Czy chmura może być bańką? Tak, jeżeli mówimy o przemyśle chmur danych jako o kolejnej spekulacyjnej bańce finansowej, stanowiącej przy tym poważne zagrożenie dla prywatności obywateli (nawet nie będących indywidualnymi użytkownikami) oraz bezpieczeństwa danych.
Charakterystyczna jest pod tym względem sytuacja w UK, gdzie sektor ten jest zorganizowany w formie klasycznego oligopolu, za pełną wiedzą, a choćby wsparciem brytyjskiego rządu. Ponieważ zaś graczem numer jeden na tym rynku jest Amazon – nie może dziwić, iż równocześnie korporacji tej uchodzi bezkarnie nie tylko łamanie praw pracowniczych, ale także liczne i celowe naruszenia tak newralgicznych dla (nie)stabilności politycznej UK przepisów imigracyjnych.
Brytania w rękach Amazonu i Microsoftu
Amazon Web Services (AWS) to potęga, nie tylko zresztą na rynku brytyjskim. Według Ofcomu (organu regulacji i ochrony konkurencji dla branży nadawczej, telekomunikacyjnej i pocztowej), „rynek infrastruktury chmur danych w UK w 2022 r. wart od był 7,0 do 7,5 miliarda funtów”. W jego ramach „istnieją dwaj wiodący dostawcy (…) Amazon Web Services (AWS) i Microsoft, których łączny udział w rynku wynosi od 70% do 80%. Ich największym konkurentem pozostaje Google, z udziałem wynoszącym od 5% do 10%. Łącznie firmy te są określane jako „hyperscalers”, a zdecydowana większość klientów usług chmury danych korzysta z ich usług”[1]. Nie jest jednak łatwo ustalić jak wielka część dochodów oligopolu pochodzi ze środków publicznych. Raport Ofcomu z października 2023 roku doliczył się łącznie 363 milionów funtów pozyskanych w ramach kontraktów publicznych zawartych za pośrednictwem platformy G-Cloud w latach 2022–2023. Wiadomo jednak, iż w ciągu kolejnych dwóch miesięcy sam tylko Amazon podpisał dodatkowe trzy kontrakty publiczne o łącznej wartości 894 mln funtów. w tej chwili szacuje się więc, iż Amazon Web Services kontrolują około 30% do 40% całkowitego rynku chmur danych w Wielkiej Brytanii[2].
Jak zatem widzimy – doszło do uformowania oligopolu, będącego typowym skutkiem dominacji technologicznej wielkich korporacji z jednej, i… życzliwości polityków i urzędników z drugiej strony, czyli czegoś, co już choćby nie udaje „wolnej gry rynkowej”[3].
Każdy jest zamieszany
Wobec wyrażanych publicznie zastrzeżeń ze strony pomijanej, przeważnie krajowej konkurencji, Ofcom prowadził specjalne postępowanie badające m.in. podaż usług w chmurze w UK, a jego raport końcowy z 5 października 2023 roku potwierdzał, iż istnieją „uzasadnione podstawy, aby podejrzewać”, iż niektóre „cechy rynku usług publicznej infrastruktury chmur danych uniemożliwiają, ograniczają lub zakłócają konkurencję w Wielkiej Brytanii”. Ofcom zdecydował zatem o skierowaniu sprawy do Competition and Markets Authority (CMA), czyli brytyjskiego Urzędu ds. Konkurencji i Rynków (CMA)[4].
Tymczasem instytucje publiczne, pomimo trwającego postępowania antymonopolowego, nie tylko kontynuują, ale i rozszerzają współpracę z AWS. I tak w grudniu 2023 roku the Crown Commercial Service (odpowiadająca za nadzór nad zamówieniami publicznymi instytucji państwowych) przedłużyła umowę o preferencjach cenowych z AWS, tzw. One Government Value Agreement (OGVA), na mocy której „nabywcy rozwiązań informatycznych z sektora publicznego uzyskują dostęp do zniżek za zobowiązania dotyczące wydatków na produkty i usługi AWS, a pierwsza wersja trzyletniego Memorandum of Understanding (MoU) oferuje użytkownikom podstawowe zniżki sięgające 18%”[5]. Z oferty skorzystały m.in. Home Office (ministerstwo spraw wewnętrznych)[6], HM Revenue and Customs (Urząd Skarbowy i Celny)[7] oraz Department for Work and Pensions (instytucja emerytalna i opieki społecznej)[8], które jeszcze w tym samym miesiącu odnowiły swoje trzyletnie kontrakty z Amazonem na łączną kwotę 894 milionów funtów, czyli więcej niż wszystkie umowy AWS w UK w ciągu poprzedniej dekady. W kolejce do przedłużenia umów z korporacją w kwietniu 2024 roku ustawiły się też kolejne instytucje, w tym ministerstwo sprawiedliwości, HM Land Registry (Główny Urząd Ziemski), Department for Levelling Up, Housing and Communities[9] (odpowiadający za mieszkalnictwo i wyrównywanie poziomu życia między regionami) oraz… The Competition and Market Authority (CMA), czyli ten sam Urząd Antymonopolowy, który przed zdominowaniem rynku przez Amazon ostrzegał, podczas gdy w maju 2024 roku skorzystał z preferencyjnych stawek i podwoił swój dotychczasowy kontrakt z AWS do kwoty 437 151 funtów. Jak można się domyślić, tylko wzmogło to wątpliwości odnośnie rzetelności postępowania antymonopolowego[10].
