Strona postępowania o usunięcie odpadów

Stan faktyczny

WSA w Gliwicach rozpoznał sprawę ze skargi na postanowienie SKO w Katowicach w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie odpadów i uchylił skarżone postanowienie.

W sprawie tej decyzją z 2022 r. Wójt Gminy ustalił wobec E.G., jako posiadacza odpadów, obowiązek usunięcia odpadów składowanych na działce. Decyzja została wydana w oparciu o art. 26 ust. 1, 2 i 6 ustawy z 14.12.2012 r. o odpadach (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1587; dalej: OdpadyU) i jest ostateczna.

Skarżący wnieśli o stwierdzenie nieważności ww. decyzji wskazując, iż była ona niewykonalna w dniu jej wydania, a niewykonalność ta ma charakter trwały. W uzasadnieniu pisma wskazali, iż byli stronami postępowania o usunięcie odpadów składowanych na działce. Postępowanie to zostało wszczęte na ich wniosek jako właścicieli sąsiadującej nieruchomości. Posiadają oni zatem interes prawny do zainicjowania postępowania w sprawie nieważności decyzji o usunięciu odpadów.

Zaskarżonym postanowieniem, Kolegium działając na podstawie art. 61a § 1 i § 2 KPA odmówiło wszczęcia, na wniosek Skarżących, postępowania administracyjnego w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wójta. W uzasadnieniu postanowienia Kolegium wskazało, iż stosownie do art. 157 § 2 KPA postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się na żądanie strony lub z urzędu. Przed wszczęciem postępowania, na żądanie strony, należy ustalić, kto jest stroną postępowania w konkretnej sprawie. Tak więc podmiot, który składa wniosek o stwierdzenie nieważności musi wykazać swój interes prawny stosownie do art. 28 KPA. Przy czym przymiot strony postępowania nadzwyczajnego przysługuje niezależnie od tego, czy dany podmiot brał udział w postępowaniu zwykłym zakończonym weryfikowaną decyzją.

Stroną postępowania w sprawie usunięcia odpadów, prowadzonego w trybie art. 26 ust. 1 OdpadyU, jest właściciel tych odpadów, którego definicja legalna zawarta jest w art. 3 ust. 1 pkt 19 OdpadyU.

Z akt sprawy administracyjnej nie wynika, aby Skarżący byli posiadaczami odpadów co do których nałożono na E.G. obowiązek ich usunięcia. Oprócz posiadacza odpadów status strony postępowania prowadzonego w trybie art. 26 OdpadyU mogą posiadać także inne podmioty. Jednakże ani treść decyzji, ani akta sprawy nie przemawiają za uznaniem, iż Skarżącym przysługiwał interes prawny w postępowaniu o usunięcie odpadów. Z treści dokumentów znajdujących się w aktach sprawy nie wynika czym – poza złożeniem wniosku w sprawie i interwencjami ze strony jednego ze Skarżących – kierował się Wójt uznając go za stronę postępowania. Zdaniem Kolegium Skarżącym nie przysługiwał interes prawny do udziału w postępowaniu w sprawie usunięcia odpadów niezależnie od tego, iż była im doręczona decyzja oraz pisma w sprawie.

W sprawie skierowano skargę.

Stanowisko WSA

WSA uznał, iż skarga zasługuje na uwzględnienie.

Skarżący wskazywali w sprawie, iż w aktach sprawy znajdują się dokumenty, w których opisano okoliczności potwierdzające istnienie ich interesu prawnego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym (podtapianie działki wodami opadowymi i roztopowymi oraz odchodami zwierzęcymi), a tym samym do bycia stroną postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji Wójta. Ponadto Skarżący wskazali, iż materialnoprawną podstawą ich interesu prawnego jest art. 144 KC.

Interes prawny w postępowaniu w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji zasadniczo ustala się na podstawie art. 28 KPA, przy czym stroną postępowania w sprawie o stwierdzenie nieważności decyzji jest nie tylko strona postępowania zwykłego zakończonego wydaniem kwestionowanej decyzji, ale również każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczyć mogą skutki stwierdzenia nieważności decyzji.

