Wydanie 224, 14.02.2025

3 miesięcy temu

W tym tygodniu we wstępie nie ma mema. Są za to w treści Tygodnika. Zapraszamy do czytania.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„Kancelaria Premiera domaga się zwrotu 49 milionów zł, przekazanych przez rząd PiS organizacjom pozarządowym z rezerwy budżetowej państwa. Sześć spraw trafiło do prokuratury. Kto musi zwrócić pieniądze i ile? OKO.press jako pierwsze publikuje listę organizacji” [OKO.press]
„Narodowy przewoźnik [LOT – przypis red.] został oszukany na lotach do Taszkentu. Potwierdzenia przelewów za rejs okazały się fałszywe i nie sprawdzono, czy środki wpłynęły na konto. W tle polityczna presja na sprowadzanie Uzbeków do Polski, czyli afera wizowa i Collegium Humanum.” [Rzeczpospolita]
„Ksiądz proboszcz odciął sąsiadom dojazd do domu, za karę, iż nie chodzą do kościoła. Doszło do tragedii” Wybuchł pożar, straż pożarna nie mogła dojechać, zginął człowiek. [Gazeta Wyborcza]
„Spadek bezpieczeństwa żywnościowego, większe ryzyko powodzi, zagrożenie dla pasażerów samolotów i zahamowanie inwestycji o znaczeniu obronnym. Tak ministrowie z PSL widzą skutki zakazu polowań na siedem gatunków ptaków. O tym, na które ptaki będzie można polować, przesądzą prawdopodobnie względy polityczne” [OKO.press]
Donald Tusk zapowiedział nowe otwarcie gospodarczo inwestycyjne dla Polski i jedną z osób, która ma w tym pomóc będzie Rafał Brzoska. jeżeli interesujecie się trochę polityką to pewnie to wiecie i widzieliście już ten wysyp wiralowych twittów o tym iż tak jak Trump ma Muska tak Tusk będzie miał Brzóskę. Na szczęście nie ma takiego bezpośredniego przełożenia realiów amerykańskich na polskie więc i Brzoska nie będzie robił to co Musk – szkoda tylko iż tak wielu komentatorów (zdawało by się poważnych) jest tak mentalnie skolonizowanych przez to co dzieje się w Stanach Zjednoczonych, iż nie jest w stanie o tym mówić opierając się na polskich realiach.
No dobra, co adekwatnie zapowiedział Donald Tusk? Czy to było wystąpienie gospodarcze czy może bardziej polityczne (w końcu kampania prezydencka już się zaczęła)? Polecamy podcast Polityki Insight gdzie usłyszycie nie tylko analizę tego co zapowiedział premier ale także krytyczne oceny od strony zarówno gospodarczej jak i politycznej tych posunięć. [###]

„Gdynia intryguje. Przez jednych uwielbiana za otwartość, przedsiębiorczość, mit założycielski. Inni dostrzegają coraz więcej kontrastów. Co sprawia, iż gdynianie i gdynianki czują się tu szczęśliwi? Czy nowoczesna Gdynia, miasto przyszłości to mit? Gościnią Atlasu Świata jest Aleksandra Boćkowska, autorka książki ”Gdynia. Pierwsza w Polsce„. Rozmawiamy o odkrywaniu tego miasta, o tym, co nas zaskoczyło i o tym, jak współczesna Gdynia mierzy się z własną legendą.” [###]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Wzrost ukraińskiej aktywności na froncie. 1084. dzień wojny.
W środę Donald Trump zaproponował zakończenie wojny w Ukrainie, który brzmiał jakby został napisany na Kremlu – za ogromne ustępstwa nie oczekiwał niczego. Spowodowało to dużą konsternację polityków z Europy jak i z Ukrainy. [Reuters #1], [Reuters #2], [Reuters #3]
O rozmowie telefonicznej Trumpa z Putinem, która była podstawą propozycji pokojowej Trumpa dowiecie się także z materiałów OSW. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [###]

