Wydanie 228, 14.03.2025

1 miesiąc temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„Obywatel Białorusi Stepan K. usłyszał zarzut podpalenia marketu budowlanego w Warszawie, a także zarzut szpiegostwa na rzecz wywiadu Federacji Rosyjskiej.” [Polska Agencja Prasowa]
„To kolejny przykład tego, jak bałagan wprowadzony przez Prawo i Sprawiedliwość w wymiarze sprawiedliwości przekłada się na pracę sądów. Sędziowie uznawani za dublerów przestali rozpatrywać skargi konstytucyjne w Trybunale Konstytucyjnym. Wiceprezes TK tłumaczy, iż to dlatego, aby tych orzeczeń nie kwestionowały europejskie trybunały. Okazuje się, iż brakuje też pieniędzy na pensje, a koalicja rządząca nie chce powoływać nowych sędziów. Politycy PiS uznają działania rządu za nielegalne, ale prezydent Andrzej Duda nie podpisał ustaw, które miały sytuację uzdrowić.” jeżeli potrzebujecie jakiegoś newsa na dobry humor, to Krystyna Pawłowicz nie dostała pensji za zasiadanie w Trybunale Konstytucyjnym. [TVN24]
„Prokuratorzy wyjaśnią, dlaczego gen Wiesław Kukuła jako szef WOT najpierw nie chciał dla wojska dawnej bazy PKS za 5,5 mln złotych, a później, kiedy była ona w rękach prywatnego inwestora i kosztowała już 17 mln, stał się nią razem z wiceszefem MON zainteresowany ” [OKO.press]
„Jeśli weźmiemy pod uwagę to, ile osób z Polski wyjechało po 2004 roku i jaka jest w Polsce dzietność, powinniśmy być osobom z Ukrainy wdzięczni, iż mimo tych trudności nasz kraj dobrze radzi sobie gospodarczo” dr Janina Petelczyc na łamach OKO.press pisze o tym o czym nie mówi się ostatnio zbyt często poruszając temat obywateli Ukrainy przebywających w Polsce. [OKO.press]
„Partia Kaczyńskiego stanęła przed nie lada wyzwaniem. Musi udowodnić, iż głośno i jednoznacznie popierany przez nią Donald Trump jest z punktu widzenia Polski najlepszym możliwym prezydentem USA. Według badania UCE Research dla Onetu ponad połowa respondentów nie ufa Trumpowi w kwestii Ukrainy – odwrotnego zdania jest ledwie ponad 20 proc. choćby wśród wyborców PiS odsetek nieufnych przeważał nad ufającymi, więc największa partia opozycyjna musi tłumaczyć Trumpa na polski także swojemu elektoratowi.” [Krytyka Polityczna]
„Szkolenia wojskowe. Czy Tusk zrobi z nas żołnierzy (i żołnierki)? I czy jest się czego bać?” Dziennikarki OKO.press postanowiły dowiedzieć się więcej o pomysłach Tuska. [###]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl. Załamanie obrony ukraińskiej w obwodzie kurskim. 1112. dzień wojny
Potencjalne zawieszenie broni
- Taktyczny sukces Kijowa. Amerykańsko-ukraińska propozycja zawieszenia broni [Ośrodek Studiów Wschodnich]
- USA wznowią wsparcie bezpieczeństwa dla Ukrainy, ponieważ Kijów twierdzi, iż jest gotowy przyjąć propozycję zawieszenia broni [Reuters]
- Zawieszenie broni na Ukrainie: co jest, a czego nie ma w proponowanym porozumieniu? [The Guardian]
- Putin stawia warunki i pytania w rozmowach o zawieszeniu broni na Ukrainie [Politico]
„Pomimo wprowadzonych przez USA i Europę zakazów dostaw komponentów elektronicznych do Rosji, dziesiątki rosyjskich dostawców mikroelektroniki przez cały czas z powodzeniem pozyskują i odsprzedają importowane chipy rosyjskim producentom broni.” [The Kyiv Independent]
„Ukraina przeprowadziła we wtorek swój największy w historii atak dronów na Moskwę i okolice, zabijając co najmniej trzech pracowników hurtowni mięsa, raniąc 17 innych osób i powodując krótkotrwałe zamknięcie czterech lotnisk w rosyjskiej stolicy, poinformowali rosyjscy urzędnicy.” [Reuters]
The Guardian ma interesujący reportaż o działaniach ukraińskiej marynarki na Morzu Czarnym, przypominając, iż nie tak dawno zdawało się, iż to Rosjanie rządzą na tym akwenie. [The Guardian]
„Mediator, sojusznik, rywal – jaką rolę odgrywa dziś Turcja w wojnie Rosji z Ukrainą? Turecką politykę zagraniczną określa się często mianem gry na kilku fortepianach. Niby wiadomo, kto jest wrogiem, a kto przyjacielem, jednak w polityce mocarstw, za które Turcja chce się uważać, choćby z wrogiem można znaleźć pole do współpracy – mówi historyk Mateusz Chudziak.” [Krytyka Polityczna]
OSW przygotowało kolejny ponad godzinny film – tym razem eksperci mierzą się z pytaniem „Dlaczego Rosja jest wroga Zachodowi”. W filmie usłyszymy o tym jak Federacja Rosyjska budowała swoje relacje z Zachodem przez ostatnie 30+ lat. Dlaczego eksperyment demokratyczny się w Rosji nie powiódł? Jak Zachód postrzegał przemiany gospodarcze, społeczne i polityczne w nowo powstałej Federacji? Jak kształtowały się relacje między Rosją a NATO? Czy Władimir Putin kiedykolwiek chciał, aby Rosja stała się częścią Zachodu? I jak kultura polityczna Rosji – ideologia, propaganda, historia – wpływają na kształt tych relacji dzisiaj? [###]

