Od początków do dziś – 35 lat rozwoju samorządu terytorialnego w Polsce

3 grudnia br. w Akademii Zamojskiej odbyła się konferencja na temat „35 lat samorządu terytorialnego – doświadczenia i perspektywy rozwoju”. Wydarzenie zgromadziło przedstawicieli samorządów, ekspertów, naukowców oraz działaczy społecznych, którzy wspólnie dyskutowali nad historią, obecnym stanem oraz przyszłością samorządu terytorialnego w Polsce. Współorganizatorem konferencji był Instytut Nauk Prawnych Akademii Zamojskiej.

– To okres ogromnego rozwoju. Widzimy, iż samorządy przez te ponad trzy dekady bardzo zmieniły się. Musimy tutaj wskazywać i na samorządy gminne, jak również powiatowe, samorząd województwa, na to, w jaki sposób one funkcjonowały dzięki środkom z Unii Europejskiej, w jaki sposób rozwijała się gospodarka, ale także na problemy, które pojawiają się aktualnie. To jest perspektywa rozwoju na przyszłość tego, w jaki sposób samorządy będą mogły funkcjonować w dzisiejszym, zglobalizowanym świecie i trudnej sytuacji, która dotyczy samorządów w województwie lubelskim m.in. z uwagi na wojnę na Ukrainie. Wszystko jest kwestią dalszych dyskusji. Wyzwaniem jest z pewnością problem demograficzny, bo widzimy, iż zwłaszcza ta część Polski Wschodniej bardzo gwałtownie wyludnia się. Druga kwestia to problem dotyczący rozwoju gospodarczego. o ile spojrzymy ma tendencje, jakie mamy ze strony Unii Europejskiej, to widzimy, iż nasza gospodarka zmienia się w sposób diametralny i tak naprawdę to, co wcześniej samorządy miały do dyspozycji dzisiaj już niestety odchodzi w niepamięć. Jednym z zdań jest też dbanie o tożsamość kulturową, tak byśmy mogli wśród młodych Polaków zaszczepiać miłość do Ojczyny, by tutaj szukali swojego miejsca do życia. Dzięki temu mamy nadzieję, iż będzie wspólnie rozwijać nasz region lubelski. – mówił dr hab. Marcin Szewczak, prof. KUL, członek Zarządu Województwa Lubelskiego, przewodniczący komitetu organizacyjnego konferencji.

– Po tzw. transformacji w 1989 r. państwo polskie, naród polski, społeczeństwo, stanęło przed koniecznością budowania autentycznej podmiotowości. Warunkiem tego jest samorząd, który jest blisko człowieka, blisko ludzkich spraw i potrafi nie tylko w sposób szybki rozpoznać ludzkie potrzeby, ale również adekwatnie zarządzać. Do tego potrzebne jest nie tylko poznanie, ale i pewna forma przyjaźni. To samorząd, a nie odgórny centralistyczny mechanizm biurokratyczny gwarantuje nam wolność, skuteczność, bezpieczeństwo i organiczny charakter. Cieszymy się ogromnie, ze po 35 latach funkcjonowania samorządu nasza uczelnia, Akademia Zamojska, wraz z innymi podmiotami organizuje tę konferencję, która jest formą analizy stanu faktycznego, który dziś istnieje. – mówił rektor Akademii Zamojskiej dr hab. Paweł Skrzydlewski, prof. AZ. Podobnie jak samorządowcy, zwrócił także uwagę na demografię, jako jedno z współczesnych wyzwań dla władz lokalnych. – Badacz dziejów Feliks Koneczny autor pracy „Dzieje administracji w Polsce” zwracał uwagę na to, iż brak należytej demografii, odpowiedniej ilości ludzi powoduje rozliczne kłopoty, nie tylko w dziedzinie edukacji, gospodarki, obronności, ale praktycznie całego życia społecznego. – tłumaczył prof. Paweł Skrzydlewski.

Podczas wydarzenia uczestnicy mieli okazję wysłuchać prelekcji naukowych, w których omówiono najważniejsze osiągnięcia i wyzwania związane z funkcjonowaniem samorządów od czasu ich powołania w 1990 roku. Prelegenci podkreślali, iż trzy dekady działalności samorządu to okres intensywnych zmian legislacyjnych, rozwoju infrastruktury oraz wzrostu roli lokalnych wspólnot w życiu obywateli.

– Należy podkreślić wysoką wartość naukową konferencji. Dobór prelegentów oraz tematów był zaplanowany w taki sposób, aby zaprezentować ujęcie historyczne rozwoju samorządu terytorialnego, stan aktualny oraz konieczność przeprowadzenia zmian ustrojowych w tym obszarze uwzględniając chociażby zmiany demograficzne. Cieszę się, iż wspólnie Instytut Nauk Prawnych AZ oraz instytucje samorządowe zorganizowały konferencję wychodząc naprzeciw oczekiwaniom społecznym. Chcielibyśmy podtrzymywać współpracę z otoczeniem społeczno-gospodarczym także w tym zakresie, ponieważ ma to również duży wpływ na kształcenie naszych studentów. – mówi prorektor ds. kształcenia AZ i dyrektor Instytutu Nauk Prawnych dr mec. Ryszard Pankiewicz, prof. AZ, przewodniczący komitetu naukowego konferencji.

W trakcie wydarzenia przedstawiono także raporty i analizy dotyczące efektywności działań samorządów, a także perspektyw ich rozwoju w kontekście obecnych wyzwań, takich jak zrównoważony rozwój czy zwiększona rola mieszkańców w podejmowaniu decyzji, a także kwestie bezpieczeństwa publicznego. Nie zabrakło również głosów na temat modelu współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego a centralnym rządem oraz pozyskiwania funduszy z Unii Europejskiej, a także kooperacja transgraniczna.

Konferencja zakończyła się dyskusją panelową, w której uczestnicy wymieniali się spostrzeżeniami na temat kierunków rozwoju samorządu, wskazując na potrzebę zwiększania kompetencji lokalnych władz oraz dalszego wzmacniania partnerstwa społecznego. Wydarzenie to stanowiło istotną platformę do refleksji nad dotychczasowymi osiągnięciami i wyzwaniami, a także do wyznaczania nowych celów na kolejne lata.

Organizatorami konferencji „35 lat samorządu terytorialnego – doświadczenia i perspektywy rozwoju” były Instytut Nauk Prawnych Akademii Zamojskiej, Instytut Rozwoju Samorządu Terytorialnego Województwa Lubelskiego oraz Lubelskie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli.