Nowe przepisy z Brukseli. Polacy stracą dostęp do tych urządzeń

Unia Europejska kontynuuje swoją walkę z nieefektywnym wykorzystaniem energii, tym razem skupiając się na pozornie niewinnych urządzeniach elektrycznych i elektronicznych, które cicho pobierają prąd choćby wtedy, gdy wydaje się, iż są wyłączone. W maju 2025 roku wchodzi w życie nowe rozporządzenie Komisji Europejskiej w sprawie ekoprojektu, które wprowadzi bardziej rygorystyczne normy dotyczące zużycia energii w trybach czuwania i wyłączenia. Te zmiany, choć na pierwszy rzut oka mogą wydawać się niewielkie, mają potencjał, by znacząco wpłynąć zarówno na przyszłe projekty urządzeń elektronicznych, jak i na portfele europejskich konsumentów.

Fot. Obraz zaprojektowany przez Warszawa w Pigułce wygenerowany w DALL·E 3.

Nowe unijne regulacje są częścią szeroko zakrojonej strategii mającej na celu uczynienie Europy pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu. Skupiają się one na zjawiskach tzw. „wampirów energetycznych” i „cichego zużycia energii” – terminów opisujących prąd pobierany przez urządzenia choćby wtedy, gdy nie są aktywnie używane. Według danych Komisji Europejskiej, urządzenia w trybie czuwania odpowiadają za około 5-10% całkowitego zużycia energii elektrycznej w gospodarstwach domowych, co przekłada się na miliardy euro marnowanych pieniędzy i miliony ton zbędnej emisji CO2 rocznie.

Nadchodzące rozporządzenie wprowadza bardziej surowe limity zużycia energii w trzech kluczowych trybach pracy urządzeń. Pierwszy z nich to tryb wyłączenia, gdy urządzenie jest podłączone do źródła zasilania, ale nie wykonuje żadnej funkcji. Drugi to tryb czuwania, w którym urządzenie jest gotowe do szybkiego uruchomienia, często sygnalizując ten stan świecącą diodą. Trzeci, coraz powszechniejszy w epoce inteligentnych domów, to tryb czuwania z dostępem do sieci, umożliwiający zdalne włączenie lub sterowanie urządzeniem.

Zakres urządzeń objętych nowymi regulacjami jest niezwykle szeroki i obejmuje praktycznie wszystkie sprzęty elektroniczne znajdujące się w typowym europejskim gospodarstwie domowym. Na liście znajdują się telewizory, monitory i laptopy, które często pozostają w trybie czuwania przez długie godziny. Drukarki i skanery, które w wielu domach są podłączone do zasilania 24 godziny na dobę, mimo iż są używane sporadycznie, również będą musiały spełniać nowe normy. Ekspresy do kawy, które w nowoczesnych wersjach często pozostają włączone przez cały dzień, by umożliwić szybkie przygotowanie napoju, to kolejna kategoria urządzeń, które zostaną poddane regulacjom.

Na liście nie mogło zabraknąć konsol do gier, które nie tylko pobierają znaczne ilości energii podczas aktywnego użytkowania, ale również w trybach czuwania i aktualizacji. Urządzenia sieciowe, takie jak routery i modemy, które z natury muszą działać całą dobę, również będą musiały stać się bardziej energooszczędne. Zestawy audio i multimedialne, których tryby czuwania są znane z dużego poboru energii, także znalazły się w zakresie regulacji. Dodatkowo, niektóre sprzęty AGD, szczególnie te wyposażone w funkcje smart i podłączone do sieci, będą musiały spełniać nowe standardy w zakresie zużycia energii w trybie czuwania.

Warto podkreślić, iż nowe przepisy nie oznaczają zakazu użytkowania starszych modeli urządzeń ani nie nakładają na konsumentów obowiązku wymiany posiadanego sprzętu. Regulacje dotyczą wyłącznie nowych produktów wprowadzanych na rynek europejski po wejściu przepisów w życie. Producenci będą zobowiązani do projektowania i produkcji urządzeń, które spełniają zaostrzone normy energetyczne, co może wymagać od nich znacznych inwestycji w badania i rozwój oraz modyfikacji linii produkcyjnych.

Dla przeciętnego europejskiego konsumenta nowe przepisy nie będą wiązały się z natychmiastowymi zmianami. Nie ma potrzeby nagłej wymiany posiadanych urządzeń ani obaw o ich legalne użytkowanie po wejściu regulacji w życie. Jednak w dłuższej perspektywie, gdy obecne urządzenia będą stopniowo zastępowane nowymi modelami, gospodarstwa domowe powinny zauważyć spadek zużycia energii elektrycznej, co przełoży się na niższe rachunki.