Europa

Rosyjskie elity regionalne czasu wojny. 90 osób we Włoszech inwigilowanych izraelskim oprogramowaniem. Kolejny skandal korupcyjny w Parlamencie Europejskim. Kolejny skandal i kolejne wybory w Portugalii.

„Przyszły kanclerz Niemiec, Friedrich Merz, powiedział, iż zapewnił poparcie partii Zielonych dla swojego radykalnego planu zwiększenia wydatków na obronność i infrastrukturę po nocnych rozmowach, torując drogę do jego zatwierdzenia w parlamencie.” [The Guardian]
„W tym odcinku podsumowujemy czwartkowy szczyt Rady Europejskiej oraz ostatnie wypowiedzi prezydenta Macrona. Co Unia Europejska postanowiła w sprawie Ukrainy? Czy polityka obrony UE się zmieni? Czy Europa na poważniej zajmie się własnym bezpieczeństwem? Jak należy odczytywać ostatnie deklaracje prezydenta Francji Emmanuela Macrona? Na te i inne pytania odpowiada Łukasz Maślanka, ekspert OSW.” [###]

„Stany Zjednoczone zawetowały propozycję Kanady dotyczącą walki z rosyjską »flotą cieni« – statkami wykorzystywanymi do omijania sankcji na rosyjskie produkty petrochemiczne oraz prowadzenia działań szpiegowskich i sabotażowych. (...) Administracja Donalda Trumpa, dążąca do odbudowy relacji z Kremlem, ma jednak inne podejście. Pojawia się zatem pytanie: jak walczyć z flotą cieni, gdy najważniejszy sojusznik ignoruje poważny problem?” [Konflikty]
„Od pełnoskalowej rosyjskiej inwazji na Ukrainę trzykrotnie zwiększyła się flota cieni, czyli zbiór działających w szarej strefie tankowców. To coraz większe niebezpieczeństwo dla innych statków, marynarzy oraz środowiska naturalnego, zwłaszcza na Bałtyku.” [###]

„11 marca br. odbyły się wybory parlamentarne na Grenlandii, które skupiały się na kwestii niepodległości wyspy. Choć większość mieszkańców opowiada się za docelową suwerennością, nie poparła jednak radykalnego scenariusza uniezależnienia się od Danii. Dla duńskiego rządu wyniki są sygnałem konieczności podjęcia prac na rzecz nowego konsensusu dotyczącego m.in. związków instytucjonalnych z wyspą. Nie przełożą się natomiast bezpośrednio na formalne zacieśnienie relacji z USA, niezmiennie postrzeganymi przez Grenlandię jako strategiczny partner.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [The Guardian]
Z jednej strony Donald Trump grozi Danii jeżeli ta nie odda mu Grenlandii a z drugiej amerykanie kierują do tego samego państwa prośby o pomoc w pozyskaniu jajek, których drastycznie brakuje za oceanem. [The Guardian]
„W Bośni i Hercegowinie narasta napięcie wokół prezydenta Republiki Serbskiej Milorada Dodika. Czy zostanie on pozbawiony funkcji? Czy Bośnia i Hercegowina może się rozpaść? O co chodzi w konflikcie Dodika z władzami BiH? Jak bardzo napięta jest atmosfera na Bałkanach? Na te i inne pytania odpowiada Paulina Wankiewicz, ekspertka OSW.” [###]

