Wydanie 184, 10.05.2024

4 miesięcy temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej wydał postanowienie, które zobowiązuje sejmową komisję śledczą ds. Pegasusa do powstrzymania się od jakichkolwiek prac. Członkowie komisji zaprotestowali i zapewnili, iż działania zmierzające do wyjaśnienia afery nie zostaną przerwane. – Traktujemy ten pseudowyrok jako czystą walkę polityczną tych, którzy boją się rozliczenia sprawy Pegasusa – podkreślił wiceszef Komisji Marcin Bosacki.” [Gazeta]

• „O tym, iż do Sejmu trafił wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Macieja Świrskiego poinformował w czwartek minister kultury Bartłomiej Sienkiewicz.” Dla uważnych czytelników Tygodnika argumenty za postawieniem szefa KRRiT przed TK powinny być jasne ale zawsze można sobie je odświeżyć czytając artykuł w Wirtualnych Mediach. Press za to donosi, iż KRRiT pod przewodnictwem Świrskiego od 10 miesięcy nie chce zająć się przedłużeniem koncesji TVN Style. [Wirtualne Media], [Press]

• Nastąpiła rekonstrukcja rządu. jeżeli zastanawiacie się kim są osoby obejmujące właśnie ministerstwa, to Onet przygotował, krótkie podsumowanie ich sylwetek. [Onet]

• Sędzia Tomasz Szmydt uciekł na Białoruś i poprosił o azyl polityczny. Kim był i dlaczego (jak mówi) to zrobił? Portal OKO Press zebrał to co o nim wiemy. [OKO.press]

• Dziennikarz Gazety Wyborczej Jakub Wencel zwrócił uwagę na coś interesującego we wpisie na platformie Twitter (ponoć zwaną przez niektórych X).

  To jednak niesamowite, iż PiS-owi udało się zbudować reputację «partii od budowy polskiej elektrowni atomowej», kiedy temat podjęto na poważnie w zasadzie dopiero w drugiej kadencji i przez 4 lata olewano choćby formalne podstawy do przygotowania projektu.

  Polecam tekst «Polityki» o atomie za pierwszej kadencji rządów PiS z lutego 2020 roku, jest do przeczytania poza paywallem.

  Też polecamy ten tekst [Polityki].

• Jeśli lubicie czytać i interesuje was tematyka Polski w Unii Europejskiej, to możecie zerknąć na dłuższy raport jaki PISM przygotował z okazji rocznicy wejścia naszego kraju do wspólnoty. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].

• Wygląda na to, iż siły Rosji zaczęły nową ofensywę, przeprowadzając zmasowane ataki w obwodzie charkowskim. [Reuters], [The Kyiv Independent]

• „1 maja Stany Zjednoczone rozszerzyły sankcje wobec Rosji o kolejne 29 osób fizycznych i 250 firm zarejestrowanych w FR i państwach trzecich.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „«Do tej pory nie jest dla mnie jasne, o co jestem oskarżony: o to, iż jestem obywatelem Ukrainy, iż w Ukrainie dokonałem zamachu na obywatela Ukrainy?» – mówił podczas rozprawy Serhij Kowalski. Ponad półtora roku jest w rosyjskim więzieniu, bo w Chersoniu stawiał opór armii FR” [OKO.press]

• „Wojna informacyjna odbywa się na wielu frontach. Zachód dość dobrze radzi sobie z odpieraniem rosyjskich ataków pro­pa­gan­do­wych, ale są regiony świata, w których Kreml zdecydowanie wygrywa. Największe zwycięstwa odnosi na globalnym Południu, gdzie stosunkowo niskie koszty przekuwają się w ogromne sukcesy. Bez przejęcia inicjatywy Zachód ma małe szanse na skuteczne powstrzymanie Moskwy.” [Konflikty]

---

Europa

• „30 kwietnia ministrowie obrony Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji podpisali dokument określający ogólną wspólną wizję rozwoju nordyckiej współpracy obronnej do 2030 r. w ramach nordyckiego formatu kooperacji wojskowej NORDEFCO.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Jak zmieniło się podejście Unii do jej roli w architekturze bezpieczeństwa międzynarodowego w ciągu ostatnich lat? Czym jest autonomia strategiczna i jak ma się ona do kwestii europejskiego bezpieczeństwa? Czym jest pomysł europejskiej armii i na czym miałby polegać? Jakie są koncepcje zwiazane z zapewnieniem Europie bezpieczeństwa i jak zapatrują się na nie państwa europejskie? Jakie zmiany w działalności UE w tym wyborczym roku?”