Warto zauważyć, iż oszczędności wynikające z bardziej efektywnych trybów czuwania i wyłączenia mogą być znaczące, szczególnie w gospodarstwach domowych posiadających wiele urządzeń elektronicznych. Komisja Europejska szacuje, iż nowe regulacje mogą przynieść średnie oszczędności rzędu 25-40 euro rocznie dla typowego gospodarstwa domowego. W skali całej Unii Europejskiej przekłada się to na miliardy zaoszczędzonych euro oraz znaczące zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych.

Nowe regulacje wpisują się w szerszy kontekst unijnej polityki ekologicznej i klimatycznej, której filarami są pakiet „Fit for 55” oraz Europejski Zielony Ład. Unia Europejska dąży do redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku (w porównaniu do poziomów z 1990 roku) i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. Poprawa efektywności energetycznej urządzeń elektrycznych i elektronicznych stanowi jeden z elementów tej ambitnej strategii.

Obok bezpośrednich korzyści ekonomicznych i środowiskowych, nowe przepisy mogą przynieść dodatkowe pozytywne efekty. Zwiększone wymagania dotyczące efektywności energetycznej mogą stymulować innowacje technologiczne, prowadząc do rozwoju nowych, bardziej zaawansowanych rozwiązań. Europejscy producenci, którzy jako pierwsi dostosują się do zaostrzonych norm, mogą zyskać przewagę konkurencyjną na globalnych rynkach, gdzie trendy ekologiczne stają się coraz ważniejsze dla konsumentów.

Rozporządzenie wprowadza również bardziej przejrzyste zasady dotyczące informowania konsumentów o efektywności energetycznej urządzeń. Etykiety energetyczne, które od lat są obecne na sprzęcie AGD i telewizorach, będą zawierać bardziej szczegółowe informacje o zużyciu energii w różnych trybach pracy. Pozwoli to konsumentom na podejmowanie bardziej świadomych decyzji zakupowych i wybór urządzeń, które rzeczywiście pozwolą na oszczędność energii w dłuższej perspektywie.

Warto również zwrócić uwagę na szerszy kontekst zmian w sektorze energetycznym. Unia Europejska stoi przed wyzwaniem transformacji w kierunku odnawialnych źródeł energii, które charakteryzują się zmienną dostępnością. W takim systemie energetycznym, efektywne zarządzanie popytem na energię staje się kluczowe. Zmniejszenie niepotrzebnego zużycia energii przez urządzenia w trybie czuwania może przyczynić się do większej stabilności sieci i ułatwić integrację odnawialnych źródeł energii.

Choć nowe przepisy spotkały się z ogólnym poparciem organizacji konsumenckich i ekologicznych, niektórzy producenci urządzeń elektronicznych wyrażają obawy związane z tempem wprowadzania zmian. Wskazują oni na potrzebę odpowiedniego okresu przejściowego, który pozwoli na dostosowanie linii produkcyjnych i opracowanie nowych projektów spełniających zaostrzone normy. Komisja Europejska argumentuje jednak, iż technologie umożliwiające znaczące zmniejszenie zużycia energii w trybach czuwania i wyłączenia są już dostępne i zostały z powodzeniem wdrożone w niektórych urządzeniach premium.

Z punktu widzenia konsumenta, warto już teraz zwracać uwagę na parametry energetyczne przy zakupie nowych urządzeń. choćby jeżeli nowe regulacje wejdą w życie dopiero w 2025 roku, wybór energooszczędnych modeli może przynieść natychmiastowe korzyści w postaci niższych rachunków za energię elektryczną. Szczególnie warto zwrócić uwagę na urządzenia z funkcją automatycznego wyłączania lub przechodzenia w tryb głębokiego uśpienia po określonym czasie nieaktywności.

Oprócz wyboru energooszczędnych urządzeń, konsumenci mogą sami aktywnie przyczyniać się do zmniejszenia „cichego zużycia energii” przez wprowadzenie prostych nawyków, takich jak całkowite odłączanie urządzeń od zasilania, gdy nie są używane, lub korzystanie z listew zasilających z wyłącznikiem. Te proste działania, w połączeniu z nowymi regulacjami unijnymi, mogą przynieść znaczące korzyści zarówno dla domowych budżetów, jak i dla środowiska naturalnego.

Nowe przepisy unijne dotyczące efektywności energetycznej urządzeń w trybach czuwania i wyłączenia stanowią kolejny krok w kierunku bardziej zrównoważonej i efektywnej energetycznie Europy. Choć z perspektywy pojedynczego konsumenta oszczędności mogą wydawać się niewielkie, to w skali całej Unii Europejskiej mają one potencjał, by znacząco przyczynić się do realizacji ambitnych celów klimatycznych. Wprowadzenie tych regulacji pokazuje, iż choćby pozornie drobne zmiany, takie jak ograniczenie zużycia energii w trybie czuwania, mogą mieć istotny wpływ na całościowy bilans energetyczny i emisje gazów cieplarnianych.