„9 marca br. Centralne Biuro Wyborcze (BEC) odmówiło rejestracji kandydatury Călina Georgescu –antysystemowego izolacjonisty podważającego euroatlantycką orientację Rumunii. Był on faworytem rozpisanych na 4 maja br. powtórzonych wyborów prezydenckich – według niektórych sondaży mógłby je wygrać już w I turze. Georgescu odwołał się do Sądu Konstytucyjnego (CCR), który wyda ostateczny werdykt do 12 marca. Szanse na zmianę decyzji są jednak minimalne – BEC bazowało na wyroku CCR z grudnia ub.r. o unieważnieniu trwających wówczas wyborów. Potwierdzenie odmowy rejestracji może wywołać nieprzyjazne reakcje ze strony administracji Donalda Trumpa, która krytykowała to posunięcie i ignorowała informacje o nadużyciach kampanii Georgescu.” Analiza PISM powstała przed wyrokiem CCR, który stwierdził, iż Georgescu w tych wyborach nie może startować ale nie jest automatycznie wykluczony z kolejnych. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Politico]
Obawiamy się, iż Trump będzie się jeszcze przez długi czas pojawiał w newsach w każdej sekcji Tygodnika. Teraz prezentujemy Wam najnowszy newsletter Pani Agnieszki Filipiak o wpływie prezydentury Trumpa na Kaukaz Południowy. A jeżeli ktoś z Was ma wykupiony Onet Premium, to możecie obejrzeć jej wywiad z prezydentką Gruzji Salome Zurabiszwili w serwisie Forbes. [Przegląd Agnieszki Filipak], [Forbes]
„DFRLab i fińska firma CheckFirst zbadały rozpowszechnianie treści z rosyjskiej sieci Pravda w linkach źródłowych Wikipedii, X Community Notes i konwersacjach generowanych przez popularne chatboty AI.” Niestety z badania wyszło, iż rosyjska propaganda jest bardziej rozpowszechniona niż się to może wydawać. [The Digital Forensic Research Lab]
„W dzisiejszym podcaście OSW opowiemy w jakim stanie jest gospodarka rosyjska. Jaka jest sytuacja ekonomiczna kraju? Czy ostatni pakiet sankcji administracji Bidena uderzył w Kreml? W podcaście występują Iwona Wiśniewska i Filip Rudnik.” [###]

Bliski i Środkowy Wschód

„Eksperci ONZ oskarżyli Izrael o coraz częstsze stosowanie przemocy seksualnej wobec Palestyńczyków oraz dokonywanie ”aktów ludobójstwa„ poprzez systematyczne niszczenie placówek służby zdrowia zajmujących się macierzyństwem i rozrodem. Raport zlecony przez Radę Praw Człowieka ONZ dokumentuje domniemane naruszenia, w tym gwałty, w Strefie Gazy i na okupowanym Zachodnim Brzegu od czasu ataku Hamasu na Izrael 7 października 2023 r., który wywołał wojnę w Strefie Gazy.” Władze Izraela odpowiadają, iż eksperci mają antyizraelskie skrzywienie. [BBC]
Prezydent Syrii Ahmad asz-Szara, podpisał konstytucję tymczasową obejmującą pięcioletni okres przejściowy. Stało się to trzy miesiące po obaleniu Baszara al-Asada. W dokumencie nie widać skrętu w stronę islamizacji kraju, a rola islamu w prawodawstwie czy też fakt, iż jedynie muzułmanin może być prezydentem Syrii są zbieżne z treścią konstytucji jaka obowiązywała podczas panowania Baszara al-Asada. [BBC]
Jak informowaliśmy tydzień temu, na syryjskim wybrzeżu miała miejsce krwawo stłumiona rebelia lojalistów obalonego Asada. Zginęło ponad 1000 osób, w tym cywilów. Ofiarami cywilnymi są głównie Alawici, ale nie tylko. Nie jest to dobry znak dla budowania jedności narodowej, jednak tymczasowy prezydent kraju zapowiada rozliczenie sprawców zbrodni, a w skład komisji powołanej do zbadania zajść wchodzą również Alawici. O wydarzeniach w Syryjskiej Latakii możecie przeczytać, ale też posłuchać Jana Natkańskiego, który w Raporcie Rosiaka szeroko komentował nie tylko wybuch przemocy ale też całościowo sytuację w Syrii. [AP News], [###]