Za to wśród rosyjskich aparatczyków wzbudziło to radość. Na łamach The Daily Beast możecie przeczytać co się działo w rosyjskiej telewizji dzięki relacji Julii Davies. [The Daily Beast]
„Stany Zjednoczone mogą wysłać wojska do Ukrainy lub zastosować sankcje, jeżeli Rosja nie zgodzi się na porozumienie pokojowe, które zagwarantuje Kijowowi długotrwałą niepodległość – powiedział wiceprezydent USA J.D. Vance w wywiadzie dla Wall Street Journal.” Trudno powiedzieć czy słowa wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych należy traktować jako korektę kursu czy po może jako dowód chaosu jaki panuje na szczytach władzy. [TVN24]
„Rosyjski dron uderzył w osłonę ochronną zniszczonego czwartego reaktora elektrowni jądrowej w Czarnobylu, poinformował 14 lutego prezydent Wołodymyr Zełenski. Uderzenie uszkodziło sarkofag, ale pożar został ugaszony, a poziom promieniowania pozostał stabilny. przez cały czas monitorowane są wszelkie potencjalne zagrożenia.” [The Kyiv Independent]
„Jeśli Donald Trump wycofa amerykańskie wsparcie dla Ukrainy, sama Europa nie będzie w stanie wypełnić luki, ostrzegł Volodymyr Zelenskyy, w przededniu tego, co może być jego najbardziej istotną podróżą dyplomatyczną od czasu pełnoskalowej inwazji Rosji trzy lata temu.” Co ukraiński prezydent myśli o pomysłach administracji Trumpa na zakończenie konfliktu w Ukrainie? Co jest gotów zaoferować? O takie rzeczy dziennikarz serwisu The Guardian pytał w niedawno przeprowadzonym wywiadzie. [The Guardian]
Czy Zachód (a zwłaszcza Stany Zjednoczone) sprzedadzą Ukrainę w czasie negocjacji pokojowych? Jeszcze zanim Trump przedstawił swój kontrowersyjny plan „pokojowy” Center for European Policy Analysis opublikowało tekst, który przypomina, iż układania się z agresorem kosztem małych państw wcale nie musi prowadzić do wygaszenie konfliktu. Opisane jest to na przykładzie układu monachijskiego, który dotyczył przyłączenia części terytorium Czechosłowacji do Rzeszy Niemieckiej. [Center for European Policy Analysis]
Na koniec mamy jeszcze dwa teksty Ośrodka Studiów Wschodnich o bieżącej polityce w Ukrainie:
- Sankcje wobec Poroszenki – początek kampanii wyborczej na Ukrainie? [OSW]
- Ukraina: kontrowersyjna decyzja o zakupie rosyjskich reaktorów jądrowych [OSW]

Europa

Synchronizacja sieci elektroenergetycznych państw bałtyckich. Wybory w Kosowie: zwycięstwo i niepewne perspektywy rządów Kurtiego. Naukowcy walczą z norweskim prawem językowym.

„Bez USA Europa nie jest w stanie zmienić świata na swoją modłę i narzucić mu swoich wartości. choćby w okresie największego triumfu Zachodu, w latach 90., takie oczekiwanie naznaczone było pychą i oderwane od rzeczywistości. Brońmy ich tam, gdzie jest to możliwe, ale skupmy się na Europie, w której władzę przejmuje skrajna prawica – mówi Piotr Buras, dyrektor Warszawskiego Biura Europejskiej Rady Spraw Zagranicznych.” [Krytyka Polityczna]
„W Monachium rozpoczyna się 61. Monachijska Konferencja Bezpieczeństwa, która potrwa do niedzieli. Inauguracyjne przemówienie wygłosi prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier. W centrum uwagi uczestników obrad będą przede wszystkim sytuacja na Bliskim Wschodzie oraz wojna Rosji przeciwko Ukrainie. Okazję do bezpośrednich rozmów będą mieli prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski i wiceprezydent USA J.D. Vance.” O szczycie pisze TVN24 ale nie wiem czy rozmowy J.D. Vance'a i prezydenta Ukrainy będą owocne gdyż gość ze Stanów Zjednoczonych poświęcił swoje wystąpienie na atakowanie Europy o czym pisze Politico. [TVN24], [Politico]
Za dwa tygodnie wybory parlamentarne w Niemczech więc garść materiałów na ten temat.
- Kolejny odcinek Monitora OSW. W tym wydaniu poza aktualnymi sondażami przeczytacie także szczegółową analizę na temat niemieckich wyborców? Na kogo głosują starsi a na kogo młodsi wyborcy? Jak głosują migranci z prawem głosu? [Ośrodek Studiów Wschodnich]
- Odbyła się debata kanclerska pomiędzy obecnym kanclerzem Scholzem z SPD a kandydatem na to stanowisko Merzem z CDU. Euractiv ma podsumowanie jeżeli jesteście ciekawi o czym tam rozmawiali. [Euractiv]
- „Nasi eksperci ostatnie dni spędzili w Niemczech obserwując z bliska kampanię wyborczą. Jakie są ich spostrzeżenia? Czym niemieckie kampanie się wyróżniają? Jaka jest atmosfera wśród przedstawicieli rywalizujących partii? Na te i inne pytania odpowiadają Kamil Frymark i Michał Kędzierski.” [###]
- „W dniach 11–12 lutego kandydatka na kanclerza skrajnie prawicowej partii Alternatywa dla Niemiec (AfD) Alice Weidel odbyła wizytę w Budapeszcie. W czasie wspólnej, prawie godzinnej konferencji prasowej Viktor Orbán stwierdził, iż uznaje wszystkie rozwiązania programowe AfD – w tym podejście do polityki migracyjnej i energetycznej – za »dobre dla Węgier«.” Skoro AfD jest dobre dla Węgier to można mieć pewność, iż jest złe dla Europy jak i Polski. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Jak tam w Rumunii przed (kolejnymi) wyborami prezydenckimi? Otóż obecny prezydent właśnie podał się do dymisji mimo tego, iż niedługo i tak by przestał pełnić tę funkcję. O co chodzi o spory polityczne, o których więcej pisze Euractiv. [Euractiv]
Mamy też dwa materiały o Rumunii gdzie możecie posłuchać eksperta OSW Kamila Całusa. W podcaście OSW skupia się on na wyborach prezydenckich i zastanawia się czy prorosyjski kandydat ma szansę je wygrać. Za to w prawie dwugodzinnej rozmowie na kanale didaskalia rozmawia on z Patrycjuszem Wyżga tak ogólnie o Rumunii. Polecamy rozmowę bo można się dowiedzieć więcej o gospodarce czy historii tego kraju. [###], [###]