• „Co najmniej od początku 2024 r. rośnie zainteresowanie Rosji mołdawską Gagauzją. (…) Wygląda więc na to, iż Moskwa chce wykorzystać ten niewielki region w związku ze zbliżającymi się mołdawskimi wyborami prezydenckimi i parlamentarnymi. Wykorzystując przychylnych Rosji gagauskich polityków, Kreml chce uderzyć w walczącą o reelekcję w październiku prezydentkę Maię Sandu oraz osłabić związaną z nią, rządzącą od 2021 r. prozachodnią Partię Działania i Solidarności (PAS).” [Nowa Europa Wschodnia]

• W Macedoni Północnej odbyły się podwójne wybory – druga tura wyborów prezydenckich oraz wybory parlamentarne. Według niepełnych jeszcze wyników zwycięstwo prawicowej opozycji jest wyraźne. Więcej o tle wyborów, jej aktorach i ich poglądach przeczytać można w artykule Instytutu Europy Środkowej napisanym tuż przed wyborami. [TVN 24], [Instytut Europy Środkowej]

• „W najbliższy weekend Litwa będzie musiała podjąć kilka bardzo ważnych decyzji. Wybierze sobie nowego (lub starego) prezydenta i zgodzi się lub nie na zmiany w konstytucji. Będzie też śledzić występ swojego kandydata podczas finału Eurowizji.” [Osobisty Atlas Świata]

• „Wizyta przewodniczącego Xi Jinpinga we Francji w dniach 5–7 maja potwierdziła dążenie Chin do osłabiania unijnej polityki zmniejszania zależności od tego państwa (deriskingu). Istotne było również wsparcie francuskiej narracji o europejskiej suwerenności, rozumianej przez Chiny jako ograniczanie współpracy transatlantyckiej, co jest jednym z celów kooperacji ChRL z Rosją. Prezydent Emmanuel Macron poinformował o deklaracji Xi, iż Chiny nie będą sprzedawać Rosji uzbrojenia, a eksport towarów podwójnego zastosowania do tego państwa będzie ściśle monitorowany, czego jednak nie potwierdzili Chińczycy.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Poza Francją, chiński przywódca odwiedził również Serbię i Węgry. Są to państwa, które zdecydownie sprzyjają mu na tle regionu. W obu państwach Chiny rozbudowują sowja obecnośc na wielu różnych frontach i spotykają się z życzliwym przyjęciem władz. [Voice of America]

• „Ruch «Powstańcie Węgrzy», który stara się skanalizować największe od lat protesty antyrządowe, wyrasta na drugą siłę w polityce węgierskiej. Jego lider – Péter Magyar – wystartuje w wyborach do Parlamentu Europejskiego z list dotychczas marginalnej partii TISZA.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Przez lata niemiecka branża motoryzacyjna była jedną z najpotężniejszych na świecie. Ale rosnąca popularność samochodów elektrycznych zmienia warunki gry. Czy w tej nowej rzeczywistości Niemcy będą zdolne do rywalizacji z rosnącymi w siłę koncernami chińskimi? Tłumaczą Sebastian Płóciennik i Michał Kędzierski, analitycy OSW.”

• „Ponad 1300 wiadomości o podłożeniu bomb w szkołach, kilkaset wiadomości o podłożeniu w bankach i kilkadziesiąt w sklepach z elektroniką – to efekt zmasowanego ataku na słowackie instytucje, który miał miejsce 7 maja.” [Krytyka Polityczna]

• „Niezależny rosyjski portal Agentstwo odnotował, iż na czwartkowej tak zwanej Paradzie Zwycięstwa w Moskwie, upamiętniającej 79. rocznicę zakończenia II wojny światowej, w rzędzie bezpośrednio za Władimirem Putinem usadzono oficerów, których formacje dopuściły się zbrodni wojennych na cywilach podczas inwazji na Ukrainę.” Artykuł TVN24 skupia się na kwestiach politycznych parady, a artykuł Defence24 na kwestiach sprzętu militarnego jaki można było tam zobaczyć. [TVN 24], [Defence24]