Przy gwałtownych wydarzeniach często pierwszym źródłem informacji są media społecznościowe. Niestety i podczas rebelii w Latakii nie brakowało dezinformacji. [DW]
W tym samym czasie tymczasowy prezydent Syrii powołał Radę Bezpieczeństwa Narodowego pod swoim przywództwem. Jest to kolejny krok w budowaniu państwowych instytucji i zapewnianiu głosu różnym grupom społecznym różnorodnego syryjskiego społeczeństwa. [France 24]
Proces budowania państwa syryjskiego zdaje się jednak iść do przodu – rząd w Damaszku ogłosił osiągnięcie porozumienia z Kurdami, którzy w tej chwili administrują de-facto autonomiczną Rodżawą w północno-wschodniej Syrii. Oczywiście pozostaje kwestia implementacji i trwałości porozumienia, ale na ten moment jest ono dużym krokiem w kierunku stabilności państwa. Lista ramowych podpunktów porozumienia w artykule. [Konflikty]
Jak na powyższe porozumienie zareagowała Turcja? Prezydent Recep Tayyip Erdoğan przyjął je z zadowoleniem mówiąc, iż pozytywnie wpływa na stabilność regionu. [Reuters]
Skoro już jesteśmy w Turcji – 27 lutego w Stambule odczytano oświadczenie Abdullaha Öcalana, historycznego przywódcy Partii Pracujących Kurdystanu (PKK) przebywającego od 1999 r. w więzieniu. Wezwał on w nim tę organizację do złożenia broni i samorozwiązania. Rozpoczyna to kolejny proces pokojowy między Turcją, a PKK. O samym procesie pokojowym, o przeszkodach jakie ma do pokonania, o PKK, o zmianach społecznych w Turcji opowiadają Zuzanna Krzyżanowska i Karol Wasilewski. [###]

Rozpoczęty proces nie oznacza jednak rozejmu – Turcja przez cały czas prowadzi operacje wymierzone w siły kurdyjskie w północnej Syrii. [Reuters]
„Turecka gazeta Hürriyet Daily News, powołując się na własne źródła w tamtejszym ministerstwie obrony, poinformował, iż Londyn przedstawił Ankarze oficjalną ofertę sprzedaży czterdziestu wielozadaniowych samolotów bojowych Eurofighter Typhoon.” Po wyrzuceniu z programu F-35, potencjalnych problemach z nabyciem F-15EX, przy rujnujących relację z Zachodem zakupach z Rosji czy Chin Turcja jako atrakcyjną opcję zakupu postrzega europejskie myśliwce generacji 4,5. [Konflikty]
Irańskie władze są otwarte na rozmowy o obawach odnośnie militaryzacji ich programu nuklearnego. To obecny stan próby dialogu USA-Iran. Dwa dni wcześniej Najwyższy Przywódca Iranu odrzucił rozmowy z USA ze względu na, iż celem rozmów byłoby nałożenie ograniczeń na irański program rakietowy i wpływy Iranu w regionie. [AP News]

Azja

W Korei Południowej w każdej chwili może zapaść finalny wyrok dotyczący usunięcie z funkcji prezydenta Yoon Suk Yeol. Reuters opisuje jak w związku z tym lokalne siły bezpieczeństwa przygotowują się na najgorsze. [Reuters]
Były prezydent Filipin został przetransportowany do Hagi po tym jak został aresztowany na podstawie nakazu aresztowania wydanego przez Międzynarodowy Trybunał Karny. Oskarża się go o to, iż w czasie zorganizowanej przez niego wojny z narkotykami dochodziło do wielu zbrodni przeciwko ludzkości. jeżeli chcecie sobie przypomnieć jak naprawdę wyglądała zorganizowana przez niego wojna „z narkotykami”, to polecamy starszy artykuł The Guardian. [BBC], [The Guardian]
W Pakistanie doszło do porwania pociągu oraz przetrzymywania porwanych pasażerów przez porywaczy. w tej chwili władze odbiły pociąg i uwolniły 300 osób ale los 140 pasażerów pozostaje nieznany. Więcej o całej sprawie pisze [BBC].
„TikTok to najpopularniejsza chińska aplikacja. Wśród wielu europejskich i amerykańskich urzędników pojawiają się obawy, iż ta może być wykorzystywana do inwigilacji. Eksperci Ośrodka Studiów Wschodnich opowiadają, jaki wpływ TikTok miał na wybory w poszczególnych krajach, jakie zagrożenia mogą się wiązać z chińską aplikacją, oraz jakie działania rządy podejmują, by powstrzymać cyfrowe wpływy Pekinu. ” [###]

