Jak pisać o klimacie? – poradnik dla dziennikarzy i dziennikarek

Od energetyki, przez rolnictwo, do mody i rozrywki – zmiana klimatu jest istotna dla niemal wszystkich dziedzin, którymi się zajmujemy lub interesujemy. Dlatego w jakimś stopniu opowiadają o niej dziennikarze i twórcy z wielu różnych bajek. O czym przy tym pamiętać? Czego się trzymać? Jak ustrzec się błędów w pisaniu o globalnym ociepleniu? Zielona Gazeta przy wsparciu Purpose Climate Lab i grona ekspertów przygotowała poradnik „Jak pisać o klimacie?”, który przyda się nie tylko przedstawicielom mediów!

W każdym kryzysie media odgrywają szczególną rolę – dostarczają rzetelne informacje i wspierają społeczeństwo w radzeniu sobie z wyzwaniami. W sprawie zmiany klimatu mediom, niestety, można też wiele zarzucić – od pogoni za sensacją po dawanie platformy ignorantom i denialistom. Zwłaszcza teraz, kiedy kryzys klimatyczny na dobre wszedł do powszechnej świadomości, media i dziennikarze muszą szczególnie dbać o zachowanie najwyższych standardów i rzetelnie, zgodnie z faktami, mówić o klimacie.

piszą autorzy poradnika Jak pisać o klimacie, czyli Patryk Strzałkowski (redaktor naczelny serwisu Zielona.Gazeta.pl), dr Paulina Sobiesiak-Penszko (Instytut Spraw Publicznych), dr Agnieszka Liszka-Dobrowolska i dr Aleksandra Drewko (Fundacja Climate Strategies Poland), oraz nasz redakcyjny kolega, Marcin Popkiewicz.

Znajdziecie w nim garść przedstawionych prostym językiem, najważniejszych informacji o zmianie klimatu (np. jakie są jej skutki albo czym jest Porozumienie paryskie), dezinformacji klimatycznej (jak ją rozpoznawać i jak jej nie wspierać), oraz zagadnieniach na styku klimatu i biznesu (takich jak ślad węglowy czy greenwashing). Autorzy zadbali też o praktyczne porady takie jak listy godnych zaufania źródeł informacji czy checklista pomagająca zweryfikować czy firma faktycznie działa na rzecz ochrony środowiska, czy tylko sprawia takie wrażenie (uprawia greenwashing).

Zachęcamy do przeczytania więcej o tej inicjatywie oraz, oczywiście, ściągnięcia poradnika, który przyda się nie tylko dziennikarzom i dziennikarkom, ale też wszystkim, którzy chcą odpowiedzialnie i w dobrej wierze dyskutować na tematy zahaczające o globalne ocieplenie. Na zachętę, cytujemy poniżej pochodzący z poradnika katalog dobrych praktyk.

Karty tytułowe podręcznika „Jak pisać o klimacie„.

Dobre praktyki w informowaniu o zmianach klimatu

za poradnikiem Jak pisać o klimacie?

1. Mów prawdę.

Ta najbardziej oczywista dziennikarska zasada nie zawsze wytrzymuje zderzenie z praktyką, kiedy idzie o zmianę klimatu. Nie tylko w ustach polityków, ale także w mediach można wciąż znaleźć dezinformację, manipulację i treści, które nie mają nic wspólnego z rzeczywistością. Mówienie prawdy to także pokazywanie, jak kryzys klimatyczny wpływa na naszą codzienność. jeżeli piszemy o gwałtownych powodziach czy suszy w Polsce, to rzetelność wymaga, by zadać pytanie: czy i jak jest to związane ze zmianą klimatu?

2. Polegaj na nauce i faktach.

Zmiana klimatu, jej przyczyny, skutki i rozwiązania są szeroko badane i opisywane. Nauka daje nam konkretne informacje o tym, jak może wyglądać nasza klimatyczna przyszłość i jak uniknąć najgorszych scenariuszy. Pozwala weryfikować fałszywe tezy o „pozytywach” zmiany klimatu czy „czystym węglu”.

