2 godzin temu
Kluczowe rozwiązania
-
wykazy surowców strategicznych i krytycznych – ustanowienie dwóch kluczowych wykazów, które mają na celu ukierunkowanie działań państw członkowskich i Komisji,
-
wskaźniki referencyjne na rok 2030 – ustalenie celów dla Unii, by do 2030 r. zwiększyć własne zdolności wydobywcze, przetwórcze i recyklingowe,
-
projekty strategiczne – wprowadzenie wspólnego podejścia do wspierania projektów, które przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa dostaw,
-
pojedynczy punkt kontaktowy – ustanowienie lub wyznaczenie w państwach członkowskich organu ułatwiającego i koordynującego procedury wydawania pozwoleń dla projektów strategicznych,
-
gospodarka o obiegu zamkniętym – wdrożenie krajowych programów, które zwiększą zbieranie, sortowanie i przetwarzanie odpadów o wysokim potencjale odzysku surowców krytycznych,
-
gotowość na wypadek zagrożeń – wprowadzenie monitorowania ryzyka w łańcuchach dostaw, przeprowadzanie testów warunków skrajnych oraz wymóg oceny ryzyka dla dużych przedsiębiorstw,
-
sankcje dla przedsiębiorców – ustanowienie przez państwa członkowskie przepisów dotyczących skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji za naruszenie przepisów rozporządzenia.
Szczegółowe rozwinięcie kluczowych rozwiązań
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1252 z 11.4.2024 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby zapewnienia bezpiecznych i zrównoważonych dostaw surowców krytycznych oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 168/2013, (UE) 2018/858, (UE) 2018/1724 i (UE) 2019/1020 (Dz.Urz. UE L z 2024 r., s. 1252; dalej: rozporządzenie CRMA) wprowadza dwa wykazy, które mają na celu skoncentrowanie działań na najważniejszych surowcach:
-
wykaz surowców strategicznych zawiera surowce o dużym znaczeniu dla rynku wewnętrznego, wykorzystywane w technologiach strategicznych (np. w transformacji ekologicznej i cyfrowej), charakteryzujące się potencjalnie dużym niedoborem w stosunku do popytu,
-
wykaz surowców krytycznych obejmuje wszystkie surowce strategiczne oraz inne surowce o dużym znaczeniu dla gospodarki Unii, w przypadku których istnieje wysokie ryzyko zakłócenia dostaw. Wykazy te mają być poddawane okresowym przeglądom i aktualizacjom.
Wskaźniki referencyjne i cele na 2030 r.
Rozporządzenie CRMA wyznacza konkretne cele dla Unii, które mają zostać osiągnięte do 2030 r. Mają one na celu wzmocnienie poszczególnych etapów łańcucha wartości surowców strategicznych:
-
wydobycie – zdolność wydobywcza Unii powinna wzrosnąć na tyle, aby pokryć co najmniej 10% jej rocznego zużycia surowców strategicznych,
-
przeróbka – zdolność przeróbki ma być zwiększona, by Unia mogła pokryć co najmniej 40% swojego rocznego zużycia surowców strategicznych,
-
recykling – zdolność Unii w zakresie recyklingu ma wzrosnąć, aby pokryć co najmniej 25% rocznego zużycia surowców strategicznych.
Unia dąży do dywersyfikacji przywozu, tak aby żaden kraj trzeci nie zapewniał więcej niż 65% rocznego unijnego zużycia surowców strategicznych do 2030 r.
Projekty strategiczne: Kryteria, procedura i wsparcie
W celu przyspieszenia rozwoju kluczowych inwestycji, Komisja może uznać projekty za strategiczne, jeżeli spełniają określone kryteria. Projekty te muszą m.in. przyczyniać się do bezpieczeństwa dostaw, oraz być technicznie wykonalne i realizowane w sposób zrównoważony pod względem środowiskowym i społecznym. Uznanie projektu za strategiczny daje mu status priorytetowy na poziomie krajowym, co skutkuje uproszczonymi procedurami wydawania pozwoleń, ze ściśle określonymi terminami: 27 miesięcy dla projektów wydobywczych i 15 miesięcy dla projektów przeróbki lub recyklingu. W szczególnych przypadkach projekty strategiczne mogą być uznane za realizowane w nadrzędnym interesie publicznym, co może mieć znaczenie w kontekście ewentualnego negatywnego wpływu na środowisko.
Gospodarka o obiegu zamkniętym i recykling
Rozporządzenie nakłada na państwa członkowskie obowiązek przyjęcia i wdrożenia krajowych programów, mających na celu wspieranie gospodarki o obiegu zamkniętym. Cele to m.in. promowanie ponownego użycia i naprawiania produktów, zwiększenie zbierania i przetwarzania odpadów oraz wzrost wykorzystania surowców wtórnych, np. poprzez zachęty finansowe. Rozporządzenie CRMA kładzie szczególny nacisk na recykling magnesów trwałych, które zawierają surowce krytyczne, takie jak neodym czy kobalt. Wymaga się, aby producenci umieszczali na produktach zawierających te magnesy etykiety z informacjami o ich składzie i sposobach wymontowania. Docelowo, do 2031 r. Komisja może ustalić minimalną zawartość materiałów z recyklingu w magnesach trwałych.
Monitorowanie łańcuchów dostaw i gotowość kryzysowa
W celu zwiększenia odporności Unii na zakłócenia dostaw, Komisja będzie monitorować rynek surowców krytycznych, śledząc m.in. przepływy handlowe, popyt i podaż oraz koncentrację dostaw. Państwa członkowskie będą musiały wspierać Komisję w tych działaniach. Rozporządzenie wprowadza również testy warunków skrajnych, które mają być przeprowadzane dla wszystkich łańcucha dostaw surowców strategicznych, co najmniej raz na trzy lata. Duże przedsiębiorstwa, produkujące technologie strategiczne, będą zobowiązane do przeprowadzania własnych ocen ryzyka w swoich łańcuchach dostaw. Dodatkowo, państwa członkowskie muszą przekazywać Komisji informacje o swoich zapasach strategicznych, a Komisja, z pomocą Europejskiej Rady ds. Surowców Krytycznych, może wydawać niewiążące opinie dotyczące koordynacji zapasów.
Europejska Rada ds. Surowców Krytycznych będzie organem doradczym Komisji, złożonym z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Rada będzie miała stałe podgrupy odpowiedzialne za najważniejsze obszary, takie jak finansowanie, poszukiwania czy obieg zamknięty. Jej zadaniem będzie koordynacja działań między państwami członkowskimi, wymiana najlepszych praktyk i kooperacja międzynarodowa, w tym w ramach partnerstw strategicznych z krajami trzecimi.