„Mołdawia otrzyma dotację unijną na połączenie swoich sieci energetycznych z Rumunią, a premier Dorin Recean podkreślił, iż UE pomaga Kiszyniowowi uniknąć szantażu energetycznego ze strony Rosji.” [Euractiv]
Co tam w z protestami w Gruzji i ogólnie w rejonie Kaukazu? Polecamy najnowszy odcinek Przeglądu Agnieszki Filipiak, który jest poświęcony temu w jaki sposób partia, która w tej chwili jest u władzy chce się przy niej utrzymać i jakich narzędzi będzie używać by to osiągnąć. Gorąco polecamy. [Przegląd Agnieszki Filipiak]
„Rosyjski operator telekomunikacyjny Rostielekom poinformował dzisiaj o awarii podmorskiego kabla telekomunikacyjnego. Uszkodzona linia łączy miasto Kingisepp nad Zatoką Fińską w obwodzie leningradzkim z Królewcem. Według spółki awaria nie miała wpływu na odbiorców, jednak do uszkodzenia przyczyniły się czynniki zewnętrzne.” Tym razem to rosyjski kabel podwodny został uszkodzony. Cóż za szkoda. [Konflikty]

Bliski i Środkowy Wschód

Rozejm w Strefie Gazy wisi na włosku. Chociaż Hamas wycofał się z wcześniejszej zapowiedzi i jednak ma zwolnić w sobotę troje kolejnych zakładników, to sytuacja pozostaje napięta, a obie strony oskarżają się o naruszanie warunków zawieszenia broni. W tle sprawy komplikuje narracja Donalda Trumpa oraz jastrzębie nastawienie prawicowych partii w Izraelu. [Konflikty], [AP News]
Prezydent Donald Trump gościł króla Jordanii Abdullaha II w Białym Domu we wtorek i ponownie powiedział, iż Gaza mogłaby zostać w jakiś sposób opróżniona ze wszystkich mieszkańców, kontrolowana przez USA i przekształcona w obszar turystyczny. Król Jordanii wyraził sprzeciw wobec tych planów: „To jest zjednoczone stanowisko Arabów. Odbudowa Gazy bez przesiedlania Palestyńczyków i zajęcie się tragiczną sytuacją humanitarną powinno być priorytetem dla wszystkich” [AP News]
Egipt ogłosił w niedzielę, iż zorganizuje nadzwyczajny szczyt arabski 27 lutego, aby omówić „nowe i niebezpieczne wydarzenia” po tym, jak prezydent USA Donald Trump zaproponował przesiedlenie Palestyńczyków ze Strefy Gazy. Zarówno prezydent Egiptu Abdel Fattah el-Sisi, jak i król Jordanii Abdullah II odrzucili wezwanie Trumpa do przesiedlenia 1,8 miliona Palestyńczyków ze Strefy Gazy i przejęcia terenu przez USA ale Trump twierdzi, iż ostatecznie je zaakceptują. [AP News]
Izraelska policja przeprowadziła nalot na palestyńską księgarnię we wschodniej Jerozolimie, zatrzymując właścicieli i konfiskując książki o konflikcie izraelsko-arabskim. Policja twierdziła, iż książki podżegały do przemocy. [AP News]
Nowa władza w Syrii bierze pod lupę największe firmy powiązane z Baszarem al-Asadem i jego biznesowymi partnerami. Specjalna komisja, oficjalnie w ramach kampanii antykorupcyjnej, bada jak szeroka jest sieć biznesów byłego prezydenta. Już kilka dni po zajęciu Damaszku zamrożono syryjskie konta Asada i jego spółek, a w tej chwili środki te rozszerzono na kolejnych syryjskich oligarchów. [Reuters]
„Syria właśnie zorganizowała swoją pierwszą międzynarodową konferencję technologiczną od 50 lat. Syryjsko-amerykańscy przedsiębiorcy i inwestorzy mają nadzieję, iż do 2030 roku uda się stworzyć w kraju 25 tysięcy nowych miejsc pracy w branży technologicznej.” [Rest of the World]