• „Rozmowy pokojowe między Armenią i Azerbejdżanem, wznowione po zakończeniu walk w Górskim Karabachu jesienią ub.r., nie przyniosły rezultatu w postaci podpisania traktatu pokojowego. Miały one charakter dwustronny, ponieważ Azerbejdżan nie zgodził się na pośrednictwo wcześniejszych mediatorów – Rosji, UE i USA. Brak postępów w rozmowach, które skutkowałyby podpisaniem traktatu chociażby częściowo regulującego stosunki między Armenią a Azerbejdżanem, może zachęcić Azerbejdżan do siłowego narzucenia Armenii własnych rozwiązań.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Mamy do czynienia z widoczną próbą oddalenia Gruzji od obszaru geopolitycznego, który popiera zdecydowana większość Gruzinów, i odizolowania tego wschodnioeuropejskiego kraju będącego w szponach Rosji. Gra toczy się o dużą stawkę Rosyjskie prawo izoluje Gruzję od Europy.” Polecamy artykuł gruzińskich ekspertów opublikowany na łamach Nowej Europy Wschodniej. Możecie przeczytać też analizę sytuacji od OSW. [Nowa Europa Wschodnia], [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• O protestach w Gruzji możecie też obejrzeć krótki materiał wideo przygotowany przez OSW. A jeżeli wolicie materiały audio, to możecie o sytuacji w tym kraju posłuchać Krzysztofa Story i Wojciech Jagielskiego z Tygodnika Powszechnego.

Bliski i Środkowy Wschód

• Hamas ogłosił, iż zgadza się na warunki rozejmu, jednak są to warunki inne niż te, które ustalał w ostatnich rozmowach Izrael. Izrael nie chce na nie przystać, a Hamas odpowiada, iż nie zdecyduje się na kolejne ustępstwa. [Reuters]

• „Urzędnik administracji amerykańskiej ujawnia, iż Stany Zjednoczone wstrzymały w ubiegłym tygodniu dostawę bomb dla Izraela w obawie przed skutkami planowanej ofensywy Izraela na miasto Rafah. A Hamas przyjął propozycję porozumienia w sprawie rozejmu w zamian za wypuszczenie części izraelskich zakładników i palestyńskich więźniów. Premier Netanyahu mówi, iż Izrael nie może przyjąć tej propozycji. Dlaczego? Czy Netanyahu ulegnie coraz większej presji ze strony Waszyngtonu, by nie dokonywać pełnoskalowej ofensywy na miasto Rafah?” Gościem Raportu na Dziś jest dr Łukasz Fyderek z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Krótsze podsumowanie tematu w formie tekstowej przygotował z kolei [Puls Lewantu @ Facebook].

• Sąd w Iranie skazał znanego rapera na karę śmierci. Toomadż Salehi został najpierw skazany na 6 lat więzienia, za udział w protestach po śmierci Mahsy Żiny Amini, następnie został zwolniony, ze względu na błędy proceduralne, następnie nagrał utwór o tym jak był traktowany w więzieniu i po dwóch tygodniach ponownie aresztowany. Pod koniec kwietnia sąd ogłosił wyrok kary śmierci za „szerzenie zepsucia na Ziemi”. Wyrok nie jest prawomocny. [The Guardian]

• Kolejny wyrok w Iranie dla człowieka kultury, tym razem reżysera. Mohammad Rasoulof, został skazany za swój najnowszy film na 8 lat więzienia, chłostę, grzywnę i konfiskatę majątku za działanie na szkodę bezpieczeństwa narodowego. Wyrok jest prawomocny. [The Guardian]

• W centralnej Syrii, nieopodal miasta as-Suchna, bojownicy tzw. państwa islamskiego dokonali ataku na siły rządowe, w wyniku którego zginęło nie mniej niż 13 żołnierzy. W podobnym ataku w zeszłym miesiącu zginęło 22 mundurowych. Centralna Syria jest obszarem gdzie uśpione komórki ISIS co jakiś czas przeprowadzają krwawe ataki. [AP News]

