2 dni temu
Czym jest Unijny Mechanizm Ochrony Ludności?
W 2001 r. Komisja Europejska ustanowiła Unijny Mechanizm Ochrony Ludności, czyli system koordynacji pomocy humanitarnej i ratowniczej, którego celem jest zacieśnienie współpracy w zakresie ochrony ludności między państwami członkowskimi UE i krajami uczestniczącymi. Ma on pomóc w zapobieganiu i reagowaniu na klęski żywiołowe oraz katastrofy spowodowane przez człowieka. Mechanizm promuje solidarność między państwami, wzmacniając zbiorową reakcję na zagrożenia poprzez utworzenie rezerw zdolności, które wspierają działania krajowe, gdy te okazują się niewystarczające [1].
Powodzie w Europie
Aktualnie Polska, podobnie jak inne kraje Europy Środkowej, takie jak Czechy, Słowacja, Rumunia i Austria walczą ze skutkami powodzi. Jako pierwsze na uruchomienie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności zdecydowały się Czechy, składając 17 września oficjalny wniosek o pomoc do Komisji Europejskiej [2].
Dwa dni później (19 września) Polska również złożyła wniosek o uruchomienie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności. Jako jedna z pierwszych zareagowała Szwecja, która na prośbę Polski przekazała setki butelek z chloraminą, czyli środkiem o adekwatnościach bakteriobójczych i odkażających [3].
W momencie, w którym Polska zwróciła się do UE o wsparcie, ERCC mogło uruchomić i rozpocząć koordynacje pomocy korzystając z europejskiej puli ochrony ludności oraz z rezerw RescEU. Wcześniej Polska skorzystała z mechanizmu w 2010 roku, podczas największej od 160 lat fali wezbraniowej na Wiśle.
Przewodnicząca KE Ursula von der Leyen podkreśliła, iż Europa stoi obok Polski i innych państw dotkniętych powodzią i mogą one liczyć na wsparcie finansowe. Do dyspozycji są dwa źródła finansowania – Fundusz Solidarnościowy oraz Fundusz Spójności. Ze względu na skalę zniszczeń, środki z Funduszu Solidarnościowego mogą jednak okazać się niewystarczające, dlatego zapowiedziano mobilizację środków z Funduszu Spójności, z którego będzie można przekierować 10 miliardów euro na pomoc państwom dotkniętym powodzią. Polska może liczyć na około połowę tej kwoty, czyli 21 miliardów złotych. Von der Leyen poinformowała, iż najpierw będzie prefinansowanie, co znaczy, iż najpierw kraj dostanie fundusze, a później można będzie wykorzystać je na inwestycje. Przewodnicząca KE wyjaśniła też, iż w przypadku Funduszu Spójności nie ma współfinansowania. Jest to 100-procentowe finansowanie, które jest działaniem wyjątkowym, ponieważ czas jest wyjątkowy [4].
Jak działa?
Aby uruchomić Unijny Mechanizm Ochrony Ludności państwo musi wystosować specjalny wniosek o wsparcie do Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC). Każdy kraj, zarówno UE, jak i spoza niej, który został dotknięty poważną katastrofą, na wniosek władz krajowych lub agencji ONZ otrzyma od Centrum wsparcie [5].
Dzięki całodobowej pracy ERCC może w czasie rzeczywistym zareagować na zgłoszenie i wesprzeć kraj objęty klęską lub katastrofą. Korzystając z rezerw pomocy przekazanych przez państwa członkowskie UE i kraje uczestniczące, jest w stanie natychmiast wesprzeć państwo poprzez dostarczenie niezbędnej pomocy. ERCC monitoruje, koordynuje i wspiera reagowanie na klęski i katastrofy w UE. Pomaga w dostarczaniu do kraju objętego klęską materiałów pierwszej potrzeby, specjalistycznej wiedzy oraz specjalistycznego sprzętu. Współpracuje z organami krajowymi, a także organami unijnymi odpowiedzialnymi za ochronę ludności [6].
Kluczową rolę w koordynacji działań podejmowanych w odpowiedzi na katastrofy odgrywa KE, ponosząc co najmniej 75% kosztów transportu i/lub kosztów operacyjnych dostarczania pomocy.
Mechanizm dysponuje europejskimi zasobami pomocowymi, które państwa członkowskie zadeklarowały do natychmiastowego udostępnienia w przypadku kryzysów. Te zasoby tworzą tzw. europejską pulę ochrony ludności (ECPP), która łączy zasoby 27 państw członkowskich i państw uczestniczących, gotowe do szybkiego wysłania na miejsce katastrofy. W przypadku zużycia tych zasobów w ramach operacji ratunkowych, Komisja oferuje swoje wsparcie finansowe [7].
Aby udoskonalić mechanizm, Unia w 2019 roku stworzyła instrument o nazwie rescEU, będący rezerwą zasobów europejskich, w pełni finansowaną przez UE. W skład wchodzi m.in. flota samolotów gaśniczych i helikopterów, samolot do ewakuacji medycznej, zapas środków medycznych, szpitale polowe, środki do zapewnienia schronienia, transportu, logistyki oraz dostaw energii elektrycznej [8].
Przypadki wykorzystania mechanizmu
Od 2001 r. mechanizm został wykorzystany ponad 700 razy. W 2022 r. wykorzystano go 106 razy, a w 2023 r. 66. W ubiegłym roku uruchomiono go m.in. w odpowiedzi na wojnę w Ukrainie, pożary lasów w Europie oraz trzęsienie ziemi w Turcji i Syrii. W przypadku wojny w Ukrainie 27 państw członkowskich oraz 6 państw uczestniczących (Islandia, Macedonia, Mołdawia, Północna, Norwegia, Serbia i Turcja) zaoferowało Ukrainie wsparcie z wykorzystaniem mechanizmu. Pomoc obejmowała dostarczenie milionów sztuk materiałów, takich jak zestawy pierwszej pomocy, schronienia, sprzęt gaśniczy, pompy wodne, generatory prądotwórcze i paliwo [9].
Bibliografia:
[1] Rozporządzenie 2021/836 zmieniające decyzję nr 1313/2013/UE w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności Dz.U.UE.L.2021.185.1 z 1.01.2021.
[2] Anna Wolska, Czechy jako pierwsze uruchomiły z powodu powodzi Europejski Mechanizm Ochrony Ludności https://www.euractiv.pl/section/instytucje-ue/news/czechy-jako-pierwsze-uruchomily-z-powodu-powodzi-europejski-mechanizm-ochrony-ludnosci/ [dostęp: 18.09.2024].
[3] European Commission, EU mobilises assistance for Czechia and Poland flood relief, https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/news-stories/news/eu-mobilises-assistance-czechia-and-poland-flood-relief-2024-09-20_en?prefLang=pl [dostęp: 16.10.2024].
[4]Polish Press Agency, EC directs EUR 10 bln in aid to flood-ravaged countries, https://www.pap.pl/en/news/ec-directs-eur-10-bln-aid-flood-ravaged-countries [dostęp: 16.10.2024].
[5] Komisja Europejska, Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego (ERCC), https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/what/civil-protection/eu-civil-protection-mechanism_pl [dostęp: 18.09.2024].
[6] Ibidem.
[7] Komisja Europejska, Europejska pula ochrony ludności, https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/what/civil-protection/european-civil-protection-pool_pl [dostęp: 18.09.2024].
[8] Komisja Europejska, RescEU, https://civil-protection-humanitarian-aid.ec.europa.eu/what/civil-protection/resceu_pl [dostęp: 18.09.2024].
[9] Komisja Europejska, Unijny Mechanizm …, op. cit.