Po ogłoszeniu rozejmu w Gazie bojownicy jemeńskiego Ruchu Huti ograniczają swoją działalność tylko do jednostek powiązanych z Izraelem. Jednakże pogorszeniu uległa sytuacja humanitarna. Po porwaniach pracowników ONZ, zawieszone zostały programy humanitarne pod jego egidą na terenach kontrolowanych przez Hutich. Do tego Huti wrócili na listę organizacji terrorystycznych wg USA, a na dodatek administracja Trumpa zawieszając i tnąc pomoc humanitarną z funduszu USAID pogarsza sytuację na terenie całego Jemenu. [Konflikty]
„Marynarka wojenna Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej przyjęła do służby okręt, który można określić mianem lotniskowca dla dronów. Szahid Bahman Bagheri (C110‑4) został formalnie przekazany podczas ceremonii w Bandar-e Abbas. W wydarzeniu wziął udział kontradmirał Alireza Tangsiri, głównodowodzący sił morskich Pasdaranów, który określił zasięg operacyjny okrętu na 22 tysiące mil morskich, co umożliwi wykonywanie misji przez cały rok na odległych wodach bez konieczności uzupełnienia zapasów, w tym paliwa.” [Konflikty]
Iran, kraj z drugimi co do wielkości potwierdzonymi rezerwami gazu ziemnego na świecie, stoi w obliczu narastającego kryzysu energetycznego. Pomimo ogromnych zasobów kraj walczy z częstymi przerwami w dostawie prądu. Minister energii Iranu poinformował, iż Iran będzie rozwiązywał problem dzięki energii odnawialnej i sporych inwestycji w sektor. Pod znakiem zapytania stoi jednak finansowanie inwestycji w obliczu trudnej sytuacji gospodarczej państwa. [DW]
Sąd Najwyższy Iraku odrzucił skargę prawną, która wstrzymywała wejście w życie trzech kontrowersyjnych ustaw. Jedna z nich oddaje część prawa cywilnego pod jurysdykcję sądów religijnych, co według krytyków ma ograniczać prawo kobiet i prowadzić do wydawania nieletnich dziewczynek za mąż. Kolejna mówi o amnestii dla m.in. bojowników, a trzecia mówi o zwrocie Kurdom ziemi odebranej im przez Saddama Husajna. Ustawy zatem wchodzą w życie. [AP News]

Azja

„W dzisiejszym odcinku opowiemy o Wietnamie i jego trudnych relacjach z Chinami. O historii Wietnamu i relacjach z Chinami opowie Michał Bogusz- ekspert OSW.” [###]

„Były przywódca Filipin Rodrigo Duterte zasugerował zabicie senatorów w wyniku wybuchu bomby, aby zrobić miejsce w Senacie dla preferowanych przez siebie kandydatów opozycji, podczas gdy jego słowna potyczka z urzędującym prezydentem Ferdinandem Marcosem Jr zaostrza się w trakcie kampanii wyborczej w połowie kadencji.” [Al-Dżazira]
„Pozwanie klientów przez producentów samochodów – w Chinach czy gdziekolwiek indziej – nie jest powszechną praktyką. Tesla była jednak pionierem agresywnej strategii prawnej i wykorzystała patronat wpływowych przywódców rządzącej Komunistycznej Partii Chin, aby uciszyć krytyków, czerpać korzyści finansowe i ograniczyć swoją odpowiedzialność.” [AP News]
Premier Indii Narendra Modi odbył oficjalną wizytę w Stanach Zjednoczonych. Jest to świeży temat więc na szczegółowe analizy przyjdzie jeszcze czas ale AP News ma podsumowanie najważniejszych wniosków jakie można wyciągnąć z tej wizyty. [AP News]
„Feminizm jest od kilku lat jednym z najsilniej zwalczanych przez chińskie władze ruchów społecznych. Jak to więc możliwe, iż kwitnie w popkulturze i potrafi małe produkcje filmowe zamienić w wielkie hity kinowe?” [###]

