Zielona infrastruktura zamiast slalomu wśród spalin. Czego potrzeba w polskiej przestrzeni?

3 dni temu

Powietrze wokół szkół to często mieszanka smogu, spalin z rur wydechowych i pyłów zawieszonych. W odróżnieniu od zanieczyszczeń z tzw. kopciuchów, drogowe emisje szkodliwych gazów niszczą nam zdrowie przez cały rok. Jest to szczególnie nasilone w szczytach komunikacyjnych, czyli okresach wzmożonego ruchu ulicznego. Badania pokazują, iż trujących substancji wokół nas wyraźnie przybywa po wakacjach i po weekendzie, zwłaszcza w porannym i popołudniowym szczycie. Istnieją jednak sprawdzone sposoby, jak to zmienić. Rodzice dla Klimatu spotkali się w Sejmie, by porozmawiać o tym, jak wygląda droga dzieci do szkoły oraz jakie warunki czekają na nie wokół budynków placówek. Podkreślają, iż to kwestia zdrowia, bezpieczeństwa i równego dostępu do przyjaznej przestrzeni.

Uczniowie spędzają w szkołach łącznie kilkanaście lat życia. Polskie planowanie przestrzenne ma do odrobienia kilka lekcji. Dobrych przykładów nie brakuje. Okazuje się, iż oddanie uczniom szkół wokół ulic przynosi pozytywne efekty zdrowotne.

Czytaj także: To dlatego dzieci nie mogą bezpiecznie dojść do szkoły. W wielu miejscach łatwo to zmienić

Cicha trucizna czy zdrowe środowisko?

Coraz więcej rodziców odwozi swoje pociechy do szkół i przedszkoli samochodami. Liczba dwuśladów od 50 lat nieustannie rośnie. Wygodny, siedzący tryb życia i ciągły pośpiech skłaniają dorosłych do rezygnacji z innych sposobów dotarcia z punktu A do punktu B. Dodatkowo zaniedbuje się publiczny transport zbiorowy na rzecz ciągłego inwestowania w infrastrukturę samochodową.

Dr hab. n. med. Wojciech Feleszko, immunolog, w przedstawił w Sejmie twarde dane. W miastach, gdzie szkoły są otoczone betonem i parkingami, temperatura w godzinach lekcyjnych potrafi być choćby o 7 st. C wyższa niż w parkach. To realnie pogarsza koncentrację, sprzyja bólom głowy, zmęczeniu, a choćby zwiększa ryzyko omdleń w upały.

Smog to nie tylko kaszel – to gorsze wyniki w nauce, trudności z koncentracją, większa absencja z powodu infekcji..

Architektka Małgorzata Rapacka przypomniała, iż nasze dzieci nie mają dziś głosu w procesie planowania przestrzeni. A przecież to one korzystają z chodników, przejść dla pieszych, skrawków zieleni przy szkołach. Zamiast bezpiecznych tras pieszych, mamy chaos komunikacyjny, parkowanie na dziko i „betonozę”.

W Polsce wciąż brakuje systemowych rozwiązań, które traktują dziecięcą perspektywę poważnie. A przecież miasto przyjazne dzieciom to miasto przyjazne wszystkim – spokojniejsze, czystsze, bardziej zielone.

Przykłady, z których warto czerpać

Kamil Szewczyk z Fundacji Napraw Sobie Miasto pokazał konkretne rozwiązania, które sprawdziły się w polskich szkołach. Mapowanie okolic placówek, monitoring jakości powietrza, zielone ściany, parkingi rowerowe, a choćby warsztaty naprawcze – to wszystko da się wdrożyć przy współpracy samorządów, szkół i społeczności lokalnych.

Dzieci spędzają w szkole kilkanaście lat swojego życia. To, czy oddychają smogiem, czy świeżym powietrzem, nie powinno być kwestią przypadku. Nina Józefina Bąk z Clean Cities Campaign opowiedziała o tzw. szkolnych ulicach, czyli czasowym zamykaniu ruchu samochodowego przed szkołami. Mniej aut oznacza czystsze powietrze, większe bezpieczeństwo, więcej dzieci na rowerach i hulajnogach. Efekty w Londynie czy Paryżu są jednoznaczne: spadek stężenia tlenków azotu choćby o 36 proc., mniejszy hałas, a wokół szkół – przestrzeń do zabawy i spotkań.