Pamiętacie co działo się gdy Stany Zjednoczone zakazały TikoToka? „Pojawiła się kolejna aplikacja: RedNote, znana również jako Xiaohongshu na kontynencie. Chińska platforma gwałtownie zyskała popularność wśród przesiedlonych użytkowników TikTok. Jednak to, co wydawało się naturalną zmianą dla użytkowników, było w rzeczywistości starannie zaaranżowaną relokacją wspieraną przez widoczną kampanię wpływu, która budzi poważne obawy dotyczące prywatności cyfrowej, wpływu i bezpieczeństwa.” [The Diplomat]

Afryka

Rząd Konga przeprowadzi w przyszłym tygodniu w Angoli rozmowy pokojowe z wspieraną przez Rwandę rebeliancką grupą M23 – ogłosiła Angola, która pełnić będzie rolę mediatora. [AP News]
Republika Południowej Afryki, Tanzania i Malawi wycofają wojska z ogarniętego konfliktem wschodniego Kongo. Nie podano żadnego harmonogramu wycofania wojsk, które w tej chwili liczą 3 tys. żołnierzy. Informację tę podano dzień po ogłoszeniu, iż będą miały miejsce rozmowy pokojowe między rebeliancką grupą M23, a rządem Demokratycznej Republiki Konga. Pod koniec stycznia wspierani przez Rwandę rebelianci z grupy M23 przejęli kontrolę nad strategicznym miastem Goma we wschodnim Kongo. W lutym przejęli Bukavu, drugie co do wielkości miasto we wschodnim Kongo. [AP News]
W Sudanie Południowym sytuacja pozostaje daleka od stabilnej. Uganda wysłała nieznaną liczbę żołnierzy do Sudanu Południowego, aby chronić kruchy rząd prezydenta Salvy Kiira. Rywalizacja z jego zastępcą grozi niestety powrotem wojny domowej. [AP News]
Dr Jędrzej Czerep z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych opowiada o wojnie domowej w Sudanie. Często w uproszczeniu przedstawiana jest ona jako wojna dwóch skłóconych generałów. Czy tak jest naprawdę? [###]

W mieście Beledwyne somalijskie siły kończą 24-godzinne oblężenie hotelu zajętego przez bojowników Al-Szabab. Wsyscy bojownicy zginęli. [AP News]
Rząd tymczasowy etiopskiego regionu Tigraj zaapelował do rządu federalnego Etiopii o interwencję po tym, jak frakcja Frontu Wyzwolenia Ludu Tigraj przejęła kontrolę nad dwoma dużymi miastami, raniąc kilka osób i wzbudzając obawy przed powrotem wojny domowej. [AP News]
Unia Europejska ogłosiła w czwartek, iż przeznaczy 4,7 mld euro na inwestycje w Republice Południowej Afryki , które wesprą zieloną energię i produkcję szczepionek . Zgodzili się także na rozpoczęcie rozmów na temat nowych umów handlowych. Dzieje się to w tle agresywnej polityki celnej prowadzonej przez USA. [AP News]

Ameryka Łacińska

„Co najmniej 15 osób zostało rannych, a ponad 100 aresztowanych w Argentynie po tym, jak fani piłki nożnej i emeryci starli się z policją podczas protestu w stolicy kraju przeciwko polityce gospodarczej wdrażanej przez prezydenta Javiera Milei, w tym cięciom emerytur.” [Al-Dżazira]
„Prezydent Kolumbii Gustavo Petro powiedział we wtorek, iż zorganizuje referendum, w których wyborcy będą mogli zatwierdzić lub odrzucić reformę pracy i reformę służby zdrowia, które od miesięcy utknęły w martwym punkcie w Kongresie.” [AP News]
„Grupy zajmujące się prawami człowieka w Peru wyraziły zaniepokojenie kontrowersyjną ustawą przeciwko organizacjom pozarządowym, która uniemożliwia organizacjom społeczeństwa obywatelskiego podejmowanie kroków prawnych przeciwko państwu w związku z naruszeniami praw człowieka.” [The Guardian]
Prezydentka Meksyku planowała w niedzielę ogłosić cła odwetowe na Stany Zjednoczone ale dzięki decyzji Donalda Trumpa o zawieszenie większości ceł na Meksyk w stolicy kraju odbył się radosny wiec. [AP News]
„Kuba uwolniła 553 więźniów na mocy porozumienia zawartego za pośrednictwem Watykanu, pomimo upadku obietnicy Stanów Zjednoczonych dotyczącej złagodzenia sankcji w zamian. Najwyższy organ sądowniczy na wyspie ogłosił w poniedziałek, iż ostatni z więźniów został uwolniony, podały kubańskie media państwowe.” [Al-Dżazira]