Afryka

Konflikt we wschodniej części Demokratycznej Republiki Konga (DRK) przez cały czas trwa i notuje kolejne postępy. Rebelianci ze wspieranej przez Rwandę bojówki M23 zajęli drugie lotnisko we wschodnim DRK i zbliżają się do kolejnego dużego ośrodka miejskiego czyli Bukavu. [AP News], [DW]
Nigeryjscy parlamentarzyści zaalokowali w budżecie równowartość 200 mln dolarów jako dodatkowe środki na rok 2025, które mają ograniczyć wpływ zamrożenia, a być może i obcięcia pomocy z programu USAID. Dla porównania, według Ambasady USA w Nigerii, Stany Zjednoczone zainwestowały ponad 600 milionów dolarów w pomoc zdrowotną w Nigerii w samym tylko 2023 roku, głównie w celu wsparcia działań mających na celu zapobieganie malarii, wyeliminowanie wirusa HIV i dostarczanie szczepionek. [AP News]
W Gwinei, której od zamachu stanu z 2021 roku przewodzi generał Mamada Doumbouya, opozycja nie ma łatwego życia. „Każdy z nas boi się o swoje bezpieczeństwo” — mówi Abdoulaye Kourouma, szef opozycyjnej partii Zgromadzenie na rzecz Odrodzenia i Rozwoju. „Niezależnie od tego, czy jesteś naukowcem, uczonym uniwersyteckim, liderem opinii, bardzo dobrym dziennikarzem, nikt dziś nie zabiera głosu”. Chociaż wybory i referendum mające przywrócić porządek konstytucyjny miały się odbyć w 2025 roku, komunikaty od rządzącej junty coraz częściej mówią, iż może się nie udać ich zorganizować w tym roku. [The Guardian]
Minister spraw zagranicznych Sudanu potwierdził, iż nie ma przeszkód w realizacji umowy na rosyjską bazę marynarki wojennej w Sudanie, na wybrzeżu Morza Czerwonego. Oświadczenie wystosowano po spotkaniu ministra spraw zagranicznych Sudanu, Alego Youssefa Ahmeda asz-Szarifa, z rosyjskim MSZ Siergiejem Ławrowem w Moskwie. Porozumienie w sprawie bazy rosyjskiej w Sudanie zostało zawarte po raz pierwszy jeszcze w 2017 roku z Omarem al-Baszirem – obalonym dwa lata później sudańskim dyktatorem. [The Guardian]
„W ubiegłym roku Wielka Brytania zgodziła się przekazać wyspy Czagos Mauritiusowi. Tym samym zakończyła wieloletni spór o te wyspy. Ale czy na pewno? O tym, jakie jest znaczenie tego skrawka ziemi dla UK i USA, jak kwestia suwerenności wysp wygląda z perspektywy prawa międzynarodowego i jak przekazanie ich Mauritiusowi wiąże się z kwestią dekolonizacji Tomasz Zając rozmawia z Jędrzejem Czerepem, koordynatorem programu Bliski Wschód i Afryka oraz Przemysławem Biskupem, analitykiem ds. Wielkiej Brytanii i Irlandii.” [###]

Może zauważyliście na półkach, iż kakao, a co za tym idzie, również czekolady podrożały wyraźnie. Jednym z powodów jest spory wzrost cen kakao, którego przyczynami są między innymi ograniczone zbiory kakaowca w Afryce. Jak donoszą najnowsze badania, zbiory mogą mieć kłopoty i w kolejnych latach. Wynika to z nawracających susz, których w najbliższych latach najpewniej nie będzie ubywać. [The Guardian]

