Zbieg środków karnych orzeczonych różnymi wyrokami

Odrębny (niekumulatywny) bieg okresów każdego środka karnego

Środki karne, o jakich mowa w art. 39 pkt 2 – 3 k.k. tj.:

• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej;
• zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi;
• zakaz zajmowania stanowiska lub wykonywania zawodu lub pracy w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego, a także w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów;
• zakaz przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, kontaktowania się z określonymi osobami, zbliżania się do określonych osób lub opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu;
• zakaz wstępu na imprezę masową;
• zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych;
• nakaz okresowego opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym;
• zakaz prowadzenia pojazdów;

które nie zostały połączone, nie są wykonywane kumulatywnie, ale według zasad określonych w art. 43 § 2 k.k. (pozbawienie praw publicznych, zakazy i nakaz obowiązują od uprawomocnienia się orzeczenia), co oznacza, iż okresy, na jakie je orzeczono, biegną odrębnie dla wszystkich środka karnego od momentu uprawomocnienia się danego wyroku, chyba iż skazany odbywa karę pozbawienia wolności, chociażby orzeczoną za inne przestępstwo, albo też – w wypadku zakazu prowadzenia pojazdów – skazany nie wykonał nałożonego przez sąd obowiązku zwrotu dokumentu uprawniającego do prowadzenia pojazdu; wówczas okres, na jaki orzeczono środek karny, nie biegnie (art. 43 § 2a i § 3 k.k.) (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2007 r., sygn. akt I KZP 34/07, OSNKW 2008, z. 1, poz. 2, z glosami aprobującymi: T. Krawczyk, OSP 2009, nr 5, s. 375 – 380, i J. A. Kulesza, WPP 2009, nr 4, a. 151 – 159; wyr. SN z 7 marca 2012 r., III KK 306/11; por. także D. Kala, M. Klubińska, Kara łączna i wyrok łączny, Kraków 2017, s. 122 – 123).

Co prawda powyższy pogląd odnoszono do środków karnych niepodlegających ze swej istoty łączeniu, a więc takich, które nie są tożsame rodzajowo czy zakresowo, ale niewątpliwie należy go odnosić także do sytuacji skazanych, wobec których orzeczono środki karne tego samego rodzaju, które podlegają łączeniu, tyle iż nie zostały jeszcze połączone w wyroku łącznym w jeden łączny środek karny (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2020 r. sygn. akt I KZP 13/19).

Trzeba silnie podkreślić, iż unormowanie przewidziane w art. 43 § 2 k.k. wyklucza możliwość przyjęcia przerwania biegu okresu obowiązywania zakazu z przyczyn innych niż określone w tym przepisie, np. z powodu obowiązywania zakazu tego samego rodzaju orzeczonego w innej sprawie (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2008 r., sygn. akt IV KK 282/08, OSNKW 2008, z. 12, poz. 97).

Równoczesne orzeczenie środków karnych zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych

Żaden przepis ustaw karnych (k.k., k.p.k., k.k.w.) nie stanowi, aby bieg okresów, na jakie orzeczono co najmniej dwa środki karne zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, które stosownie do dyspozycji art. 90 § 2 k.k. (w razie orzeczenia za zbiegające się przestępstwa pozbawienia praw publicznych, zakazów lub obowiązku tego samego rodzaju, sąd stosuje odpowiednio przepisy o karze łącznej) podlegałyby łączeniu, miałby ulegać swoistemu zawieszeniu do czasu wydania wyroku łącznego albo – alternatywnie – aby środki te miały być wykonywane kumulatywnie, a więc jeden po drugim, a dopiero po orzeczeniu łącznego środka karnego ich efektywny okres wykonywania mógłby (w razie zastosowania zasady absorpcji albo asperacji) ulec skróceniu (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2020 r. Sygn. akt I KZP 13/19).

Co prawda art. 80 kodeksu karnego wykonawczego mówi, iż o ile tę samą osobę skazano na kilka kar skutkujących pozbawienie wolności, wykonuje się je w takiej kolejności, w jakiej wpłynęły do wykonania orzeczenia, którymi wymierzono te kary (§ 1); sędzia penitencjarny może zarządzić wykonanie kar i środków w innej kolejności niż wyżej podana (określona w § 1), o ile względy penitencjarne za tym przemawiają (§ 2); – to uznaje się, iż art. 80 k.k.w nie wprowadza modyfikacji w zakresie wykonywania kilku środków karnych, których nie połączono według reguł z art. 90 § 2 k.k., bowiem normuje on jedynie wykonywanie kilku kar skutkujących pozbawienie wolności, a także kar porządkowych i środków przymusu oraz środków zabezpieczających, które taki skutek powodują. Nie odnosi się natomiast do wykonywania środków karnych. Użyte w art. 80 § 2 k.k.w. pojęcie „środki” nie obejmuje swoim zakresem środków karnych (tak. postanowienie Sądu Najwyższego o sygn. I KZP 34/07).

Nakaz wymienienia w wyroku łącznym okresów zaliczonych na poczet kary łącznej

Art. 577 kpk mówi, ze w wyroku łącznym należy, w miarę potrzeby, wymienić okresy zaliczone na poczet kary łącznej. Unormowanie to należy odpowiednio stosować – w celu uniknięcia podwójnego wykonania środka karnego, to znaczy najpierw jednostkowego środka, a następnie łącznego – gdy wyrok łączny zawiera orzeczenie o łącznym środku karnym (tak: D. Świecki [w:] D. Świecki, red., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Lex/el. 2019, teza 1 i 3 do art. 577 k.p.k., ; J. Matras [w:] K. Dudka, red., Kodeks postępowania karnego. Komentarz Lex/el. 2019, teza 1 do art. 577 k.p.k.; D. Kala, M. Kubińska, op cit., s. 139).

Okresy, o których mowa w Art. 577 kpk to również okresy zatrzymania prawa jazdy lub innego odpowiedniego dokumentu – art. 63 § 3 i 4 k.k. (tak: S. Świecki, op. cit., teza 2 i 5 do art. 577 k.p.k.).

Rzecz jasna, ustalenie okresów, w jakich wykonywane były środki karne zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, musi się odbywać przy uwzględnieniu treści art. 43 § 2, 2a i 3 k.k., określających okres obowiązywania środków karnych.

Na temat kary łącznej – jej wysokości i zasad orzekania – czytaj tutaj