Synagoga w Lesku, wzniesiona w połowie XVII wieku, jest jednym z najważniejszych materialnych świadectw obecności społeczności żydowskiej w regionie Bieszczadów. Przez wieki pełniła rolę centrum religijnego i kulturalnego, stanowiąc istotny punkt życia lokalnej społeczności. Mimo zniszczeń w czasie działań wojennych, budynek zachował swój charakter i unikalne detale architektoniczne. Po II wojnie światowej obiekt był kilkukrotnie poddawany renowacji, a większe prace konserwatorskie przeprowadzono w latach 80. XX wieku. Od 2022 roku Gmina Lesko konsekwentnie realizuje strategię przywracania synagodze należnego miejsca w krajobrazie kulturowym regionu, korzystając zarówno ze środków własnych, jak i zewnętrznych – krajowych oraz europejskich.
Obecny etap prac
Aktualnie prowadzone prace dotyczą elewacji od strony ulicy Moniuszki. Renowacji poddawana jest nie tylko sama powierzchnia ściany, ale również charakterystyczne przypory oraz stolarka okienna. Inwestycja opiewa na 200 tysięcy złotych, z czego 61 tysięcy złotych pochodzi z dofinansowania Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a pozostała kwota to środki samorządu Gminy Lesko.
Pokaz filmu „Zamach na papieża” z Bogusławem Lindą w roli głównej. Akcja toczy się w Bieszczadach
Prace przy leskiej Synagodze
Dotychczas zrealizowano już kilka etapów renowacji.
- 2022 rok – w ramach projektu „Przebudowa Bieszczadzkiego Domu Kultury w Lesku oraz wykonanie prac konserwatorskich przy budynku synagogi w Lesku” wykonano prace odwadniające i osuszające fundamenty, założono opaskę drenażową oraz izolację przeciwwilgociową. Odnowiono także część pomieszczeń biurowych i salę wystawową, kładąc nowe tynki renowacyjne. Całość inwestycji kosztowała 84 980,68 złotych, z czego 72 233,57 złotych pochodziło z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego, a 9 577,32 złotych z Promesy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- 2023 rok – odnowiono wieżyczkę-basztę w elewacji południowo-zachodniej. Zakres prac obejmował między innymi wymianę konstrukcji drewnianej daszku, odtworzenie pierwotnej geometrii i położenie nowego pokrycia z blachy miedzianej. Koszt remontu wyniósł 139 500 złotych, a środki pochodziły z Programu Polski Ład.
- 2024 rok – przeprowadzono konserwację elewacji frontowej budynku. Odrestaurowano między innymi tynki, kamienny relief Dekalogu Mojżesza, inskrypcję hebrajską „O, jakimże lękiem napawa to miejsce! Nic tu innego, tylko dom Boży”, kamienne wazony, gzymsy, elementy kute oraz stolarkę okienną. W ramach prac wykonano również remont instalacji odgromowej i elementów blacharskich. Koszt zadania wyniósł 450 tysięcy złotych, z czego 90 tysięcy złotych pokryło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a 218 025 złotych Rządowy Program Odbudowy Zabytków.
Łącznie wartość dotychczasowych prac przekroczyła 870 tysięcy złotych.
Plany na przyszłość
Samorząd Gminy Lesko podkreśla, iż renowacja synagogi to proces długofalowy. realizowane są starania o kolejne dofinansowania, które mają pozwolić na pełne odnowienie wszystkich elewacji, a następnie wnętrza budynku. W planach jest również montaż nowoczesnego systemu wystawienniczego, co wzmocni działalność Bieszczadzkiej Galerii Sztuki, funkcjonującej w głównej sali dawnej bożnicy.