Ameryka Łacińska

Wybory prezydenckie w Ekwadorze nie skończą się na pierwszej turze gdyż zarówno obecny prezydent jaki i jego najsilniejsza konkurentka otrzymali obydwoje około 43 pp. Druga tura odbędzie się w kwietniu a jeżeli chcecie przeczytać krótkie komentarze ekspertów to Americas Quarterly ma ich kilka. Za to obecny prezydent ma pewne wątpliwości co do poprawności wyników pierwszej tury o czym pisze Al-Dżazira. [Americas Quarterly], [Al-Dżazira]
„Wybór kilku państw Ameryki Środkowej oraz Dominikany jako celów pierwszej podróży zagranicznej sekretarza stanu Marco Rubio (1–6 lutego) odzwierciedla ich znaczenie w kluczowych dla administracji Donalda Trumpa kwestiach, na czele ze zwalczaniem nieuregulowanej migracji do Stanów Zjednoczonych. Wizyta odbyła się jednak w cieniu agresywnej retoryki i gróźb ze strony prezydenta USA, kierowanych do bliskich partnerów w regionie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Boliwia, która polega na satelicie zbudowanym w Chinach dla części swojej łączności, zakazała Starlink – ale to nie powstrzymało ludzi przed przemytem urządzeń do kraju. ” [Rest of World]
„W ubiegłym tygodniu chilijski Kongres przełamał trwający dekadę impas i zatwierdził reformę emerytalną, będącą punktem zapalnym w chilijskiej polityce. Zielone światło oznacza legislacyjne zwycięstwo prezydenta Gabriela Borica w ostatnim pełnym roku jego administracji. Jednakże, chociaż Boric może twierdzić, iż jego rząd pozostawi po sobie znaczące dziedzictwo, rezygnuje z centralnego punktu swojego programu reform: eliminacji Administratorów Funduszy Emerytalnych.” [Americas Quarterly]

Ameryka Północna

Jeszcze kilka tygodni temu partia Justina Trudeau wydawała się absolutnej porażki w najbliższych wyborach parlamentarnych. Jednak dzięki działaniom Donalda Trumpa notowania tej partii zaczęły rosnąć. [The Guardian]
„10 lutego prezydent Donald Trump ogłosił nałożenie 25-procentowych ceł na import stali i aluminium, a 13 lutego zapowiedział wprowadzenie opłat wyrównawczych w stosunku do państw mających wyższe cła niż USA. Działania te, obliczone m.in. na uzyskanie przez Stany Zjednoczone koncesji gospodarczych i politycznych od partnerów, mogą spowodować poważne zaburzenia w światowej gospodarce i zwiększają ryzyko wojen handlowych.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Ponieważ Departament Efektywności Rządowej (DOGE) Elona Muska spustoszył Agencję Rozwoju Międzynarodowego Stanów Zjednoczonych (USAID), zmniejszając liczbę pracowników z 10 000 do zaledwie 300, setki organizacji świadczących niezbędne usługi w zakresie bezpieczeństwa zostały zakłócone. Wiele grup zajmujących się bezpieczeństwem dzieci – w tym te walczące z seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem dzieci w Internecie – twierdzi, iż ich wysiłki zostały poważnie ograniczone.” Konserwatyści pierwsi do mówienie o obronie dzieci i pierwsi do ich robienia rzeczy z całkiem przeciwnym skutkiem. [WIRED]
„Tulsi Gabbard jako szefowa wywiadu USA podważyłaby wysiłki przeciwko rozprzestrzenianiu się broni chemicznej i biologicznej” pisze Bulletin of the Atomic Scientists. Jest to o tyle niefortunne, iż Tulsi Gabbard została już szefową wywiadu USA. [Bulletin of the Atomic Scientists]
W Europie J.D. Vance atakuje Europę za walkę z wolnością słowa a tymczasem prezydent Trump wyklucza AP News z udziału w evencie prasowym dlatego, iż nie chcą oni używać amerykańskiej nazwy na międzynarodowy akwen wodny – Zatokę Meksykańską. Parker Molloy opisuje tą sprawę i zwraca uwagę, iż jest to ewidentne pogwałcenie wolności prasy. [The Present Age]
„Około 75 tys. amerykańskich pracowników federalnych akceptuje program wykupu przez administrację Trumpa” Możliwe, iż ktoś z Was przed wyborami prezydenckimi w Stanach Zjednoczonych czytał newsy o tym co planuje Trumpowski Projekt 25 i myślał, iż przecież wymiana na raz tysięcy urzędników nie może się udać. Okazuje się, iż jak się bardzo chce to nie ma rzeczy niemożliwych. [Reuters]
„Stany Zjednoczone nałożyły w czwartek sankcje na głównego prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego w związku z dochodzeniami MTK wymierzonymi w amerykański personel, a także domniemanymi izraelskimi zbrodniami wojennymi w Strefie Gazy. ” [France24]

Oceania

Liczące około 11 tysięcy mieszkańców Nauru, rozpoczęło program złotej wizy. Aby je otrzymać, należy zainwestować na wyspie 105 tysięcy dolarów. Pomysłodawcy liczą, iż przyciągną do programu przynajmniej 500 osób, dzięki czemu zainwestowane na wyspie zostanie około 60 mln dolarów australijskich. To kwota równa około 20% budżetu kraju. [Radio New Zealand]