Prywatyzacja e-Brytanii
Szczęśliwie dla czynników rządowych (bardziej choćby związanych ze służbą cywilną, faktycznie kierującą Zjednoczonym Królestwem niż z poszczególnymi grupami politycznymi) – sprawa wciąż jeszcze jest zbyt hermetyczna, by spotkać się z zainteresowaniem poza branżowym światkiem IT i jego nerdowskimi e-biuletynami Wprawdzie o dominacji w chmurze pisał półgębkiem choćby socjal-liberalny „The Guardian”, jednak generalnie w mediach głównego nurtu, jak i wśród parlamentarnych partii politycznych niechęć do zadzierania z poziomem Jeffa Bezosa i Bila Gatesa okazała się jakoś dziwnie silniejsza. W efekcie zgodnie zignorowano fakt, iż międzynarodowe korporacje faktycznie kontrolują zasoby danych formalnie zarządzane przez instytucje zaufania publicznego. To jest prawdziwa prywatyzacja brytyjskiego e-państwa, przy czym obecny rząd Partii Pracy wyraźnie dodatkowo promuje inwestycje mające na celu centralizację zarządzania danymi, a zatem korzystne dla globalnych korporacji[11]. Na wszelki wypadek zresztą i Amazon, i Microsoft raczyły warknąć, iż dalsze procedowanie antytrustowe „może negatywnie wpłynąć na ich zdolność inwestowania w swoją brytyjską infrastrukturę”[12].
Ludzkie zoo Amazona
Szczególnie Amazon czuje się silniejszy od rządu Jego Królewskiej Mości i to pomimo faktu, iż będące wciąż głównym przedmiotem działalności tej korporacji wielkie magazyny i centra logistyczne działają faktycznie w szarej strefie gospodarczej, znowu – za wiedzą i zgodą organów państwa. Drastycznym przykładem takich praktyk jest walka pracowników bazy Amazonu w Coventry o legalizację ich organizacji związkowej. Przed przegraną ostatecznie w lipcu 2024 roku batalią o uznanie związku zawodowego GMB Amazon[13] tamtejsi robotnicy prowadzili prawdziwą wojnę podjazdową z globalną korporacją. Amazon zastąpił pracowników zaangażowanych w tworzenie związku zawodowego imigrantami, przeważnie udającymi studentów lub „niezbędnych dla brytyjskiej gospodarki fachowców”. Korporacyjni łapacze ściągali do Anglii całe południowoazjatyckie wsie, których mieszkańcom do kontroli granicznej wydawano dokumenty potwierdzające wysokiej klasy kwalifikacje i biegłą znajomość języka, choć przeważnie nie mieli pojęcia dokąd ani po co dokładnie jadą, a tym bardziej co będą robić. Resztę załatwiały wpływy polityczne, a na miejscu postępująca automatyzacja, takim przybyszom faktycznie kilka trzeba tłumaczyć, szkolenie zastępowane jest bowiem… elektroniczną bransoletą, która np. na sortowni kieruje rękę robotnika we adekwatnym kierunku karząc, jeżeli sięgnie po niewłaściwy towar lub zbyt długo stroi bezczynnie.
Dla Amazonu taki tryb werbunku oznaczał same plusy. Korporacja nie płaciła sprowadzanym pracownikom do czasu uzyskania przez nich potwierdzenia statusu i prawa do pracy – ale rzecz jasna cały czas darmową pracę imigrantów egzekwowała. Przybysze byli zbyt przerażeni, by domagać się wypłat, studenci (prawdziwi i tacy tylko dla wiz) byli błędnie informowani, iż nie mogą wstąpić do związków, a jakakolwiek skarga skończy się deportacją bez prawa powrotu do UK. Szybki wzrost zatrudnienia nie zmniejszył obciążenia dotychczasowych pracowników, ale pozwolił na sztuczne zmniejszenie odsetka należących do związku, aby uzasadnić brak jego uznania przez kierownictwo (według zliberalizowanych przepisów w UK organizacja związkowa w zakładzie pracy może zostać zalegalizowana i uznana za reprezentatywną dopiero po uzyskaniu poparcia 50% + 1 załogi). Amazon woli zatem zwabiać pracowników z drugiego końca świata, tworząc nowoczesną wersję ludzkiego zoo, tylko po to, aby uniknąć negocjowania płac i warunków zatrudnienia z legalną reprezentacją związkową. I ma ku temu powody, ponieważ znana jest zasadnicza dysproporcja pomiędzy wydajnością pracy a płacami w magazynach Amazon. Przy wydajności 3000 funtów dziennie, średnia dzienna płaca wynosi tam bowiem około 135 funtów. Wartość dodatkowa osiągnięta przez Amazon jest zatem rekordowo wysoka choćby jak na tę skalę działalności.
Kapitał pożarł Brytanię
Wszystko to, powtórzmy, dzieje się wręcz przy udziale rządu brytyjskiego, jego służb granicznych, imigracyjnych i nadzoru nad rynkiem pracy. Jeszcze raz potwierdza to więc, iż rzekoma obrona granic Zjednoczonego Królestwa, o której tak wiele mówią torysi, i ochrona praw pracowniczych, na której rzekomo tak zależy labourzystom – to fikcje, ustępujące miejsca typowo brytyjskiej uległości wobec interesów wielkiego kapitału. Kapitału, który także dzięki gromadzonych w pełni legalnie danych kontroluje już najważniejsze punkty brytyjskich struktur państwowych.
Nie tylko więc Brytania nie jest już imperium, ale sama stała się łatwym łupem i pożywką dla nowego imperializmu.
Konrad Rękas
[4] https://www.computerweekly.com/feature/The-CMA-anti-trust-investigation-into-AWS-and-Microsoft-explained-Everything-you-need-to-know; https://assets.publishing.service.gov.uk/media/656dfdf59462260705c568c4/AWS_Response_to_CMA_s_Issues_Statement_dated_23_November_2023.pdf
[8] https://www.datacenterdynamics.com/en/news/aws-wins-94m-contract-with-uk-govs-dwp/
