Po 15 latach od kontrowersyjnej sprzedaży zabytkowego wiatraka w ręce prywatne, dzięki zaangażowaniu burmistrza oraz Rady Miejskiej, obiekt wraca do zasobu Gminy Dąbrowa Białostocka.
W czerwcu bieżącego roku Sąd Rejonowy w Białymstoku wydał decyzję umożliwiającą syndykowi sprzedaż nieruchomości obejmującej budynek wiatraka wraz z przyległymi działkami. Nabywcą został Urząd Miejski w Dąbrowie Białostockiej.
Cena wywoławcza wynosiła ponad 400 tysięcy złotych. Ostatecznie zaakceptowano ofertę zakupu złożoną przez gminę w wysokości 370 tysięcy złotych.
Cieszymy się ogromnie z tego iż po wielu latach udało nam się odzyskać zabytkowy wiatrak, cieszy też fakt iż wszystkie działki przyległe też należą teraz do Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Białostockiej. Akt notarialny został podpisany a całe prawa własności przeszły na Urząd Miejski, zapowiada się sporo pracy nad dokumentacją. Cieszy fakt chęci pomocy konserwatora zabytków aby ten obiekt odzyskał swój dawny blask – tłumaczy nam w rozmowie Artur Gajlewicz Burmistrz Dąbrowy Białostockiej.
Obiekt został wzniesiony w 1924 roku przez Jana Owsiejke na podstawie projektu przywiezionego ze Stanów Zjednoczonych. Realizację projektu powierzono murarzowi Janowi Zabłockiemu. Wiatrak był użytkowany do 1960 roku.
W 2010 roku obiekt został sprzedany prywatnemu przedsiębiorcy który miał plany co do tego budynku, jednak zamierzenia nieostały zrealizowane.
JAK DZIAŁAŁ WIATRAK HOLENDERSKI W DĄBROWIE BIAŁOSTOCKIEJ?
Wiatrak, w tej chwili zabezpieczony i nieużytkowany, znajduje się w południowej części Dąbrowy Białostockiej, na działce o powierzchni 1 755 m². Obiekt wzniesiono na planie koła, w formie ściętego stożka o wysokości 9,20 m i średnicy podstawy 8,40 m. Konstrukcję wykonano z polnych kamieni łączonych zaprawą murarską. Budowę wiatraka zrealizował Jan Owsiejko według szkiców przywiezionych ze Stanów Zjednoczonych.
Wiatrak wyposażony jest w cztery wejścia, co umożliwia dostęp do jego wnętrza niezależnie od położenia skrzydeł. Jest to jedyny znany murowany wiatrak, w którym zastosowano obramienia otworów okiennych i drzwiowych.
Wnętrze podzielono na trzy kondygnacje, z których każda pełniła odrębną funkcję:
-Parter mieścił urządzenia do końcowej obróbki miewa (śruty) oraz przekładnię przenoszącą napęd z pionowego wału na wrzeciono.
-Pierwsze piętro zajmowały kamienie młyńskie, kosz zasypowy oraz mechanizm umożliwiający podnoszenie górnego kamienia celem regeneracji jego bruzd.
-Na najwyższej kondygnacji znajdował się mechanizm do manualnego ustawiania głowicy w kierunku wiatru oraz główna przekładnia napędzająca cały system.
Dodatkowo w przestrzeni poddasza typu czółenkowego umieszczono wał skrzydłowy z kołem palecznym oraz mechanizm hamulcowy. Każda kondygnacja wyposażona była w cztery okna, zapewniające odpowiednie doświetlenie i wentylację wnętrz.
Część stałą konstrukcji stanowią fundament, kolista ściana oraz stropy. Część ruchoma to obracający się drewniany dach wraz z mechanizmami napędowymi. Mechanizm obrotu głowicy składał się z kilku zespołów konstrukcyjnych: na oczepie wieńczącym murowaną część obiektu osadzono dwuwarstwową drewnianą krążynę, na której umieszczono 16 łożyskowanych rolek. Podtrzymywały one metalową szynę połączoną z górną krążyną wyposażoną wewnątrz w 265 drewnianych zębów. Zęby te zazębiały się z kołem zębatym mechanizmu obrotowego, umożliwiając ustawianie głowicy względem kierunku wiatru.
Na górnej płaszczyźnie obrotowej krążyny znajdował się poziomy ruszt, stanowiący oparcie dla konstrukcji dachowej oraz łożysk wału skrzydłowego i pionowego wału napędowego. Napęd z koła palecznego przekazywany był na poziome koło zębate osadzone na pionowym wale, który przebiegał przez wszystkie kondygnacje wiatraka i stanowił jego centralny element.
Głowica wiatraka zawierała trzystopniową przekładnię zębatą, zbudowaną z żeliwnych kół. Czwarty stopień stanowiło koło zęba ryte, współpracujące z wewnętrzną zębatką przymocowaną do górnej krążyny głowicy. Uruchamianie mechanizmu obrotowego odbywało się manualnie dzięki korby – wykonanie pełnego obrotu głowicy wymagało 1951 obrotów korbą. Tak duże przełożenie pozwalało jednej osobie na swobodne ustawienie głowicy zgodnie z kierunkiem wiatru.
OBECNY STAN
Ściany wiatraka i fundamenty są w dobrym stanie, dach został pokryty blachą ocynkowaną co uchroniło obiekt przed dalszą degradacją. Poważnemu zniszczeniu uległy skrzydła wiatraka z czterech ramion zachowały się tylko niepełne dwa. Niestety brak jest stolarki okiennej oraz drzwiowej. Obiekt został zabezpieczony przed dostępem do środka oraz dalszą dewastacją- zamurowano otwory drzwiowe oraz część otworów okiennych. We wnętrzu zachowały się elementy zdekompletowanych mechanizmów przemiału zboża.
JAKIE PLANY CO DO WIATRAKA MA GMINA?
Planowana jest rewitalizacja budynku oraz terenu przyległego do zabytkowego wiatraka.
Chcemy, aby to miejsce stało się atrakcją turystyczną, gdzie zwiedzający będą mogli zobaczyć nasz wiatrak i zapoznać się z jego unikalną konstrukcją. Tym bardziej, iż murowane wiatraki typu holenderskiego są w Polsce rzadkością – podkreśla burmistrz. – Przed nami duże wyzwanie, ale mamy nadzieję na pozyskanie środków z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego w ramach programów rewitalizacyjnych. Będziemy o nie aplikować.
W planach jest stworzenie stałej wystawy poświęconej historii wiatraka, a także aranżacja przestrzeni do spotkań – niewykluczone, iż powstanie kawiarnia, która stanie się miejscem relaksu i integracji mieszkańców oraz gości.
Rozważana jest również działalność gastronomiczna w nowym budynku, który miałby powstać w sąsiedztwie wiatraka. Zmieni się także otoczenie – teren wokół zostanie zagospodarowany, a w pobliżu planowana jest budowa budynku wielorodzinnego.
Mamy nadzieję, iż to miejsce ponownie odżyje i stanie się ważnym punktem na mapie Dąbrowy Białostockiej – dodaje burmistrz.
Na tę chwilę przed gmina starania dotyczące pozyskania dofinansowania na prace projektowe oraz rewitalizacyjne.
{youtube}G771kh72xvo{/youtube}
/TL/
