Zakaz palenia na balkonach? Ministerstwo zdrowia odpowiada jasno

Interpelacje poselskie skierowane do Ministerstwa Zdrowia i Ministerstwa Sprawiedliwości kolejny raz wywołały dyskusje na temat możliwości wprowadzenia zakazu palenia papierosów na balkonach i w loggiach budynków wielorodzinnych. Kwestia ta okazuje się jednak bardziej skomplikowana niż mogłoby się wydawać, a przeszkodą jest przede wszystkim niejednoznaczny status prawny balkonów.

Fot. Shutterstock / Warszawa w Pigułce

Ministerstwa nie widzą podstaw do ogólnokrajowego zakazu

Posłanka Gabriela Lenartowicz skierowała interpelacje do ministra sprawiedliwości (nr 3429 z 17 czerwca 2024 r.) oraz minister zdrowia (nr 4651 z 8 września 2024 r.) w sprawie regulacji prawnych dotyczących palenia tytoniu na balkonach i tarasach w budynkach wielorodzinnych. Jak wynika z odpowiedzi udzielonych przez oba resorty, na ten moment nie ma podstaw prawnych do wprowadzenia ogólnokrajowego zakazu palenia w tych miejscach.

W odpowiedziach ministerstw podkreślono znaczenie artykułu 5 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Przepis ten wymienia miejsca objęte zakazem palenia, jednak nie ma wśród nich budynków wielorodzinnych. Oznacza to, iż w tej chwili palacze korzystający z balkonów nie mogą zostać ukarani grzywną przewidzianą w ustawie (do 500 zł).

Z odpowiedzi Ministerstwa Zdrowia wynika również, iż do resortu wpływają petycje od mieszkańców bloków, którym przeszkadza dym tytoniowy. Mimo to informacje udzielone przez ministerstwo sugerują, iż w tej chwili nie są planowane zmiany legislacyjne wprowadzające ogólny zakaz palenia na balkonach.

Samorządy i wspólnoty mieszkaniowe wobec problemu

Choć na poziomie krajowym brakuje regulacji zakazujących palenia na balkonach, pewne możliwości działania mają samorządy i wspólnoty mieszkaniowe. Rady gmin mogą w drodze uchwały ustanowić strefy wolne od dymu tytoniowego w miejscach przeznaczonych do użytku publicznego, jednak jak wskazuje Rozstrzygnięcie Nadzorcze Wojewody Małopolskiego z dnia 2 grudnia 2009 r. (sygnatura: PN.0911-198/09), taki zakaz nie powinien obejmować części wspólnych budynków mieszkalnych wielorodzinnych, a tym bardziej samych mieszkań.

Z kolei wspólnoty mieszkaniowe oraz spółdzielnie mają pewne możliwości regulowania kwestii związanych z paleniem na terenie budynków. Przykładem takiego działania jest uchwała przyjęta przez jedną z gdańskich wspólnot mieszkaniowych na osiedlu Królewskie Wzgórze. W treści uchwały znalazł się zapis: „Wspólnota mieszkaniowa (…) zabrania palenia papierosów oraz innych wyrobów tytoniowych na balkonach i w ogródkach przynależnych do lokali mieszkalnych z uwagi na przedostawanie się dymu tytoniowego do sąsiednich mieszkań i uciążliwości z tym związane”.

Kontrowersyjna uchwała, przyjęta większością zaledwie 51 proc. głosów, została nagłośniona przez media w listopadzie 2024 roku. Trudno jednak przesądzić o jej skuteczności i trwałości, zwłaszcza iż może zostać zaskarżona przez niezadowolonych właścicieli mieszkań.

Status prawny balkonu – nierozwiązany problem

Kluczowym problemem w kwestii zakazu palenia na balkonach okazuje się niejednoznaczny status prawny tych przestrzeni. Jak zwracają uwagę eksperci portalu RynekPierwotny.pl, problem ten daje o sobie znać również przy okazji innych sporów, takich jak montaż klimatyzatorów czy fotowoltaiki balkonowej.

Niektórzy prawnicy argumentują, iż uchwały wspólnot zakazujące palenia na balkonach mogą się obronić prawnie, gdyż dotyczą elementów nieruchomości wspólnej. Jednakże kwestia ta wciąż nie została jednoznacznie rozstrzygnięta w orzecznictwie.

W tym kontekście warto przywołać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 lutego 2019 r. (sygn. akt: II OSK 794/17), który wskazuje na możliwość uznania balkonu lub tarasu za część nieruchomości wspólnej, ale pod warunkiem, iż przemawiają za tym względy natury architektonicznej lub estetycznej.

Z kolei wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 5 stycznia 2021 r. (sygn. akt: II SA/Gd 530/20) sugeruje, iż decydujące znaczenie ma to, czy dostęp do balkonu lub tarasu posiada użytkownik tylko jednego mieszkania. Według gdańskiego sądu, balkon będący częścią nieruchomości wspólnej cechuje się tym, iż mogą z niego korzystać mieszkańcy więcej niż jednego lokalu.

Możliwości zaskarżenia uchwał wspólnot mieszkaniowych

Właściciele mieszkań niezadowoleni z uchwał zakazujących palenia na balkonach mają kilka możliwości prawnego przeciwdziałania. Przede wszystkim mogą zaskarżyć taką uchwałę na podstawie artykułu 25 ustawy o własności lokali, który daje właścicielowi prawo do zaskarżenia uchwały do sądu z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub z umową właścicieli lokali.

Dodatkowo, palacze (niekoniecznie będący właścicielami lokali) mogą skorzystać z uprawnień wynikających z artykułu 58 kodeksu cywilnego w połączeniu z artykułem 189 kodeksu postępowania cywilnego, wytaczając powództwo o ustalenie nieważności uchwały.

Biorąc pod uwagę kontrowersje związane ze statusem prawnym balkonów oraz brak jednoznacznych regulacji na poziomie krajowym, spory dotyczące zakazu palenia na balkonach prawdopodobnie będą rozstrzygane indywidualnie przez sądy, co może prowadzić do różnych rozstrzygnięć w podobnych sprawach.