Ekonomia i gospodarka

W Paryżu odbył się szczyt związany ze sztuczną inteligencją ale zarówno Stany Zjednoczone jak i Wielka Brytania odmówiły podpisania deklaracji przyjętej na tym szczycie. Co dokładnie tam ustalono i jaki to może mieć wpływ na nowe technologie przeczytacie w artykule The Guardian a od siebie dodamy, iż organizacja szczytu i zebranie tylu dużych państw jest sukcesem samym w sobie ale Komisja Europejska ma słabą rękę do PR i popłoch w jaki wpadli po decyzji USA i UK trochę zepsuł wizerunek szczytu.
(Komisja Europejska robi lepsza robotę od rządów narodowych od początku swojej kadencji, ale do świadomości publicznej nie przebija się nic poza wtopami i to takimi, które nic nie znaczą).
[The Guardian]
„BRICS to skrót od nazw państw założycielskich: Brazylia, Rosja, Indie, Chiny i RPA. Wielu określa to ugrupowanie jako alternatywę dla Zachodu. Czym jest BRICS i czy rzeczywiście jest tak istotnym ugrupowaniem? Jak wyglądał ostatni szczyt BRICS (Kazań 2024)? Ilu członków liczy BRICS? Na te pytania w dzisiejszym odcinku odpowiedzą eksperci OSW, Jakub Jakóbowski, Miłosz Bartosiewicz i Adam Michalski.” [###]

Korporacje zawsze uważają, iż piractwo jest złe... chyba iż same się tym właśnie zajmują. Ars Technica opisuje wiadomości pomiędzy pracownikami Mety, które mają świadczyć iż hurtowo ściągali oni pirackie kopie książek żeby trenować swoje duże modele językowe. [Ars Technica]
Mamy dziś dla Was dwa podcasty od Ekonomii i całej reszty:
- Czy płaca minimalna w Warszawie powinna wynosić 6250 zł? [###]
- Czy wyższa akcyza powoduje, iż mniej palimy? [###]

„Hiszpania w ostatnim roku poradziła sobie szczególnie dobrze pod względem wzrostu gospodarczego w porównaniu do państw zachodnich. Jednak wciąż pozostaje kilka niepokojących elementów.” [Obserwator Gospodarczy]
Chińscy sprzedawcy sprzedający produkty na platformie Temu odkryli prosty sposób na tańsze dostawy do Stanów Zjednoczonych. Ich sekretem jest oszustwo i wyłudzanie darmowych usług od amerykańskiej poczty. [Rest of World]

Nauka i technologia

„Badania wykazały, iż wiodący asystenci sztucznej inteligencji tworzą zniekształcenia, nieścisłości i wprowadzające w błąd treści w odpowiedzi na pytania dotyczące wiadomości i bieżących spraw.” O badaniu jakie przeprowadził serwis BBC przeczytacie w na łamach The Guardian a chętni mogą zerknąć do samego badania, które jest linkowane w tekście. [The Guardian]
„Analiza genomów prawie 6000 mieszkańców Grenlandii sugeruje, iż ich przodkowie Inuici rzadko przemieszczali się po zasiedleniu wyspy około 1000 lat temu. Ta historyczna izolacja oznacza, iż ludzie z niektórych części Grenlandii są bardziej narażeni na rozwój niektórych chorób genetycznych niż ludzie z innych części świata.” [Nature]
„Geoinżynieria słoneczna jest zapowiadana jako metoda szybkiego schłodzenia naszej planety. Dlaczego jednak wiele państw się jej boi, a niektóre chciałby jej ogólnoświatowego zakazu?” [###]

Narodowa Służba Oceaniczna i Atmosferyczna, Narodowa Agencja Oceanów i Atmosfery – NOAA (skrót pochodzi od angielskiej nazwy jak możecie się domyślić) jest ważniejsza w waszym życiu niż możecie się domyślić. Poza samym przewidywaniem pogody organizacja ta bierze udział także w badaniach naukowych, które mogą wspomagać rozwój nauki. No i oczywiście administracja Trumpa chce to zepsuć. Polecamy w związku z tym dwa artykuły:
- Dlaczego prywatne firmy meteorologiczne nie mogą zastąpić krajowych służb meteorologicznych? [Scientific American]
- NOAA nakłada limity na naukowców, wywołując obawy o globalne prognozy [The Guardian]
„Naukowcy opracowali prosty test krwi do wykrywania raka trzustki, zanim rozprzestrzeni się on do innych miejsc w organizmie. Test mógłby być wykorzystywany do rutynowych badań przesiewowych w celu poprawy niskiego wskaźnika przeżywalności choroby” [Nature]
„Szanse asteroidy na uderzenie w Ziemię w 2032 r. właśnie wzrosły – ale bez paniki” Dlaczego nie należy panikować możecie przeczytać w tekście The Guardian lub posłuchać w podcaście Science Quickly. [The Guardian], [###]

