27 maja 1990 roku w całym kraju wybrano prawie 52 tysiące radnych. To był symboliczny, przełomowy krok, istotny dla kształtowania polskiej demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. W Stargardzie wybory przeprowadzono w czterech okręgach. Do 36 mandatów zgłoszono 20 list kandydatów zawierających łącznie 103 kandydatury. 2 czerwca 1990 roku podczas sesji Rady Miejskiej prezydentem naszego miasta został Waldemar Gil. Mija 35 lat od pierwszych po II wojnie światowej w pełni wolnych wyborów samorządowych.
W Stargardzie pamiętamy o wydarzeniach, które dla jednych miały miejsce przecież całkiem niedawno, a dla innych, młodszych pokoleń, są już wiedzą historyczną. Po majowej sesji Rady Miejskiej, podczas której wspomniano rocznicę pierwszych po 1945 roku wyborów samorządowych, prezydent Rafał Zając z Przewodniczącą Rady Miejskiej Wioletą Sawicką, radnymi i innymi uczestnikami majowej sesji złożyli symboliczne kwiaty pod pomnikiem „Stargardzianie Ojczyźnie – w setną rocznicę odzyskania Niepodległości”. To przede wszystkim hołd dla samorządowców, których już z nami nie ma, a którzy mieli swój istotny udział w kształtowaniu lokalnej władzy. Z tej okazji interesujące opracowanie przygotowała również Jolanta Aniszewska, dyrektor Książnicy Stargardzkiej. Jego treść można znaleźć poniżej.
Czterdzieści pięć lat po zakończeniu II wojny światowej Polacy po raz pierwszy wzięli udział w pełni wolnych wyborach. Symboliczne, przełomowe trzy kroki, istotne dla kształtowania polskiej demokracji i społeczeństwa obywatelskiego, prowadziły nas ku lokalom wyborczym. W czerwcu 1989 roku Polacy wybrali skład dwóch izb parlamentu, a w listopadzie 1990 roku Prezydenta RP. Pomiędzy tymi dwoma głosowaniami było jeszcze jedno – wybory do samorządu gminnego. Pozornie wydawały się najmniej istotne. Ale jeżeli sednem demokracji jest lokalność, to właśnie głosowanie zarządzone przez ówczesnego premiera Tadeusza Mazowieckiego na 27 maja 1990 roku, stoi u początków rzeczywistej, bo sięgającej głęboko w kraj, zmiany polskiego ustroju.
Istotą tych wyborów była nie tylko zmiana personalna, ale przede wszystkim początek budowania na nowo systemu samorządu terytorialnego. W małych, lokalnych środowiskach, okazało się to ogromnym wyzwaniem. Zmiany przyszły na fali społecznego zrywu i choć oczekiwane, to stanowiły ogromne wyzwanie, z uwagi na ówczesne trudności wynikające z sytuacji społeczno-gospodarczej, ale też konieczność tworzenia nowego, przy niedostatkach wiedzy i braku doświadczenia. Działo się tak, pomimo iż w polską historię wpisana jest długa, bo sięgająca swoimi korzeniami średniowiecza, tradycja samorządu terytorialnego. To co jednak zaciążyło na niej najbardziej, to brak ciągłości. W trudnych okresach naszych dziejów – w czasie zaborów i w powojennej komunistycznej rzeczywistości – samorząd nie funkcjonował.
Zmiana systemu politycznego w Polsce po 1945 roku doprowadziła do likwidacji jego niezależności i ostatecznie całkowitego zniesienia w 1950 roku (zastąpiono go systemem rad narodowych). Na ziemiach zachodnich i północnych, a więc tych, które zostały włączone kosztem strat terytorialnych Niemiec, zabrakło choćby tego pięcioletniego okresu, formalnego przywrócenia samorządu.
27 maja 1990 roku w całym kraju wybrano prawie 52 tysiące radnych. W Stargardzie wybory przeprowadzono w czterech okręgach wyborczych. Do 36 mandatów zgłoszono 20 list kandydatów zawierających łącznie 103 kandydatury. Uprawnionych do głosowania było 47 308 osób, a w wyborach wzięło udział 19 907, tj. 42,07% (frekwencja była nieco niższa niż wynik ogólnopolski).
Pierwsza, uroczysta sesja Rady Miejskiej odbyła się w ratuszu 2 czerwca 1990 roku. Otworzyła ją przewodnicząca Miejskiej Komisji Wyborczej Janina Kopka. Radni po ślubowaniu dokonali wyboru władz miasta. Prezydentem Miasta został Waldemar Gil, jego zastępcą Szczepan Olesiński, a członkami zarządu: Andrzej Korzeb, Aleksander Seredyński oraz Ryszard Wasiłek. Na przewodniczącego Rady Miejskiej powołany został Zbigniew Petri, na wiceprzewodniczących zaś: Roman Kierys, Zdzisław Rygiel, Sławomir Tokarski.
To wybrane wtedy władze i radni jako pierwsi uczestniczyli w tworzeniu demokracji lokalnej na co dzień. Następne lata przyniosły kolejne zmiany i reformy administracyjne. Czas jaki upłynął od tego momentu jest stosunkowo krótki. To raptem czas jednego pokolenia. W dużej mierze jest on jeszcze w pamięci mieszkańców miasta, a to, co bliskie, bywa poddawane bardzo krytycznej ocenie i nie zawsze jest sytuowane w sposób należny na osi wydarzeń ważnych dla naszej historii. Wybory z maja 1990 roku, choć być może dzisiaj jeszcze trudno to dostrzec – zapoczątkowały niesłychanie istotny proces autonomii miast, w którym to mieszkańcy chcą mieć realny wpływ na kształtowanie swojego otoczenia. jeżeli dzisiaj mówimy, angażując się w miejsce: „To moje miasto”, to oznacza, iż od 1990 roku przeszliśmy krok dalej.
Zdjęcia: Tadeusz Surma/archiwum/UM w Stargardzie