Ameryka Północna

Kanada ma nowego premiera chociaż wyborów parlamentarnych jeszcze nie było. Rządząca Kanadą Partia Liberalna wyłoniła w wewnętrznych wyborach nowego przywódcę – ekonomistę Mike'a Carneya, który obejmie stanowisko premiera po Justinie Trudeau. Pierwszy artykuł BBC nakreśla sylwetkę premiera oraz przypomina jakie wyzwania (głównie związane z Donaldem Trumpem) go czekają. Drugi artykuł jeść ściągawka dotyczącą zbliżających się powoli wyborów parlamentarnych w Kanadzie. [BBC #1], [BBC #2]
„Kanada nigdy nie będzie częścią Stanów Zjednoczonych” mówił Mike Carney po zaprzysiężeniu na premiera [The Guardian]
Podsumowanie tego co Donald Trump (i Elon Musk) wyczyniali w minionym tygodniu będzie raczej stałym elementem Tygodnika w przewidywalnej przyszłości. Chociaż o wielu z tych rzeczach piszemy w Tygodniku, to polecamy te zestawienia ciekawym świata. [NPR], [BBC]
„Zamknięcie rządu zostało zażegnane, ponieważ Demokraci pomogli Senatowi przyspieszyć ustawę o wydatkach autorstwa Republikanów” Nie wszyscy Demokraci są zadowoleni z takiego obrotu sprawy, także sporo ich wyborców wolałoby żeby opozycja nie podawała pomocnej dłoni rządowi. [USA Today], [The Guardian]
Czy rząd Stanów Zjednoczonych może cię zatrzymać i przetrzymywać choćby jeżeli nie złamałeś żadnego prawa? Mahmoud Khalil przekonał się, iż tak. Obrońcy praw człowieka uważają, iż nieortodoksyjne uzasadnienie dla chęci jego deportacji godzi nie tylko w wolność słowa ale także jest tak niejasne iż może zostać użyte do deportacji np. protestujących przeciwko globalnemu ociepleniu. [AP News]
„NASA nagle zamknęła swoje biuro głównego naukowca wraz z 2 innymi biurami, zwalniając 23 pracowników. Działanie z 10 marca pozostawia agencję bez możliwości dostarczania niezależnych porad naukowych dla najwyższego kierownictwa, w czasie, gdy mówi się o wysłaniu astronautów na Księżyc i opracowywaniu planów dalszej podróży na Marsa.” [Nature]
„Strona internetowa Cmentarzu Narodowego Arlington cofnęła publikację odnośników do list godnych uwagi grobów, pieszych wycieczek i materiałów edukacyjnych dotyczących czarnoskórych, latynoskich i kobiet weteranów, a także niektórych osób uhonorowanych Medalem Honoru.” Powtarzamy się, ale warto podkreślać iż w tym sprzeciwie przeciwko „promowaniu równości” skrajnej prawicy chodzi tak naprawdę o usunięcie wszystkich grup uważanych za niepożądane z życia publicznego oraz z historii. [Task and Purpose]
„Jeśli w jakiś sposób udało ci się to przegapić, Donald Trump zamienił wczoraj południowy trawnik Białego Domu w salon Tesli, wraz z prezydentem testującym pojazdy i wybierającym błyszczący Model S, który, jak twierdził, kupiłby za osobisty czek.” Parker Molloy opisuje to co działo się w Białym Domu i (kolejny raz) zwraca uwagę na nieadekwatne potraktowanie wyczynu Trumpa przez mainstreamowe media. [The Present Age]

Oceania

„Nowa rzeczywistość nastała w Australii: nie może już polegać na Stanach Zjednoczonych. Mimo braterskiej retoryki, sojusz zawsze był asymetryczny. Wygląda na to, iż Waszyngton pod rządami Trumpa uważa go za nieistotny.” Tekst dobrze podsumowuje cła jakie zostały nałożone także na Australię oraz zmiany jakie zaszły w pakcie AUKUS dotyczącym m.in budowy okrętów podwodnych. [The Guardian]
W Tasmanii mieszka społeczność Hmongów, grupy etnicznej z górskich regionów Laosu, z którego uciekała przed prześladowaniami po wojnie domowej. Hmongowie wśród lokalnej społeczności znani są jako rolnicy dostarczający warzywa na lokalne bazarki. Jednak i ich dosięgają zmiany społeczne, zmiany klimatu i w efekcie ich potomkowie w niemałej części nie będą już kontynuowali ich sposobu na życie. [ABC News]

