23 godzin temu
W połowie marca br. funkcjonariusze celni w Hongkongu odkryli niecodzienny proceder przemytniczy. W kontenerze, który miał przekroczyć północną granicę miasta, zamiast narkotyków czy podrabianych towarów znajdowało się ponad 25 ton antymonu – metalu rzadkiego, wykorzystywanego m.in. w zaawansowanym sprzęcie wojskowym. Od zeszłego roku Chiny objęły go ścisłą kontrolą eksportową. Kilka tygodni później w Guangxi przechwycono ładunek, deklarowany jako pasta do lutowania, który w rzeczywistości w 55,3% składał się z bizmutu – kolejnego pierwiastka poddanego restrykcjom. Te incydenty to tylko wierzchołek góry lodowej w globalnej walce o metale krytyczne, w której Chiny trzymają najsilniejsze karty.
Dlaczego USA są uzależnione od Chin?
Jak podkreśla profesor Wang Xiaosong z Renmin University w Pekinie, Stany Zjednoczone importują aż 70% swoich potrzebnych pierwiastków ziem rzadkich z Chin. To nie tylko surowce, ale także przetworzone materiały, najważniejsze dla przemysłu high-tech, zbrojeniowego i energetyki. – W dynamicznych napięciach handlowych ziemie rzadkie stały się kluczową zmienną. Metale krytyczne są naprawdę krytyczne – mówi Wang.
Przykład?
Wyprodukowanie jednego myśliwca F-35 wymaga 417 kg pierwiastków ziem rzadkich. Tymczasem Pentagon ma zapasy magnesów neodymowych (niezbędnych w systemach naprowadzania rakiet) wystarczające zaledwie na 18 miesięcy.
Chińska strategia: od górnictwa po dyplomację
Dominacja Chin w łańcuchu dostaw metali rzadkich to efekt dekad przemyślanej polityki. W latach 90. i na początku XXI wieku Państwo Środka było głównie dostawcą tanich surowców, podczas gdy USA po zakończeniu zimnej wojny zaniedbały gromadzenie strategicznych zapasów. – Amerykańskie regulacje środowiskowe i dominacja kapitału finansowego wypchnęły przemysł wydobywczy i przetwórczy – tłumaczy Chen Weiqiang z Chińskiej Akademii Nauk.
Od 2011 roku Pekin zaczął restrukturyzować branżę, wprowadzając cła, limity eksportowe i zaostrzając kontrolę nad kopalniami. Dziś Chiny odpowiadają za 92% globalnej produkcji przetworzonych pierwiastków ziem rzadkich (dane Międzynarodowej Agencji Energii z 2023 r.). Tymczasem jedyna duża kopalnia w USA – Mountain Pass w Kalifornii – wydobywa głównie lżejsze i mniej wartościowe pierwiastki.
– Technologia separacji i oczyszczania metali ciężkich w USA jest o 20 lat za Chinami – podkreśla Wang Xiaosong.
Reakcja Waszyngtonu: od Grenlandii po Ukrainę
Administracja Donalda Trumpa próbuje przeciwdziałać, uznając dostęp do metali krytycznych za kwestię bezpieczeństwa narodowego. W styczniu 2024 roku Trump ogłosił “krajowy kryzys energetyczny”, wzywając do zwiększenia wydobycia. W kwietniu Waszyngton podpisał porozumienie z Ukrainą, gwarantujące USA pierwszeństwo w nowych projektach wydobywczych. – Ale Ukraina nie ma mocy przerobowych, by zastąpić Chiny – zauważa Hou Lei z Chińskiej Akademii Nauk Społecznych.
Ameryka rozgląda się też za surowcami w Afryce, negocjując z Demokratyczną Republiką Konga umowę “minerały za bezpieczeństwo”. Jednak, jak wskazują eksperci, budowa nowych łańcuchów dostaw potrwa ponad dekadę.
Czy Chiny utrzymają monopol?
Pekin nie zamierza rezygnować z przewagi. Mimo tymczasowego porozumienia handlowego z maja 2024 roku (obniżającego cła na 115 produktów), Chiny nie zniosły restrykcji eksportowych na metale rzadkie. Wręcz przeciwnie – 12 maja władze ogłosiły nową kampanię przeciwko przemytowi “strategicznych surowców”.
– Nasza pozycja nie jest łatwa do zachwiania w krótkim czasie – mówi Wang Xiaosong. – Ale branża ziem rzadkich musi być czujna. W czasach spokoju trzeba przygotowywać się na niebezpieczeństwo.
Źródła:
- South China Morning Post – “How critical minerals became China’s ultimate trump card in trade war” (2024)
- Międzynarodowa Agencja Energia – raport o metalach krytycznych (2023)
- Centrum Studiów Strategicznych i Międzynarodowych (CSIS) – analiza łańcuchów dostaw pierwiastków ziem rzadkich (2024)
- Wywiady z ekspertami: Wang Xiaosong (Renmin University), Chen Weiqiang (Chińska Akademia Nauk), Hou Lei (Chińska Akademia Nauk Społecznych)
Leszek B. Ślazyk
e-mail: [email protected]
© www.chiny24.com