• Z obozu dla rodzin i krewnych bojowników ISIS al-Hol, zlokalizowanego w północno wschodniej Syrii zwolniono kolejne grupy osób. Po negocjacjach liderów plemion z syryjskiej prowincji Dajr az-Zaur zwolniono ponad 250 osób, głownie kobiet i dzieci. Kolejne 22 osóby zostało repatriowanych przez USA – 11 do USA, a kolejne 11 trafiło do państw sojuszniczych, zgodnie z ich obywatelstwami. Kolejne zwolnienia osób przetrzymywanych w al-Hol będą najpewniej kontynuowane. Obóz 5 lat temu liczył 73 tysiące osób, obencie liczba ta spadła poniżej 40 tysięcy. [AP News #1], [AP News #2]

• A co słychać w Jemenie, w części kontrolowanej przez bojowników Hutich? Częstotliwość ataków na żeglugę handlową spadła. Jednak pozostaje pytanie czy zmieni się to w przypadku ewentualnej (czy też nadchodzącej w sposób nieunikniony) inwazji Izraela na Rafah. W międzyczasie Huti prowadzą dalszą militaryzację społeczeństwa, w tym dzieci i młodzieży. Zachód z kolei wzmacnia siły morskie w regionie. [Konflikty]

Azja

• W Chinach przybywa ludzi osiągających wiek emerytalny. Społeczeństwo gwałtownie się starzeje, a wielu emerytów odkrywa, iż system emerytalny nie zapewni im sensownego poziomu życia i zmusza ich do dalszej pracy lub powrotu na wieś i życia ze świadczenia o głodowej wartości. [Reuters]

• 7 maja rozpoczęla się trzecia (z siedmiu) faza indyjskich wyborów powszechnych do parlamentu. Co to oznacza i kto teraz rusza do urn? Odpowiedź w artykule. Wybory potrwają do pierwszego czerwca. [Al-Dżazira]

• W 2016 roku wielu mieszkańców Indii wpłaciło tysiąc dolarów zaliczki na poczet zakupu samochodu Tesla 3. Wtedy nie było wiadomo ile auto będzie kosztowało w Indiach. Dzisiaj, po ponad 7 latach oczekiwania, wielu z nich żąda zwrotu swoich pieniędzy. Tesla dokonując zwrotów, nie bierze pod uwagę inflacji i zwraca dokładnie tyle, ile wpłacono w roku 2016. Tesla przez cały czas nie sprzedaje swoich samochodów w Indiach, trzecim największym rynku motoryzacyjnym na świecie. [Rest of World]

• „W górnym biegu majestatycznej rzeki Indus, gdzie Himalaje spotykają się z Karakorum, olbrzymie lodowce wypełniają doliny, a wysokogórskie pustynie przykrywa śnieg, leży Baltistan. Chciałoby się powiedzieć, iż Baltistan leży na północno-wschodnim krańcu Pakistanu, graniczącym z Chinami i Indiami, ale to nie do końca byłaby prawda. W tej odległej krainie za siedmioma górami – nazywanej często Małym Tybetem – tożsamość, przynależność polityczna i narodowa to skomplikowane sprawy.” Zapraszamy do reportażu o przedziwnej krainie, której mieszkańcy mają prawo do pakistańskich dokumentów, jednak nie mogą głosować w wyborach powszechnych. [Nowa Europa Wschodnia]

Afryka

• Z powodu suszy zbiory kukurydzy w Zimbabwe mogą spaść o 70% względem poprzedniego roku. Wynika z tego, iż choćby połowa populacji zagrożona jest niedożywieniem lub głodem i wymagać będzie międzynarodowej pomocy. [AP News]

• Wojna domowa w Sudanie wciąż trwa, na froncie obserwujemy impas, a na jaw wychodzą nowe szczegóły czystek etnicznych w Darfurze. Organizacja broniące praw człowieka opisują okrucieństwa popełnione przez paramilitarne bojówki określane jako Siły Szybkiego Wsparcia (RSF). Od czasu wybuchu walk między RSF a armią Sudanu w kwietniu 2023 r. ponad 8 milionów ludzi uciekło ze swoich domów w wyniku kryzysu humanitarnego, który według ONZ jest jednym z największych od dziesięcioleci. Obecny punkt zapalny, El Fasher, to ostatnie miasto w Darfurze kontrolowane przez wojsko Sudanu. Miasto jest otoczone przez RSF i dyplomaci obawiają się, iż jeżeli zostanie zdobyte, to jego mieszkańcy padną ofiarą czystek etnicznych. [The Guardian]

