Inicjatywa GreenData4All

Od 5 lutego 2025 r. Komisja Europejska prowadzi konsultacje społeczne inicjatywy GreenData4All – zaktualizowane przepisy dotyczące środowiskowych danych przestrzennych oraz dostępu do informacji na temat środowiska. GreenData4All ma na celu uczynienie dyrektywy INSPIRE bardziej skutecznym i opłacalnym instrumentem wymiany danych środowiskowych w kontekście wspólnej przestrzeni danych Europejskiego Zielonego Ładu.

Konsultacje społeczne

Do 30 kwietnia 2025 r. każdy może zgłaszać uwagi do projektu wniosku dotyczącego dyrektywy. Komisja Europejska zachęca wszystkich zainteresowanych do składania opinii, uwag lub propozycji poprzez kwestionariusz opublikowany na stronie internetowej. Wszystkie głosy zostaną wzięte pod uwagę przy opracowywaniu ostatecznego kształtu tej inicjatywy.

Ogólny kontekst inicjatywy GreenData4All

Mając na względzie, iż dane potrzebne są do podejmowania świadomych i racjonalnych decyzji, w ramach europejskiej strategii w zakresie danych zapowiedziano rozwój wspólnych europejskich danych przestrzennych w kluczowych sektorach i dziedzinach. Jedną z nich jest Europejski Zielony Ład.

Dane dotyczące Europejskiego Zielonego Ładu mają pozwolić na wsparcie identyfikacji, planowania i realizacji działań dotyczących zmiany klimatu, gospodarki o obiegu zamkniętym, poziomu emisji zanieczyszczeń, różnorodności biologicznej czy wylesiania.

W tym kontekście inicjatywa GreenData4All ma na celu aktualizację i dalsze rozwinięcie obowiązujących przepisów dotyczących udostępniania geoprzestrzennych danych środowiskowych, aby zapewnić ich spójność z najnowszymi inicjatywami i przepisami oraz ułatwić przepływ danych sektora publicznego do przestrzeni danych Europejskiego Zielonego Ładu.

Zgodnie z założeniami cyfrowe dane dotyczące środowiska mają być dostępne dla wszystkich zainteresowanych, przy czym kontrola nad nimi ma pozostawać w rękach przedsiębiorstw i osób fizycznych, które je generują.

Cel inicjatywy GreenData4All

GreenData4All – zapowiedziana w europejskiej strategii w zakresie danych inicjatywa Komisji Europejskiej (KE), dotycząca aktualizacji i przeglądu ram publicznego udostępniania danych środowiskowych – ma między innymi na celu:

• uczynienie dyrektywy INSPIRE bardziej skutecznym i opłacalnym instrumentem udostępniania danych środowiskowych, wspierającym rozwój i wdrażanie polityki ochrony środowiska oraz przejście na bardziej zrównoważoną gospodarkę;
• umożliwienie większej wymiany danych między sektorami publicznym i prywatnym oraz z ogółem społeczeństwa;
• przejście od podejścia zorientowanego na dostawcę do podejścia zorientowanego na użytkownika;
• wyjście naprzeciw potrzebom rozwoju i wdrażania polityki ochrony środowiska oraz umożliwienie monitorowania i sprawozdawczości w zakresie środowiska w oparciu o dane; rozwój zielonej gospodarki opartej na danych;
• wsparcie danymi realizacji działań priorytetowych określonych w Europejskim Zielonym Ładzie i dotyczących zmiany klimatu, gospodarki o obiegu zamkniętym, poziomu emisji zanieczyszczeń, różnorodności biologicznej czy wylesiania;
• zwiększenie korzyści płynących z wymiany danych w zakresie innowacji wykorzystujących potencjał danych i decyzji podejmowanych w oparciu o dowody.

Europejska strategia w zakresie danych

Europejska strategia w zakresie danych przedstawia ambicje Unii Europejskiej na najbliższe lata. Chce ona stać się liderem w świecie opartym na danych. Koncentruje się na stawianiu ludzi na pierwszym miejscu w rozwoju technologii oraz obronie i promowaniu europejskich wartości i praw w świecie cyfrowym. W strategii promuje między innymi rozwój przestrzeni danych Europejskiego Zielonego Ładu w celu udostępnienia dowodów wspierających przejście na gospodarkę neutralną pod względem emisji dwutlenku węgla do 2050 r. W związku z powyższym wskazuje się dużą rolę i znaczenie przy realizacji ww. założeń i dyrektywy INSPIRE. Usprawnienie funkcjonowania dyrektywy INSPIRE oraz aktualizacja przepisów dotyczących udostępniania danych środowiskowych ma promować i ułatwiać udział ich posiadaczy w przestrzeni Europejskiego Zielonego Ładu.

Stworzenie jednolitego rynku danych, który zapewni Europie globalną konkurencyjność i suwerenność w zakresie danych, ma umożliwić swobodny przepływ informacji między sektorami z korzyścią dla przedsiębiorstw, naukowców i administracji publicznych.

Dyrektywa INSPIRE

Dyrektywa INSPIRE zobowiązuje organy państw członkowskich do udostępniania danych przestrzennych. Umożliwia użytkownikom analizę problemów środowiskowych nie tylko w obrębie danego kraju, ale i na poziomie całej Unii Europejskiej.

Dyrektywie INSPIRE towarzyszą w tej chwili inne przepisy horyzontalne i sektorowe, np. dotyczące otwartych danych, zbiorów o wysokiej wartości, zarządzania nimi i inteligentnych systemów transportowych.

Aby w pełni umożliwić wykorzystanie zasobów w przestrzeni danych Europejskiego Zielonego Ładu, wskazuje się potrzebę ulepszenia funkcjonowania dyrektywy INSPIRE oraz dostosowania jej przepisów do aktualnych wymagań dotyczących danych cyfrowych.

Ocenia się, iż przepisy dyrektywy INSPIRE, dotyczące udostępniania środowiskowych danych przestrzennych, są zbyt nakazowe, zbyt sztywne i nie opierają się na nowszych przepisach horyzontalnych. Ponadto mają one ograniczone zastosowanie w opracowywaniu i wdrażaniu polityki ochrony środowiska (np. w ocenie skutków, monitorowaniu, sprawozdawczości), gdyż brakuje w niej danych opisujących stan środowiska oraz presje wywierane na nie. Stąd też wskazuje się potrzebę dokonania zmian.

Dlaczego warto mieć dostęp do informacji o środowisku

Jak wskazuje KE, dzięki aktualizacji unijnych przepisów dotyczących geoprzestrzennych danych środowiskowych oraz publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska, inicjatywa GreenData4All przyczyni się do realizacji transformacji ekologicznej i cyfrowej w Europie.

Zwiększona dostępność informacji o środowisku w przestrzeni danych Europejskiego Zielonego Ładu, w opinii KE, zapewni większą przejrzystość, co z kolei pozwoli na lepsze rozpoznanie stanu środowiska, ułatwi rozwój ekologicznych rozwiązań i innowacji na europejskim jednolitym rynku danych oraz przyczyni się do wsparcia racjonalizacji wymagań sprawozdawczych poprzez ponowne wykorzystanie wcześniej raportowanych i opublikowanych danych.

W świetle informacji przedstawionej na stronie KE, w sprawozdaniu podsumowującym, wyjaśnione zostanie, w jaki sposób uwzględniono zgłoszone opinie i uwagi. KE planuje przyjęcie inicjatywy w czwartym kwartale 2025 r.