zwykłych Amerykanów?
Shutdown dotyka milionów ludzi na wiele sposobów. Matki z małymi dziećmi mogą stracić dostęp do pomocy żywnościowej WIC. Weterani mogą mieć utrudniony dostęp do opieki zdrowotnej. Osoby planujące wizyty w parkach narodowych znajdą zamknięte bramy.
Obywatele nie będą mogli załatwić wielu spraw urzędowych – od paszportów po pozwolenia na broń. Małe przedsiębiorstwa czekające na pożyczki federalne będą musiały poczekać. Naukowcy prowadzący badania finansowane przez rząd zobaczą zamrożone projekty.
Dla pracowników federalnych to katastrofa finansowa. Wielu z nich żyje od wypłaty do wypłaty i nie ma oszczędności, które pozwoliłyby przetrwać choćby kilka tygodni bez dochodu. Banki i unie kredytowe często oferują w takich sytuacjach specjalne pożyczki kryzysowe, ale to tylko doraźne rozwiązanie.
Shutdown to także strata dla gospodarki – miliardy dolarów w straconej produktywności, opóźnionych projektach i dodatkowych kosztach administracyjnych związanych z zamykaniem i ponownym otwieraniem agencji.