Status strony w administracyjnym postępowaniu jurysdykcyjnym jest determinowany – co do zasady – normami prawa materialnego, które decydują o istnieniu interesu prawnego konkretnej osoby w konkretnej sytuacji faktycznej w uzyskaniu rozstrzygnięcia o jej prawach i obowiązkach oraz kształtują jego treść. Wobec tego to przedmiot decyzji badanej określa krąg podmiotów będących stroną postępowania zarówno zwykłego, jak i prowadzonego w tzw. trybie „nieważnościowym” (por. wyrok NSA z 23.9.2010 r., II OSK 1399/09, Legalis).

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji jest postępowaniem odrębnym od postępowania zwykłego, a jego przedmiotem jest wyłącznie zbadanie czy w sprawie zaistniały przesłanki wskazane w art. 156 § 1 KPA. Jednakże odrębność i samodzielność postępowania nieważnościowego jako sprawy procesowej nie zmienia materialnoprawnego charakteru sprawy. Oznacza to, iż legitymację strony postępowania nieważnościowego, którego przedmiotem jest decyzja o obowiązku usunięcia odpadów z art. 26 OdpadyU, należy oceniać przez pryzmat art. 26 OdpadyU.

W orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, iż przepisy OdpadyUfgvbddc nie wskazują sposobu ustalania kręgu stron postępowania prowadzonego w przedmiocie wydania nakazu usunięcia odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania. Zatem wobec braku regulacji o charakterze szczególnym, w postępowaniach prowadzonych w oparciu o art. 26 OdpadyU zastosowanie znajduje ogólna regulacja art. 28 KPA. Okoliczność, iż art. 26 ust. 2 OdpadyU nakłada określone obowiązki wyłącznie na posiadacza odpadów oraz iż postępowanie to jest prowadzone z urzędu nie ma znaczenia dla ustalenia kręgu stron postępowania. Nie można więc wykluczyć, iż oprócz posiadacza odpadów (zdefiniowanego w art. 3 ust. 1 pkt 19 OdpadyU), status strony w takim postępowaniu będą również posiadały inne podmioty.

W orzecznictwie sądów administracyjnych prezentowany jest pogląd, iż odmowa wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a § 1 KPA z przyczyny podmiotowej może nastąpić tylko wtedy, gdy wnioskodawca w ogóle nie powołuje się na swój interes prawny, względnie brak interesu prawnego wnioskodawcy jest oczywisty, a stwierdzenie tego braku nie wymaga postępowania wyjaśniającego. W każdym innym przypadku, kiedy brak interesu prawnego wnoszącego żądanie wszczęcia postępowania nie jest tak oczywisty, budzi wątpliwości bądź wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, organ nie powinien odmawiać wszczęcia postępowania, ale kontynuować je i w jego trakcie ustalić status prawny żądającego wszczęcia postępowania. W przypadku ustalenia, iż wnoszący żądanie wszczęcia postępowania jest stroną, postępowanie powinno się zakończyć wydaniem decyzji co do istoty, a w przypadku braku przymiotu strony – umorzeniem postępowania, stosownie do art. 105 § 1 KPA.

Odmowa wszczęcia postępowania na podstawie art. 61a § 1 KPA powinna mieć zatem miejsce w sytuacjach wyjątkowych, gdy po wstępnej analizie żądania wszczęcia postępowania nie ma wątpliwości co do tego, iż strona nie ma legitymacji do wystąpienia z takim żądaniem (np. gdy podmiot zgłaszając żądanie wszczęcia postępowania czyni to na podstawie ogólnych wartości uzasadniających prawidłowe działanie organu administracji w określonej formie). Natomiast jeżeli jednostka powołuje się na swój własny interes prawny w załatwieniu danego rodzaju sprawy, wówczas ustalenie posiadania przez nią interesu prawnego co do zasady wymaga określonych działań organu administracji, tj. procesu wykładni przepisów prawa materialnego oraz poczynienia ustaleń stanu faktycznego.

Komentarz