Ekonomia i gospodarka

„Firmy telekomunikacyjne chcą czerpać zyski z przejścia z 2G na 5G, ponieważ rządy na całym świecie stoją w obliczu presji na uwolnienie pasma telefonii komórkowej. Wietnam jest najnowszym krajem, który wyłączył 2G, oferując darmowe telefony 4G biednym. Indie i RPA wyraziły obawy, iż strategia ta może odciąć dostęp do telefonów milionom osób znajdujących się w trudnej sytuacji.” [Rest of World]
„W odpowiedzi na cła nałożone przez administrację Trumpa, Unia Europejska ogłosiła wprowadzenie środków odwetowych przeciwko niektórym towarom z USA. Taryfy celne UE obejmą szereg towarów, w tym stal i aluminium.” O odpowiedzi Komisji Europejskiej na cła Trumpa pisze DW. Za to Al-Dżazira pisze o tym jak Trump grozi, iż nałoży 200% cła na europejskie wina w w odpowiedzi na to co przedstawiła KE. [DW], [Al-Dżazira]
„W 2024 r. gospodarka Chin przez cały czas nie przezwyciężyła trapiących ją od kilku lat problemów, m.in. niższego wzrostu, słabości konsumpcji i presji deflacyjnej. Dla władz w Pekinie obecne trudności stanowią jednak akceptowalny, przejściowy koszt transformacji ekonomicznej. Jej celem jest wzmocnienie bezpieczeństwa ChRL i znalezienie nowych źródeł rozwoju dzięki modernizacji gospodarki.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„W dzisiejszym Fokusie Tomasz Zając rozmawia z Piotrem Dzierżanowskim, analitykiem ds. międzynarodowych stosunków gospodarczych, o problemach chińskiej gospodarki. Jakie kroki może podjąć ChRL w związku z nierównowagami, które przyczyniają się do kryzysu jej modelu gospodarczego? I jak może na nie reagować rynek europejski czy amerykański?” [###]

„Znamy już najnowsze dane dotyczące inflacji. Według informacji przekazanych przez Główny Urząd Statystyczny, inflacja w lutym 2025 roku wyniosła 4,9%. Odczyt sprzeciwia się prognozowanemu wcześniej przez ekspertów dalszemu wzrostowi wskaźnika na początku tego roku. Stosunkowo wysoki poziom inflacji utrzyma się jeszcze co najmniej przez kilka następnych miesięcy. Na większe spadki poczekamy przynajmniej do drugiej części bieżącego roku.” [Obserwator Gospodarczy]
„Przedstawiciele rodziny prezydenta Donalda Trumpa prowadzili rozmowy w sprawie nabycia udziałów finansowych w amerykańskim oddziale giełdy kryptowalut Binance, poinformował w czwartek Wall Street Journal. Założyciel Binance, miliarder Changpeng Zhao, naciskał na administrację Trumpa, aby udzieliła mu ułaskawienia, dodał raport, powołując się na osoby zaznajomione z tą sprawą.” Cóż za zbieg okoliczności. The Guardian za to pisze o tym jak niedawno Donald Trump spotkał się z przedstawicielami firm kryptowalutowych (w tym Binance). [Reuters], [The Guardian]
„Hiszpański rząd zatwierdził we wtorek ustawę nakładającą ogromne grzywny na firmy, które wykorzystują treści generowane przez sztuczną inteligencję (AI) bez odpowiedniego oznaczenia ich jako takich, w celu ograniczenia korzystania z tak zwanych »deepfake'ów«.” [Reuters]
„Czy naprawdę da się zarobić na 2-3 mieszkania na zmywaku? Czy podatki są karą? I czy podatek katastralny odmieniłby oblicze polskiego rynku mieszkaniowego?” [###]

