ABC dezinformacji – ten plakat podsumowuje najczęstsze sztuczki!

ABC dezinformacji, czyli #PLOWS (Pseudoeksperci, błędy Logiczne, nierealistyczne Oczekiwania, wybieranie Wisienek i teorie Spiskowe) wyjaśnione na jednym plakacie! Zobacz, pobierz i korzystaj z tego skróconego przewodnika po technikach manipulacji stosowanych przez osoby próbujące podważać w debacie publicznej naukowe fakty na temat globalnego ocieplenia i nie tylko.

Fragment polskiej wersji plakatu „Desinformation 101” – „ABC dezinformacji”. Zobacz i pobierz pełną wersję.

Globalne ocieplenie to kwestia, która stanowi nie tylko temat badań naukowych, ale też gorących dyskusji w mediach i społeczeństwie. Osoby próbujące podważać ustalenia naukowców często uciekają się do kilku standardowych technik manipulacji. jeżeli umiesz je wykryć, w wielu przypadkach uda ci się uniknąć bycia wprowadzonym w błąd.

PLOWS – pięć technik naukowych negacjonistów

Pseudoeksperci

Nikt z nas nie jest ekspertem w każdej możliwej dziedzinie. Dlatego często polegamy na wypowiedziach i wskazówkach specjalistów. Niestety czasami okazuje się, iż jako wiarygodne źródło informacji przedstawia się nam zupełnie niewykwalifikowaną osobę lub instytucję, która jednak umie zbudować sobie aurę rzetelności i powagi. Słowem – pseudoeksperta.

błędy Logiczne

W ogniu dyskusji nie zawsze łatwo jest zauważyć, iż argumenty przeciwnika nie zawsze się „kleją”. Tymczasem zdarza się, iż do ich obalenia nie potrzeba wcale specjalistycznej wiedzy – wystarczy wychwycić, iż zawierają któryś z popularnych błędów logicznych (np. wykorzystują fałszywą dychotomię albo wieloznaczność słowa).

nierealne Oczekiwania

Zanim podejmiemy jakiekolwiek działania, chcielibyśmy mieć jak największą pewność, iż będą potrzebne i skuteczne. Niestety badania naukowe nie dostarczają stuprocentowo pewnych odpowiedzi – choćby gdy chodzi o tak podstawowe kwestie, jak „czy jutro wzejdzie słońce”. Zwykle trzeba zadowolić się pewnością na poziomie 66, 80, 95 czy 99%. Wiele osób stara się w związku z tym odwlec decyzję o działaniu, aż spełnione zostaną ich nierealne oczekiwania: choćby gdy prawdopodobieństwo katastrofy oceniane jest na 99%, wciąż podsumowują „czyli może się nie wydarzyć”.

wybieranie Wisienek

Większość lodowców na świecie traci masę? Zawsze znajdzie się jakiś jeden, który akurat w zeszłym roku miał dodatni bilans masy! Takie staranne dobranie danych, które zdają się potwierdzać jaką tezę i ignorowanie innych przypomina sytuację, w której ktoś sprytnie wydłubie z tortu same tylko wisienki i twierdzi, iż ta próbka świetnie charakteryzuje cały deser.

teorie Spiskowe

Gdy skończyły ci się inne techniki, zawsze możesz zakończyć dyskusję stwierdzeniem, iż cała nasza wiedza na wybrany temat jest tak adekwatnie niewiarygodna, bo jakieś tajemnicze siły (koncerny, agencje, kosmici…) usilnie i od lat pracują nad tym, by wprowadzić nas w błąd. Z teoriami spiskowymi uporać się trudno, bo ich zwolennicy brak dowodów na ich prawdziwość traktują często jako najlepszy dowód, iż spiskowcy dobrze się zakonspirowali.

ABC dezinformacji – wszystkie sztuczki na jednym plakacie

Podsumowanie pięciu technik manipulacji (#PLOWS) znajdziecie na plakacie przygotowanym przez Marie-Pascale Gafinen we współpracy z redakcją Klimafakten.de. Twórcy oparli się na systematyce zaproponowanej przez Johna Cooka związanego z serwisem Skeptical Science i University of Queensland, prowadzącego kurs Making Sense of Climate Science Denial (część materiałów z tego kursu znajdziesz na naszej stronie).

Wraz z Wydziałem Filozofii i Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Śląską Opinią mamy przyjemność patronować wydaniu polskiego tłumaczenia plakatu. Jest on dostępny na licencji CC BY-ND, można więc swobodnie pobierać go, rozpowszechniać czy wykorzystywać podczas warsztatów (pod warunkiem podania autora).

Plakat „ABC dezinformacji” jest dostępny także w innych wersjach językowych, pod adresem sks.to/flicc-poster . Można korzystać także ze skrótowych adresów dla poszczególnych wersji, np. sks.to/flicc-poster-pl.