5 godzin temu
Zakład Ubezpieczeń Społecznych domaga się nowych uprawnień, które pozwolą urzędnikom wchodzić do polskich domów bez zapowiedzi. Projekt nowelizacji ustawy trafia właśnie do konsultacji. Chodzi o możliwość cofania zasiłków opiekuńczych tym, którzy korzystają z nich nierzetelnie.
Fot. Warszawa w Pigułce
Do konsultacji i uzgodnień trafił projekt nowelizacji ustawy zasiłkowej, który nadałby ZUS-owi nowe, bezprecedensowe uprawnienia. Jak informuje portal Forsal.pl, urzędnicy mogliby przeprowadzać kontrole w naszych własnych domach. To krok, który budzi niepokój wśród obywateli obawiających się nadmiernej ingerencji państwa w prywatność.
ZUS chce wejść Ci do domu. Oto powód
Głównym celem nowych uprawnień ma być walka z nadużyciami przy pobieraniu zasiłku opiekuńczego. Projekt przewiduje możliwość weryfikowania przez ZUS, czy w domu nie ma innego domownika, który byłby zdolny do sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub członkiem rodziny.
W praktyce oznacza to, iż kontrolerzy ZUS mogą zapukać do Twoich drzwi i sprawdzić, czy rzeczywiście jesteś jedyną osobą zdolną do opieki nad chorym. jeżeli okaże się, iż w mieszkaniu znajduje się ktoś inny, kto mógłby zapewnić pomoc choremu, ZUS będzie mógł cofnąć zasiłek opiekuńczy i zażądać zwrotu już wypłaconych pieniędzy.
Jak podkreśla portal Telepolis.pl, na razie jest to tylko projekt, więc przepisy jeszcze nie obowiązują. Nie wiadomo też, czy w ogóle wejdą w życie. Jednak sama propozycja pokazuje kierunek, w jakim zmierza polityka kontrolna państwa.
Kogo ZUS będzie sprawdzał szczególnie intensywnie
Kontrole mogłyby być przeprowadzane nie tylko w związku ze zwolnieniami chorobowymi, ale również z tytułu zwolnień „z konieczności osobistego sprawowania opieki”. To znacznie poszerza zakres ingerencji w życie prywatne obywateli.
Projekt ma jednak doprecyzować, kto nie byłby traktowany jako osoba zdolna do opieki. Jak informuje portal PulsHR.pl, mają to być między innymi osoby starsze, niezdolne do pracy, chore, prowadzące działalność gospodarczą lub gospodarstwo rolne, a także odpoczywające po nocnej zmianie. Sama obecność w domu nie byłaby więc przesądzająca o obowiązku sprawowania opieki.
ZUS już teraz ma prawo do kontroli zwolnień lekarskich. W 2024 roku wstrzymał wypłaty zasiłków chorobowych na kwotę niemal 640 tysięcy złotych – to ponad dwa razy więcej niż w 2020 roku. Od stycznia 2025 roku ZUS zyskał dodatkowe uprawnienia, pozwalające na niezapowiedziane wizyty w miejscu zamieszkania pracownika na zwolnieniu chorobowym.
Jak będą wyglądać kontrole w praktyce
Nowe uprawnienia pozwoliłyby ZUS na jeszcze szersze działania kontrolne. Urzędnicy mogliby sprawdzać nie tylko czy osoba na zwolnieniu przebywa pod wskazanym adresem, ale także czy faktycznie nie ma w domu nikogo innego zdolnego do opieki nad chorym.
Jak wyjaśnia portal Partner Gospodarczy, inspektorzy ZUS już teraz nie ograniczają się do tradycyjnych metod sprawdzania zasadności zwolnienia. Coraz częściej sięgają po analizę danych z mediów społecznościowych oraz monitorują podejrzane schematy zachowań pracowników.
Kontrolerzy sprawdzają czy osoba przebywa pod wskazanym adresem i przestrzega zaleceń lekarza, czy podejmuje jakąkolwiek pracę zarobkową, w tym pracę dorywczą, czy jej aktywność w mediach społecznościowych nie przeczy deklarowanej niezdolności do pracy.
