Ubóstwo energetyczne w Europie rośnie
Według definicji Komisji Europejskiej, ubóstwo energetyczne oznacza ograniczenie zużycia energii do poziomu zagrażającego zdrowiu i dobrostanowi mieszkańców. Problem wynika z wysokich kosztów energii, niskich dochodów oraz niewydajnego budownictwa. Najbardziej narażone są społeczności o ograniczonym dostępie do zasobów i wsparcia. Pandemia COVID-19 oraz wzrost cen energii po rosyjskiej inwazji na Ukrainę w lutym 2022 roku pogłębiły kryzys.
W 2023 roku aż 10,6% mieszkańców Unii Europejskiej nie mogło ogrzać domów w zimie. To znaczący wzrost w porównaniu z 2021 rokiem, kiedy to odsetek ubóstwa energetycznego sięgał 6,9%. Szacunki wskazują, iż problem może dotykać od ok. 8% do 16% społeczeństwa Unii Europejskiej.
Ubóstwo energetyczne dotyka kraje UE w różnym stopniu. W Grecji i Bułgarii problem dotyczy około 30% społeczeństwa. W krajach Europy Zachodniej i Północnej wskaźnik ten wynosi poniżej 5%.
Europejskie inicjatywy na rzecz zmniejszenia ubóstwa
Według badań GESIS walka z ubóstwem energetycznym wymaga działań długoterminowych i krótkoterminowych. najważniejsze są inwestycje w renowację budynków i poprawę efektywności energetycznej. Istotne jest też dostosowanie infrastruktury do wymagań nowoczesnych technologii.
W krótkim okresie państwa powinny zapewniać wsparcie finansowe najuboższym. Szczególnie istotne są programy dla regionów o skrajnych warunkach pogodowych, takich jak Europa Południowo-Wschodnia. Subsydiowanie wymiany przestarzałych urządzeń grzewczych pomaga zmniejszyć zużycie energii i poprawia jakość życia.
Inicjatywy, takie jak Renovation Wave w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, mają na celu poprawę efektywności energetycznej poprzez modernizację budynków. Fundusz Społeczno-Klimatyczny skupia się na wsparciu gospodarstw domowych dotkniętych ubóstwem energetycznym.
Nowy projekt LOCATEE angażuje lokalne samorządy w modernizację budynków wielorodzinnych. Dzięki wsparciu społeczności lokalnych możliwe jest skuteczne dostosowanie działań do potrzeb mieszkańców. W Polsce, do najważniejszych programów służących eliminacji tego zjawiska można zaliczyć programy Stop Smog oraz Czyste Powietrze.
Sprawiedliwa transformacja energetyczna
Transformacja energetyczna i poprawa efektywności energetycznej może zapewnić długoterminowe oszczędności. Jest jednak kosztowana. Gospodarstwa o niskich dochodach, które najbardziej potrzebują tych oszczędności, często nie mają dostępu do kapitału lub kredytów. Dlatego konieczne jest wprowadzenie sprawiedliwej transformacji energetycznej, która uwzględni potrzeby najsłabszych grup społecznych. Kluczową rolę odgrywa tu polityka cen energii. Dla gospodarstw domowych o niskich dochodach konieczne są również inne formy wsparcia. Mogą to być dotacje na modernizację urządzeń, obowiązkowe standardy dla przemysłu czy rozwiązania wspólnotowe, takie jak systemy ciepłownicze.
