Cel klimatyczny UE 2040 – unijne ambicje kontra polskie zastrzeżenia

Parlament Europejski przyjął stanowisko w sprawie wniosku Komisji Europejskiej dotyczącego zmiany unijnego prawa klimatycznego, ustalając nowy, pośredni i wiążący cel klimatyczny UE na 2040 r. Zakłada on redukcję emisji gazów cieplarnianych netto o 90 proc. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Teraz rozpoczną się negocjacje z państwami członkowskimi w sprawie ostatecznego kształtu prawa.

Cel klimatyczny UE 2040

Przyjęcie celu klimatycznego UE na rok 2040, dotyczącego redukcji emisji gazów cieplarnianych o 90 proc. w porównaniu z poziomem z 1990 r., poprzedzone było długotrwałymi negocjacjami i analizami. W jednym z wcześniejszych wydań pisaliśmy m.in. o opinii Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykule: Cel klimatyczny na 2040 r. i droga ku neutralności klimatycznej do 2050 r. Tekst stanowiska Parlamentu Europejskiego został przyjęty 379 głosami, przy 248 przeciw i 10 wstrzymujących się.

Parlament Europejski w swoim stanowisku zaleca, aby Komisja Europejska co dwa lata oceniała postępy w realizacji celów pośrednich, biorąc pod uwagę najnowsze dane naukowe, rozwój technologiczny i międzynarodową konkurencyjność UE.

W ramach przeglądu zostanie oceniony między innymi stan usuwania emisji gazów cieplarnianych netto na poziomie UE w porównaniu z tym, co jest konieczne do osiągnięcia celu na 2040 r., a także trudności i potencjał zwiększenia konkurencyjności przemysłowej UE. W przeglądzie uwzględnione zostaną również trendy w cenach energii i ich skutki zarówno dla przedsiębiorstw, jak i gospodarstw domowych.

Na podstawie wniosków z przeglądu Komisja Europejska zaproponuje w razie potrzeby zmianę unijnego prawa klimatycznego. Może ona obejmować modyfikację celu na 2040 r. lub podjęcie dodatkowych środków w celu zwiększenia wsparcia – na przykład ochrony konkurencyjności, dobrobytu i spójności społecznej UE.

Cel klimatyczny UE 2040 – stanowisko Polski

Pomimo długotrwałych negocjacji oraz wprowadzenia w tekście postulatów, o które walczyła od samego początku Polska, tj. ulgi dla przemysłu obronnego i klauzuli rewizyjnej, zgodnie z informacjami wiceministra klimatu Krzysztofa Bolesta głosowaliśmy przeciwko ustanowieniu nowego celu klimatycznego na 2040 r. Nie zgodziliśmy się na takie sformułowanie dokumentu, ponieważ poziom ambicji jest zbyt wysoki, a postawiony cel powinien być realny do zrealizowania po akceptowalnych kosztach. Jak wspomniał wiceminister Bolesta, z wyliczeń KOBiZE wynika, iż Europa może osiągnąć maksymalnie osiemdziesiąt kilka procent redukcji emisji do 2040 r., i to jedynie ponosząc bardzo wysokie koszty.

Klauzula rewizyjna, o którą postulowała Polska, pozwala się cofnąć, o ile wskazany cel jest nie do zrealizowania. Dzięki niej po kilku latach od jego przyjęcia możliwa będzie ocena aktualnej sytuacji i podjęcie decyzji o dalszych działaniach.

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji ETS2 odroczony do 2028 r.

System ETS2, który miał zostać uruchomiony w 2027 r., ma pomóc w ograniczeniu emisji z budynków i sektora transportu drogowego oraz dodatkowych sektorów, które nie są objęte EU ETS (takie jak małe instalacje przemysłowe). W systemie ETS2 uczestniczyć będą dostawcy paliw, zobowiązani do rozliczenia emisji (i zakupu uprawnień), którą wygeneruje ich konsumpcja.

W tekście rozporządzenia europejskiego prawa klimatycznego przełożono wdrożenie systemu ETS2. Rozszerzenie systemu handlu pozwoleniami do emisji CO₂ na transport i budownictwo ma wejść w życie w 2028 r., a nie w 2027.

Odroczenie wejścia w życie systemu ETS2 jest znaczące, ponieważ budzi on poważne wątpliwości dotyczące potencjalnych negatywnych skutków społecznych i gospodarczych, które wynikają ze:

• znacznej niepewności, co do ceny uprawnień, w tym ryzyka ich wzrostu do wysokiego poziomu;
• niesprawiedliwego rozłożenia obciążeń między różnymi typami gospodarstw domowych oraz państwami i regionami o różnych dochodach;
• różnic w strukturze paliwowej stosowanej w tej chwili przez państwa.

Europejskie prawo klimatyczne

Europejskie prawo klimatyczne nakłada na wszystkie państwa członkowskie UE prawnie wiążący obowiązek osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 r. Ustala ono również cel dla UE, polegający na ograniczeniu emisji netto gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. w porównaniu z poziomami z 1990 r.

Wyznaczenie ambitnego celu klimatycznego UE na 2040 r. jest ważne również dla realizacji międzynarodowych zobowiązań klimatycznych Unii, ogłoszonych w czasie 30. konferencji klimatycznej ONZ, która odbyła się w dniach 10–21 listopada w Belém w Brazylii.