Nowelizacja Prawa ochrony środowiska – co przedsiębiorca powinien wiedzieć

W ostatnim czasie zaprezentowany został projekt ustawy zmieniającej Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, który jeżeli wejdzie w życie, może mieć znaczący wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw, zwłaszcza tych prowadzących działalność w branżach mających wpływ na środowisko. Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych zmian, potencjalnych ryzyk oraz rekomendacje, które warto rozważyć już dziś.

Główne założenia projektu

Projekt wprowadza kompleksowe modyfikacje, skupiając się na czterech kluczowych obszarach. Oto one w skrócie:

Powyższe regulacje wynikają z potrzeby implementacji unijnych kamieni milowych z Krajowego Planu Odbudwy i Zwiększenia Odporności, a także zidentyfikowanych luk w prawie, takich jak niska liczba miejskich planów adaptacyjnych.

Implikacje dla biznesu

Dla przedsiębiorców zmiany oznaczają przede wszystkim zwiększone koszty compliance, tj. szacunkowe inwestycje w audyty środowiskowe i szkolenia mogą wynieść od 5-20% budżetu operacyjnego w pierwszym roku. Z drugiej strony, zgodność z nowymi przepisami ułatwi dostęp do funduszy UE (np. na Odnawialne Źródła Energii) i zmniejszy ryzyko mandatów do 10 mln zł za ich naruszenia. Szczególnie narażone sektory to: budownictwo, produkcja i transport, gdzie adaptacja klimatyczna stanie się standardem w kontraktach.

Kluczowe zmiany dla przedsiębiorców

Poniżej przegląd najbardziej istotnych zmian, które mogą dotknąć działalność przedsiębiorstw:

Możliwość składania skarg przez przedsiębiorców

Dotychczas regulacje środowiskowe (szczególnie dotyczące programów ochrony powietrza) były objęte ograniczeniem dostępu do skarg sądowych, albowiem wymóg wykazania interesu prawnego bywał interpretowany restrykcyjnie i często odmawiano skarg organizacjom ekologicznym czy mieszkańcom.

Projekt przewiduje, że:

• skargi będzie mogła składać osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania na obszarze objętym programem ochrony powietrza,
• skargę będzie mógł składać także podmiot gospodarczy prowadzący działalność na takim obszarze,
• również organizacja ekologiczna, spełniająca warunki statutowe i prowadząca działalność środowiskową przez co najmniej 12 miesięcy przed ogłoszeniem uchwały sejmiku w sprawie programu ochrony powietrza będzie mogła złożyć skargę.

Dla przedsiębiorców oznacza to, iż na terenach, gdzie obowiązują programy ochrony powietrza, może pojawić się większe ryzyko związane z decyzjami urzędów dotyczącymi środowiska, planami działań i zmianami w tych programach.

Powyższe ryzyko może dotyczyć tego, że:

• plany ochrony powietrza mogą zawierać obowiązki ograniczające działalność firm (np. związane z emisją zanieczyszczeń),
• aktualizacje programów mogą wprowadzać dodatkowe wymagania lub koszty dostosowawcze dla przedsiębiorstw.

Przepisy przejściowe i minimalny zakres programów ochrony powietrza

Projekt wprowadza przepisy przejściowe, które mają zapewnić ciągłość działań naprawczych do momentu pełnego wdrożenia nowych planów działania. W praktyce oznacza to, iż programy ochrony powietrza jakie będą aktualizowane — mimo iż obowiązywać mają tylko przez dwa lata — muszą spełniać określony minimalny zakres działań. To działanie deregulacyjne, które ma złagodzić skok zmian przy przejściu na nowe standardy jakości powietrza.

Uproszczenia w systemie pozwoleń zintegrowanych i wodnych

Projekt ustawy przewiduje zmiany, które mają uprościć procedury, tj.:

• w niektórych przypadkach nie będzie już potrzebne osobne pozwolenie wodnoprawne, jeżeli kwestie związane z odprowadzaniem ścieków są już uregulowane w innym dokumencie,
• przepisy mają lepiej określać, który urząd jest adekwatny do wydawania decyzji w sprawie instalacji działających na morzu (np. farm wiatrowych),
• organy administracji będą miały bardziej przejrzyste zasady dotyczące zmian pozwoleń środowiskowych po publikacji nowych unijnych wytycznych.

