Pulpity przy zabytkach w Wąchocku

1 rok temu

Zdjęcie: zabyt

Kolejne zabytki w Wąchocku zostały oznaczone specjalnymi pulpitami, na których można przeczytać o znaczeniu tych obiektów dla historii miasta.

Opisane i oznakowane zostały: kapliczka św. Jana Nepomucena w Ratajach, krzyż z kościoła św. Elżbiety przy budowanej w tej chwili obwodnicy Wąchocka i figura św. Jana Nepomucena przy Pałacu Schoenberg’a. Jak mówi wiceburmistrz i członek Towarzystwa Przyjaciół Wąchocka Sebastian Staniszewski to kolejny etap przywracania pamięci o zabytkach:

– Podobne tablice już są umieszczone przy najważniejszych zabytkach Wąchocka. Teraz chcieliśmy przypomnieć kolejne obiekty. Część z nich na stałe wpisała się w krajobraz gminy, inne – jak postument z krzyżem z dawnego kościoła parafialnego – trzeba przywrócić pamięci mieszkańców.

Towarzystwo Przyjaciół Wąchocka przygotowało opisy każdego z zabytków. Tekst podany jest w języku polskim i angielskim.

Projekt „Zachowanie pamięci i lokalnej tożsamości historycznej” realizowany jest przez Towarzystwo Przyjaciół Wąchocka dzięki wsparciu z dotacji budżetu Gminy Wąchock.

Pomnik św. Jana Nepomucena

Pomnik św. Jana Nepomucena usytuowanego na terenie dawnego terenu przemysłowego przy tzw. Pałacu Schoenberg’a.

Figura pochodzi z początku XIX wieku. Została wykonana z miejscowego piaskowca, najprawdopodobniej przez lokalnego kamieniarza. Według tradycji powstanie pomnika wiąże się z szczęśliwym uratowaniem życia jednego z robotników przemysłowych, który wpadł do wody. Inny przekaz mówi, iż w czasie powstania styczniowego pod pomnikiem kobiety żegnały swoich mężów, ojców i synów wstępujących w szeregi powstańcze.

Od początku XXI wieku pomnik ulegał stopniowej degradacji, w zimę 2016/17 doszło do jego pionowego pęknięcia. Był to ostatni moment na odratowanie. Podjęło się tego zadania Towarzystwo Przyjaciół Wąchocka. W latach 2017-20 wykonano konserwację zachowanej części pomnika, zrekonstruowano zniszczoną lata temu część figury (od stóp do kolan) oraz odtworzono cokół i aureolę.

Kapliczka św. Jana Nepomucena

Kolejny z zaplanowanych w ramach projektu „Zachowanie pamięci i lokalnej tożsamości historycznej” pulpitów zlokalizowany będzie przy kapliczce św. Jana Nepomucena przy ulicy Powstańców.

Kapliczka i pomnik są ciekawym obiektem wykonanym w całości z drewna. Kapliczka ma konstrukcję słupową. Wykonana została w I połowie XIX wieku. Niewykluczone, iż sam pomnik świętego jest starszy i pochodzi z końca XVIII wieku. Kapliczka została wykonana przez lokalną społeczność z ulicy Powstańców i zawsze znajdowała się pod ich troskliwą opieką. Wszystkie dotychczasowe remonty również odbywały się kosztem i staraniem mieszkańców tej ulicy.

Pierwszy remont, o którym wiemy, miał miejsce w 24 maja 1860 roku, o czym świadczy znajdujący się do dzisiaj napis na desce pod dachem kapliczki. Kolejny znaczący remont miał miejsce w 1968 r., po katastrofalnym opadzie deszczu, oberwaniu chmury na obszarze dzisiejszych Rataj, który doprowadził do zmian w lokalnym lessowym krajobrazie. Szczęśliwie kapliczka Jana Nepomucena, nomen omen świętego chroniącego od powodzi, nie została znacząco uszkodzona. Mieszkańcy dokonali remontu, który nadał kapliczce współczesny kształt. Zostało zmienione pokrycie dachu, znikły drewniane „firany”, a deska z napisem świadczącym o renowacji w 1860 została przeniesiona z frontu na tył kapliczki. W 2023 r. mieszkańcy dokonali kolejnego remontu kapliczki. w tej chwili do odrestaurowania pozostaje figura świętego.

Kapliczka znajduje się przy ulicy Powstańców, którą wg tradycji wycofywały się wojska pułkownika Mariana Langiewicza po przegranej bitwie o Wąchock w dniu 2 lutego 1863 r.

Krzyż z kościoła pw. Św. Elżbiety

Ostatni z pulpitów znajdzie się przy kolumnie zwieńczonej krzyżem, która znajduje się dzisiaj przy odnodze ulicy Górnej.

Kapliczka ta została zbudowana została w 1843 r. przez burmistrza Wąchocka Macieja Sławęckiego. Do wybudowania kolumny użyto m.in. cegły pochodzącej z rozbiórki dawnego kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Elżbiety. Na jej szczycie umieszczono żelazny krzyż z tej świątyni. Krzyż wykonany był najprawdopodobniej w kuźniach cysterskich mistrzów i ma pochodzi z późnego średniowiecza.

Kościół św. Elżbiety znajdował się na terenie dzisiejszej szkoły podstawowej. Pierwotnie służył wąchockim parafianom, ale – kiedy po kasacie opactwa – nabożeństwa zostały przeniesione do kościoła poklasztornego, kościół został zamknięty. Dzieła zniszczenia dokonała burza, podczas której piorun uszkodził sygnaturkę. Decyzją wspomnianego burmistrza Sławęckiego doszło do rozbiórki nieużytkowanego i uszkodzonego kościoła.

Według tradycji męczony wyrzutami sumienia burmistrza Sławęcki doprowadził do wybudowania kapliczki, która pierwotnie zlokalizowana została około 250 m na wschód, w kierunku Starachowic, przy drodze wiodącej do folwarku Stary Dwór, usytuowanego przy dzisiejszej ulicy Górnej. Z czasem droga przestała być używana, uległa zarośnięciu i przez ostatnie dziesięciolecia kolumna stała zapomniana w otoczeniu wiekowych dębów na skraju skarpy schodzącej do doliny Kamiennej.

Staraniem przedstawiciela Towarzystwa Przyjaciół Wąchocka Kazimierza Winiarczyka obiekt ten został wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków. Być może to uchroniło go od destrukcji, gdyż w związku z budową obwodnicy Wąchocka teren, na którym się znajdował, został wywłaszczony i przeznaczony pod drogę. Ze względu na fakt, iż kapliczka znalazła się w ewidencji zabytków przeszła konserwację i została przeniesiona w obecne miejsce w 2023 r.

Na kolumnie pierwotnie znajdowała się żeliwna tablica fundatorska, która w tej chwili jest przechowywana w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, udało się jednak wykonać jej wierną kopię.