Nauka i technologia

„Wyciekające paliwo z kolizji statku towarowego z tankowcem na Morzu Północnym będzie miało niszczycielski wpływ na życie morskie, stwierdzili eksperci, po rozpoczęciu dochodzenia w sprawie przyczyny incydentu.” [The Guardian]
Jakie tematy nowy Sekretarz Zdrowia Stanów Zjednoczonych uznaje za kontrowersyjne? Szczepionki, fluor, alergie na orzeszki ziemne, autyzm. ProPublica opisuje jak pracownicy Narodowego Instytutu Raka dostali wytyczne wskazujące, iż mają oznaczyć badania, które poruszają te tematy. [ProPublica]
Czy algorytmy sztucznej inteligencji są w stanie wygenerować banalnie prostą grę komputerową? The Guardian postanowił to sprawdzić prosząc o współpracę ludzi „z internetu” wyniki ich eksperymentu możecie przeczytać w artykule zatytułowanym „Dużo gorsza niż się spodziewałem”. Gary Marcus w jednej ze swoich ostatnich notek poświęcił chwilę temu eksperymentowi Guardiana i więc jeżeli poszukujecie poważniejszego komentarza to polecamy jego wpis. [The Guardian], [Marcus on AI]
„W wyścigu o ocalenie zagrożonego wyginięciem ocelota, naukowcy przemierzają Stany Zjednoczone, stosują leczenie bezpłodności i starają się zapoczątkować nowe pokolenie dzikiego kota. Oceloty wędrowały po południowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych w XIX wieku, ale od tego czasu ich populacja zmniejszyła się do mniej niż 100 osobników w dwóch małych skupiskach w południowym Teksasie.” Polecamy także materiał wideo jaki towarzyszy artykułowi. [Reuters]
„Cztery sposoby, w jakie COVID zmienił wirusologię: wnioski z najbardziej sekwencjonowanego wirusa wszech czasów. Czego nauka nauczyła nas o SARS-CoV-2 po 150 000 artykułach i 17 milionach sekwencjonowaniach jego genomu?” Polecamy tekst na piątą rocznicę zapoznania się świata z wirusem SARS-CoV-2. [Nature]

Idee, kultura, społeczeństwo

Czy sto tysięcy funtów może być warte cały milion? Tak, jeżeli mowa o kupnie długów. Aktor Michael Sheen, kupił długi około 900 osób z Walii o wartości miliona funtów za dziesięciokrotnie niższą kwotę i je umorzył. Co go do tego skłoniło? The Guardian ma odpowiedź na to pytanie. [The Guardian]
Jak żeglowano po Bałtyku? Na ogół niezbyt daleko, nie było ryzyka szkorbutu, chociaż bałtyckie mielizny były dla statków niebezpieczne. O tym kto i kiedy żeglował, o tym, iż w I rzeczpospolitej nie darzono Bałtyku zbytnim zainteresowaniem (poza władcami ze Szwecji), a także o kulturze i realiach wokół żeglarstwa opowiada prof. Radosław Gaziński z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego. [###]

„Większość sprawnych redakcji już przygotowała materiały na wypadek śmierci papieża Franciszka. W różnych newsroomach różnie się to nazywa, ale zasada działania jest taka sama. Trzeba być gotowym, by o »godzinie zero« mieć materiał jak najszybciej. Tego typu sylwetki są przygotowywane od lat. – Zbieranie tego typu materiałów to nie »hienowatość« ani jakieś złowróżbne działania mediów. To po prostu profesjonalne działanie, uwzględniające mechanizmy, jakimi się rządzą media i potrzeby odbiorców – tłumaczy Robert Feluś, dziennikarz, wykładowca Uniwersytetu SWPS, były naczelny Faktu i Wprost.” interesujący artykuł o tym jak działają media, chociaż nie wiemy czy tak zdecydowanie byśmy bronili wszystkie opisane zachowania przed zarzutem „hienowatości”. [Wirtualne Media]
„Szwedzki hrabia Folke Bernadotte to jedna z najbardziej frapujących postaci działających w targanej ostatnimi spazmami drugiej wojny światowej Europie. Jego rola w ratowaniu więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych wciąż obwarowana jest wieloma znakami zapytania. Równie wiele pytań krąży wokół okoliczności zamachu na życie hrabiego. Jego śmierć z rąk zamachowców w nowo utworzonym Państwie Żydowskim sama w sobie prowokuje do postawienia trudnego pytania: dlaczego Żydzi ośmielili się podnieść rękę na człowieka, który pomógł uratować tysiące ich rodaków? Sprawa jest jednak dużo bardziej skomplikowana, niż można to podsumować w jednym pytaniu, i wymaga bliższego przyjrzenia się działaniom hrabiego w trakcie drugiej wojny światowej i po niej.” [Konflikty]

Idź do oryginalnego materiału