W praktyce dla przedsiębiorców oznacza to mniej biurokracji i jaśniejsze procedury, choć przez cały czas konieczne będzie dostosowywanie się do europejskich standardów środowiskowych.

Szanse dla biznesu

• Uproszczenie procedur i ograniczenie dublowania obowiązków: w niektórych przypadkach zmiany mogą zmniejszyć biurokrację, np. poprzez eliminację potrzeby posiadania odrębnego pozwolenia wodnoprawnego, jeżeli emisje są uregulowane przez konkluzje BAT.
• Stabilność przejściowa: przepisy przejściowe mogą złagodzić nagłe skoki obowiązków w związku z wdrożeniem nowych standardów jakości powietrza, za sprawą czego przedsiębiorstwo zyska czas na dostosowanie się.
• Szersza ochrona prawna dla przedsiębiorstw: możliwość składania skargi przez podmiot gospodarczy na obszarze objętym programem ochrony powietrza daje przedsiębiorstwom narzędzie do reagowania na potencjalnie niekorzystne zmiany uchwał lub planów działań.

Ryzyka i wyzwania

• Zwiększone ryzyko procesowe: możliwość wniesienia skarg przez przedsiębiorców może generować nowe spory administracyjne i przedłużenie procesów decyzyjnych.
• Niejasności w interpretacji nowych przepisów: wprowadzenie nowych konstrukcji (np. określenie minimalnego zakresu programów ochrony powietrza) może rodzić rozbieżności interpretacyjne przez organy i sądy.
• Zadania adaptacyjne i formalne koszty dostosowań: konieczność przeanalizowania, dostosowania projektów, strategii środowiskowych, oceny ryzyka projektowego. Zmiany w obowiązkach informacyjnych, opracowanie analiz klimatycznych (gdy projekt przedsięwzięcia tego wymaga) – zmiany zakresu OOŚ.
• Nieprzewidywalność procesu legislacyjnego: projekt póki co znajduje się w fazie konsultacji, zatem ostateczny kształt ustawy może ulec znacznym zmianom.

Rekomendacje praktyczne dla przedsiębiorców

Aby zminimalizować ryzyka i przygotować się na nadchodzące zmiany, sugerujemy:

Przeprowadzenie audytu zgodności środowiskowej

Przeprowadzenie dogłębnej analizy obowiązujących pozwoleń, decyzji środowiskowych i wodnoprawnych, korelacji między nimi oraz ryzyk wynikających z wniesienia skarg przez podmioty zainteresowane.

Monitorowanie procesu legislacyjnego

Utrzymanie stałego nadzoru nad losami projektu (np. śledzenie publikacji w Rządowym Centrum Legislacji, konsultacji społecznych), zgłaszanie uwag w toku konsultacji.

Aktualizacja procesów decyzyjnych i procedur inwestycyjnych

Włączenie wczesnych analiz ryzyka prawnego, nowej roli weryfikacji zgodności programów ochrony powietrza, planów działań czy decyzji lokalizacyjnych z nowymi standardami.

Zapewnienie zasobów i kompetencji

Współpraca z doradcami prawnymi i środowiskowymi, wsparcie wewnętrznych zespołów ds. zgodności, szkolenia dla osób zajmujących się aspektami środowiskowymi.

Podsumowanie

Projekt nowelizacji Prawa ochrony środowiska ma na celu dostosowanie polskich przepisów do prawa unijnego oraz uproszczenie procedur dla przedsiębiorców. Najważniejsze zmiany to: szersza możliwość składania skarg na programy ochrony powietrza, wprowadzenie przepisów przejściowych łagodzących nowe obowiązki oraz uproszczenia w systemie pozwoleń środowiskowych i wodnych. Dla firm oznacza to z jednej strony szansę na mniej biurokratycznych formalności, a z drugiej większe ryzyko sporów prawnych i konieczność dostosowania się do nowych wymogów. Warto już teraz monitorować proces legislacyjny i przygotować się na nadchodzące zmiany.

Artykuł autorstwa: r.pr. Szymon Łabędzki

W razie pytań, a także pomysłów tematów na kolejne wydania Newsletter’a zapraszamy do kontaktu:

[email protected]