3. Nie sil się na fałszywy obiektywizm.

Jedną z podstaw dziennikarstwa jest prezentowanie obu stron sporu. Ale zapraszanie do studia publicysty, który neguje zmiany klimatu, to nie rzetelność, tylko fałszywy obiektywizm. W nauce panuje konsensus co do tego, iż klimat się zmienia, winny temu jest człowiek, a skutki mogą być katastrofalne. Dawanie głosu osobom, które bez żadnych podstaw negują te fakty, to jak zapraszanie do mediów ludzi, którzy twierdzą, iż Ziemia jest płaska. Kiedy twierdzenia sprzeczne z prawdą padają z ust gości, zadaniem mediów jest ich weryfikowanie.

4. Pokazuj realia kryzysu klimatycznego.

Kryzys klimatyczny nie jest zmartwieniem wyłącznie przyszłych pokoleń i mieszkańców innych kontynentów. To także powódź błyskawiczna w Szczecinie, wyschnięte pola w Łódzkiem, migranci klimatyczni na polskich granicach. Zadaniem mediów jest pokazywanie realiów kryzysu. Dzięki pracy naukowców m.in. z inicjatywy World Weather Attribution możemy rzetelnie mówić, kiedy i w jakim stopniu dane zjawiska są związane ze zmianą klimatu.

5. Mów o rozwiązaniach.

Informowanie o kryzysie klimatycznym nie może być wyłącznie relacjonowaniem kataklizmów i budzących strach prognoz. Trzeba pokazywać prawdę, a częścią tej prawdy jest także to, jak można walczyć z globalnym ociepleniem. Nauka jest zgodna nie tylko co do przyczyn kryzysu, ale też co do tego, iż mamy fizyczne i technologiczne możliwości, by go zatrzymać – największe wyzwania dotyczą polityki i społeczeństw. Informowanie w duchu dziennikarstwa rozwiązań jest ważne dla czytelników, którzy mogą być przytłoczeni negatywnymi treściami i poszukują możliwości działania.

6. Kryzys klimatyczny to nie tylko ekologia i ochrona środowiska.

Treści dotyczące zmiany klimatu nie zamykają się tylko w tym, co tradycyjnie w mediach było klasyfikowane jako „ekologia” czy „środowisko”. Media powinny dostrzegać powiązania klimatu we wszystkich obszarach, od biznesu i polityki, przez transport, po modę. Ważne jest pokazywanie, iż kryzys klimatyczny dotyczy także, a choćby przede wszystkim ludzi. Natura potrafi odrodzić się z największych katastrof po pewnym czasie. Ekstremalna pogoda, kataklizmy, susze będą oznaczać przede wszystkim cierpienie ludzi.

7. Globalne ocieplenie to kryzys nierówności.

Zmiana klimatu będzie uwypuklać już istniejące nierówności. Bardziej narażeni na jej skutki są ci, którzy i tak są w gorszej pozycji społecznej i materialnej, wykluczeni i dyskryminowani. Ważne jest pokazywanie perspektywy ludzi szczególnie narażonych na zmianę klimatu. Często są to jednocześnie osoby, które w najmniejszym stopniu przyczyniają się do zmiany klimatu.

8. Mów zrozumiale.

W każdej specjalistycznej dziedzinie łatwo wpaść w pułapkę żargonu, który nie jest zrozumiały dla większości. W sprawie klimatu jest to być może szczególnie problematyczne, ponieważ mamy masę skrótów i technicznych określeń dotyczących zjawisk atmosferycznych, polityki klimatycznej czy energetyki. Ich nagromadzenie może zniechęcać czytelników do zapoznania się z tematem.

9. Uważaj na greenwashing.

Ludzie coraz bardziej zwracają uwagę na klimat, a biznes i politycy starają się na to odpowiadać. Zadaniem dziennikarzy jest odróżnienie realnych działań od greenwashingu. Kuszące może być pokazywanie „pozytywnych historii” w zalewie negatywnych newsów. Ważne jest weryfikowanie, czy to realne sukcesy, czy tylko strojenie się w zielone piórka.

10. Koniec z denializmem klimatycznym.

W tym zakresie nauka nie ma już żadnych wątpliwości – zmiana klimatu jest efektem rosnących emisji dwutlenku węgla i działalności człowieka. W mediach nie ma już miejsca dla osób czy organizacji, które temu zaprzeczają.

POBIERZ PORADNIK