Dlaczego więc w Polsce temat szkolnych ulic pojawia się tylko w społecznych inicjatywach, a nie w polityce miejskiej?

Czytaj także: Dzieci oddychają spalinami z aut. Można temu zaradzić

Obowiązkowe monitorowanie jakości powietrza

Działacze sformułowali postulaty do rządu i samorządów. Oto niektóre z nich:

Międzyresortowe prace mające na celu opracowanie wytycznych i założeń dla otoczenia szkół, przedszkoli i żłobków takich, aby zapewnić dzieciom i młodzieży przyjazne, zdrowe i bezpieczne środowisko funkcjonowania.

Procesy konsultacyjne i partycypacyjne, aby umożliwić aktywne uczestnictwo mieszkańców w procesie kształtowania swojego otoczenia i dostosować zasady informowania do zmieniających się realiów.

W konsultacje powinny być włączone szkoły. Szczególnie, jeżeli dotyczą one pobliskiej przestrzeni. Proponują, aby dzieci, młodzież oraz rodzice mieli możliwość wzięcia w nich udziału na terenie szkoły.

Edukacja – wprowadzenie lekcji z planowania przestrzennego polegające na projektowaniu otoczenia szkoły, które zostaną zakończone głosowaniem w ramach szkolnego budżetu obywatelskiego oraz realizacją przynajmniej jednego projektu rocznie.

Obowiązkowy monitoring jakości powietrza wokół szkół. Weryfikacja stężeń pyłów zawieszonych powinna obejmować również zanieczyszczenia pochodzące z transportu. A rodziców powinno się regularnie informować dzięki oficjalnych narzędzi (tj. e-dzienniki) o stanie zanieczyszczeń i otrzymywać alerty w przypadku zagrożeń, w szczególności dla grup wrażliwych.

Strefy buforowe wokół szkół – należy pilnie podjąć działania, aby zmapować źródła zanieczyszczeń powietrza wokół szkół.

Rodzice dla Klimatu w pierwszej kolejności polecają skierowanie do placówek doradców energetycznych i wsparcie osób żyjących w ubóstwie energetycznym. Jak dodają, otoczenie szkół powinno być zielone. Dlaczego? Po pierwsze, aby chronić dzieci i młodzież przed: zanieczyszczeniami, hałasem oraz upałem. Po drugie, żeby zachęcać do aktywności fizycznej.

Szkolne ulice dla dzieci

Dlaczego więc dzieci i młodzież nie mają przestrzeni wokół placówek?

O szkolnych ulicach pisaliśmy już na łamach SmogLabu. Lokalni urzędnicy, decydenci i mieszkańcy miast w Polsce często ostrożnie lub z niechęcią podchodzą do rozwiązań, które wydają im się nowe lub obce. – jeżeli w ogóle słyszeli o szkolnych ulicach, to o ich wersji czasowej, więc rozumieją to pojęcie bardzo wąsko. Chcemy upowszechnić wiedzę o tym, iż można je rozumieć znacznie szerzej, iż to rozwiązanie elastyczne, które można dostosować do lokalnej sytuacji. Chcemy też pokazać, iż szkolne ulice były znane w Polsce od dawna, nawet, jeżeli tak ich nie nazywano. I były powszechnie akceptowane – wyjaśniała nam Urszula Stefanowicz z PKE Okręgu Mazowieckiego.

– Mamy rozwiązania prawne, aby ograniczać pod szkołami ruch i stwarzać bezpieczne warunki dla dzieci, tam, gdzie są narażone na wypadki i zanieczyszczenia – mówią Rodzice dla Klimatu. – Brakuje impulsu i odgórnej inicjatywy skierowanej do samorządów, by realizować założenia szkolnych ulic. Wejścia do szkół powinno się umiejszczać od strony terenów zielonych, nie ruchliwych ulic, a rozwiązania typu kiss&ride nie powinny mieć zastosowania w pobliżu wejścia do szkół. Mówimy jasno: nie zgadzamy się, by dzieci były zakładnikami złego planowania i samochodowego chaosu – podsumowują.

–

Zdjęcie tytułowe: Gold Picture/Shutterstock

Idź do oryginalnego materiału