• W Sudanie Południowym, państwie, które oderwało się od Sudanu w roku 2011, też nie ma spokoju. w tej chwili realizowane są rozmowy, które mają zakończyć kryzys wewnętrzny, który trwa mimo podpisanych w 2018 roku porozumień pokojowych. w tej chwili w rozmowach biorą udział grupy, które nie były częścią porozumień z 2018 roku. Ówczesna wojna domowa zakończyła się śmiercią 400 tysięcy ludzi. Państwa regionu liczą, iż stabilizacja Sudanu Południowego przyczyni się do polepszenia sytuacji również w państwach ościennych. [AP News]

• Podczas gdy Francja obchodziła w środę rocznicę zwycięstwa nad nazistami, Algieria obchodziła mniej radosną rocznicę: 79 lat temu francuskie siły kolonialne stłumiły algierskich działaczy na rzecz niepodległości. Obydwa wydarzenia miały miejsce 8 maja 1945 r. Rozliczenie kolonizatorskiej karty historii pozostaje trudnym tematem w relacji obu państw. [AP News]

• „Według wstępnych wyników opublikowanych w czwartek, przywódca wojskowy Czadu, Mahamat Deby Itno, został ogłoszony zwycięzcą wyborów prezydenckich. Wyniki zakwestionował jego główny rywal, premier Succès Masra. Krajowa agencja zarządzająca wyborami w Czadzie opublikowała wyniki poniedziałkowego głosowania kilka tygodni wcześniej niż planowano. Liczby pokazały, iż Deby Itno wygrał, zdobywając nieco ponad 61% głosów, a drugi Masra pozostał daleko w tyle z ponad 18,5% głosów. Były to pierwsze wybory od 1960 roku, czyli roku uzyskania niepodległości.” [AP News]

• „Prezydent Togo podpisał nową konstytucję eliminującą powszechne wybory prezydenckie. Zgodnie z nowym prawem to parlament wybierze teraz prezydenta. Nowa konstytucja została uchwalona kilka dni po ogłoszeniu przez komisję wyborczą w sobotę, iż partia prezydenta Faure Gnassingbe zdobyła większość mandatów w parlamencie. Opozycja krytykuje nowe zapisy i uznaje, iż jest droga do zacementowania u władzy rodziny, która stoi na czele państwa od sześciu dekad. [AP News]

Ameryka Łacińska

• „Ratownicy rzucili się do ewakuacji ludzi, którzy utknęli w wyniku niszczycielskich powodzi w południowym brazylijskim stanie Rio Grande do Sul we wtorek, z co najmniej 90 ofiarami śmiertelnymi, tysiącami bezdomnych i zdesperowanymi ocalałymi poszukującymi żywności i podstawowych zapasów.” [Reuters]

• Nie tylko Brazylia walczy z deszczami. Także w Portoryko są z tego powodu problemy. [AP News]

• „Po prawie dekadzie kongres Nikaragui ostatecznie anulował w środę kontrowersyjną koncesję na budowę kanału przyznaną chińskiemu biznesmenowi, która według krytyków zagrażała środowisku i groziła wysiedleniem społeczności wiejskich.” [AP News]

• „Tymczasowa rada, której zadaniem jest wybranie nowych przywódców Haiti, ku zaskoczeniu wielu obserwatorów zmienia sposób działania, a w tym czasie przemoc gangów pochłania kraj.” [AP News]

• „Przez ostatnie dwie dekady Panama była najszybciej bogacącym się państwem Ameryki Łacińskiej. Ale wszystko na czym budowała sukces, właśnie się kończy. Czy coś mogą zmienić wybory prezydenckie, w których najpopularniejszy kandydat ukrywa się przed wymiarem sprawiedliwości w ambasadzie innego państwa?”