Co grozi za nieprawidłowości
Konsekwencje wykrycia nadużyć mogą być dotkliwe. Jak informuje portal Poradnik Przedsiębiorcy, jeżeli podczas kontroli zostanie stwierdzone, iż świadczenie zostało pobrane nienależnie, ZUS może żądać zwrotu otrzymanego zasiłku opiekuńczego z odsetkami.
Uznanie niewłaściwego wykorzystywania zwolnienia może prowadzić do pozbawienia prawa do zasiłku opiekuńczego za cały okres oraz pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego za cały okres objęty kontrolowanym zwolnieniem. ZUS może wystąpić z żądaniem zwrócenia wypłaconych kwot z tytułu przyznania świadczenia nienależnego.
Nieprzyjemne konsekwencje mogą czekać też w miejscu pracy. Pracodawca w związku z takim nadużyciem ma podstawę do zwolnienia takiego pracownika.
Co to oznacza dla Ciebie?
Jeśli korzystasz z zasiłku opiekuńczego, musisz być przygotowany na możliwość niezapowiedzianej kontroli w Twoim domu. Pamiętaj, iż zasiłek przysługuje tylko wtedy, gdy nie ma innych domowników zdolnych do sprawowania opieki nad chorym.
Szczególnie uważaj na dokumentację – każde zwolnienie musi być adekwatnie wypełnione i uzasadnione. jeżeli w domu znajdują się inne osoby, upewnij się, iż faktycznie nie mogą one zapewnić opieki choremu ze względu na własny stan zdrowia, wiek lub inne obiektywne przeszkody.
Ważne jest też to, aby nie publikować w mediach społecznościowych treści, które mogą przeczyć Twojej deklarowanej sytuacji. ZUS coraz częściej analizuje aktywność w internecie osób pobierających zasiłki.
Czy można się bronić przed kontrolą
Prawo do prywatności nie znika całkowicie. Kontrolerzy muszą mieć przy sobie odpowiednie identyfikatory oraz zgodę na przeprowadzenie kontroli. Możesz żądać okazania dokumentów uprawniających do wejścia do Twojego domu.
Jeśli nie będziesz obecny podczas kontroli, nie oznacza to automatycznie naruszenia przepisów. Możesz wyjść z domu na wizytę lekarską, do apteki czy w innych uzasadnionych sprawach związanych z opieką nad chorym.
W przypadku wykrycia nieprawidłowości masz prawo do złożenia wyjaśnień w ciągu 3 dni. jeżeli nie zrobisz tego w tym czasie, ZUS da Ci 7 dodatkowych dni na wyjaśnienia.
Jakie są alternatywy dla zasiłku opiekuńczego
Zasiłek opiekuńczy to 80% podstawy wymiaru zasiłku wypłacane za każdy dzień sprawowania opieki, również za dni ustawowo wolne od pracy. Przysługuje przez okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym na opiekę nad chorym dzieckiem do 14 lat.
Jeśli obawiasz się kontroli ZUS, rozważ inne opcje. Możesz skorzystać z urlopu wypoczynkowego lub urlopu bezpłatnego. Pamiętaj jednak, iż w przypadku urlopu wypoczynkowego nie masz prawa do zasiłku opiekuńczego, ponieważ zachowujesz prawo do wynagrodzenia.
Warto też sprawdzić, czy w Twojej firmie obowiązują dodatkowe świadczenia dla rodziców sprawujących opiekę nad chorymi dziećmi. Niektórzy pracodawcy oferują elastyczne formy pracy lub dodatkowe dni wolne.
Kiedy nowe przepisy wejdą w życie
Projekt nowelizacji ustawy zasiłkowej jest w tej chwili na etapie konsultacji i uzgodnień. Nie ma jeszcze pewności, czy w ogóle zostanie przyjęty i kiedy mógłby wejść w życie.
Warto jednak być przygotowanym na zmiany. ZUS systematycznie poszerza swoje uprawnienia kontrolne – już w 2025 roku zyskał możliwość niezapowiedzianych wizyt u osób na zwolnieniu chorobowym.
Jeśli nowe przepisy wejdą w życie, mogą one znacząco wpłynąć na sposób korzystania z zasiłków opiekuńczych. Planowanie opieki nad chorymi członkami rodziny będzie wymagało większej ostrożności i dokładnego dokumentowania sytuacji domowej.