„Ludzie, którzy nie mogą ”widzieć oczami umysłu„, mają inne połączenia w mózgu. Nowe badanie sugeruje, iż osoby z afantazją przez cały czas generują aktywność mózgu podczas próby wizualizacji, ale obraz ten może zostać utracony w trakcie interpretacji.” [Live Science]
„Liczba osób zapisujących się na studia doktoranckie spadła w kilku krajach w ciągu ostatnich kilku lat, co specjaliści ds. polityki nazywają niepokojącym trendem. Od Australii i Japonii po Brazylię i Wielką Brytanię, istnieją obawy, iż wysokie koszty utrzymania, niskie stypendia i ograniczone możliwości zatrudnienia po ukończeniu studiów zniechęcają ludzi do zdobywania tytułów doktorskich.” [Nature]
„Po wielkim sukcesie leków takich jak semaglutyd (sprzedawany jako Ozempic lub Wegovy), ponad 100 kandydatów na leki przeciw otyłości znajduje się na różnych etapach rozwoju. Kolejna ich grupa, która trafi na półki sklepowe, jest podobna do tych już obecnych na rynku, ale tuż za nimi znajdują się substancje, których twórcy mają nadzieję przezwyciężyć niedociągnięcia semaglutydu. Leki te mają na celu zwiększenie utraty wagi przy jednoczesnym oszczędzaniu mięśni, zminimalizowaniu skutków ubocznych i zapewnieniu długotrwałych efektów u szerszego grona osób.” [Nature]

Idee, kultura, społeczeństwo

Krytyka Polityczna prezentuje fragment książki Nie koniec, nie początek. Powojenne wybory polskich Żydów Anny Bikont, która ukaże się 26 lutego nakładem Wydawnictwa Czarne w koedycji z Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Idealizowaliśmy proletariat. Ci z nas z Lewicy Związkowej, którzy znaleźli się po wojnie w Łodzi, postanowili zatrudnić się w fabrykach jako zwykli robotnicy, dzieci z rodzin inteligenckich również. Spotkali się z tak przerażającym antysemityzmem klasy robotniczej, do której tak bardzo chcieli przynależeć, iż poszli do szkół i na studia – mówi Marian Turski.
[Krytyka Polityczna]
„Wysoki, sprawny fizycznie (chociaż z brzuszkiem), świetny wódz i wojownik. Stabilny, zrównoważony, o pogodnym charakterze – tak przynajmniej go opisywano. Zjednoczył sporą część Europy, zrewolucjonizował edukację i prawo, a przede wszystkim przywrócił zachodnie Cesarstwo Rzymskie, koronując się na cesarza Rzymian ponad 300 lat po upadku Miasta (czym zresztą zirytował Bizancjum). Przez kolejne wieki stanowił w Europie wzór władcy idealnego. Mowa oczywiście o Karolu I Wielkim, znanym też z francuska jako Charlemagne. O jego życiu, osiągnięciach i dziedzictwie opowiada prof. Aneta Pieniądz z Wydziału Historii UW” [###]
„Rozluźnienie moderacji nie oznacza, iż Jan Kowalski będzie mógł toczyć swobodną dyskusję. W rzeczywistości najbardziej skorzystają na tym armie botów i farmy trolli, które na zlecenie będą zaśmiecały platformy treściami pełnymi nienawiści i dezinformacji. A jakby tego było mało, dziś będą to również treści masowo generowane przez AI. W tym zgiełku nikt Kowalskiego nie usłyszy.” Tomasz S. Markiewka napisał bardzo interesujący artykuł o tym jak rozluźnienie moderacji w mediach społecznościowych, które następuje po wygranej Trumpa jest jednocześnie próbą zakłamania historii. Przypomina o wydarzeniach, które naprawdę doprowadziły do lepszej poprawy moderacji na przestrzeni kilku ostatnich lat i wbrew temu co można często usłyszeć nie chodziło o uciszanie „prawicowych poglądów” a np. zapobieganie kolejnym ludobójstwom. [Krytyka Polityczna],

Idź do oryginalnego materiału