W kontekście zaostrzających się polityk klimatycznych Unii Europejskiej coraz częściej pojawia się temat tzw. carbon leakage, czyli przenoszenia emisji CO₂ poza granice obszarów objętych restrykcyjnymi regulacjami. W lotnictwie zjawisko to może polegać na wyborze przez pasażerów tras z przesiadkami w hubach położonych tuż za granicami UE, takich jak Stambuł, Doha czy Dubaj, aby uniknąć dodatkowych kosztów wynikających z unijnych polityk klimatycznych.
Ocena realnego zagrożenia carbon leakage
Transport & Environment (T&E) zleciła firmie CE Delft analizę ryzyka carbon leakage, uwzględniając wpływ rozszerzenia systemu EU ETS oraz ocenę prawną potencjalnych rozwiązań przez Lexavia Aviation Consultants. Wyniki pokazują, iż dotychczasowe szacunki branżowe były zawyżone – część raportów błędnie klasyfikowała emisje przez cały czas objęte politykami UE jako „wyciekające”.
Zgodnie z analizą, realne ryzyko carbon leakage jest minimalne: w najgorszym scenariuszu utracone zostanie jedynie 3% planowanych oszczędności emisji wynikających z pakietu Fit for 55 (łącznie 38,4 MtCO2 do 2035 roku dzięki RefuelEU i EU ETS). Oznacza to, iż unijne środki pozostają w zdecydowanej większości skuteczne.
Najbardziej narażone trasy i wpływ na ceny biletów
Ryzyko wycieku emisji koncentruje się na kilku trasach dalekodystansowych – zwłaszcza lotach do Azji Południowo-Wschodniej przez porty przesiadkowe poza UE. Rozszerzenie EU ETS na wszystkie loty startujące z UE powoduje jedynie niewielki wzrost cen biletów, szacowany na 2–6% w 2030 roku. W praktyce przewaga cenowa portów pozaunijnych, takich jak Stambuł, wynosi zaledwie 1–4%, co sprawia, iż decyzje o zmianie tras będą dotyczyć jedynie niewielkiej części pasażerów.
Możliwe rozwiązania polityczne
T&E przeanalizowała trzy główne opcje ograniczania carbon leakage:
- Celowane ulgi na SAF – obniżenie kosztów na trasach o wysokim ryzyku poprzez przyznanie specjalnych uprawnień do stosowania zrównoważonego paliwa lotniczego. Rozwiązanie to jest prawnie wykonalne i może zostać wdrożone w ramach istniejącego EU ETS.
- Celowane opłaty za emisje na określonych parach lotnisk – wyższe opłaty na trasach przez porty poza UE, bazujące na transparentnych kryteriach i zintegrowane z EU ETS. Również uznane za prawnie możliwe.
- SAF-BAM – obowiązek posiadania certyfikatów SAF przez przewoźników spoza UE, jednak ta opcja wiąże się z dużym obciążeniem administracyjnym i ryzykiem sporów międzynarodowych.
Rekomendacje dla Komisji Europejskiej
T&E zaleca, aby Komisja Europejska opracowała precyzyjną metodologię identyfikacji tras najbardziej narażonych na carbon leakage oraz wprowadzała środki tylko na tych trasach, integrując je z istniejącym prawodawstwem UE. Takie podejście minimalizuje ryzyko retorsji międzynarodowych i zwiększa skuteczność operacyjną.
