Nowy system działa w odniesieniu do trzech rodzajów opakowań:
- butelek plastikowych do 3 litrów,
- puszek metalowych do 1 litra,
- szklanych butelek wielorazowych do 1,5 litra (dopiero od 2026 r.).
Kaucja wynosi 50 groszy dla butelek z plastiku i puszek, a 1 złoty dla szkła wielorazowego. Klient zapłaci ją przy zakupie, a odzyska przy zwrocie pustego opakowania. Warto pamiętać, iż kaucja będzie osobno wykazana na paragonie – nie podnosi ceny samego napoju.
Oznaczenie „Kaucja” – symbol, którego trzeba szukać
Decydujące jest oznaczenie na etykiecie. Brak prostokąta ze strzałkami i napisem „Kaucja” oznacza, iż butelka lub puszka nie podlega zwrotowi.
To efekt okresu przejściowego – producenci mają czas na wyprzedanie starych zapasów do końca roku. Dlatego w sklepach przez wiele miesięcy znajdziemy zarówno opakowania objęte systemem, jak i te, które w nim nie uczestniczą.
– Możliwe jest też, iż na początku „nie będzie jeszcze żadnego opakowania” objętego kaucją – zaznaczała wiceminister klimatu Anita Sowińska.
Sklepy powyżej 200 mkw – obowiązek przyjmowania opakowań
Obowiązek przyjmowania pustych opakowań dotyczy sklepów o powierzchni handlowej przekraczającej 200 mkw.. Zalicza się do nich nie tylko duże supermarkety, ale także większe apteki, drogerie czy sklepy sportowe sprzedające napoje.
– Zbiórkę pustych opakowań po napojach w systemie kaucyjnym będą prowadziły sklepy przede wszystkim większe – te powyżej 200 metrów kwadratowych – podkreślał rzecznik resortu klimatu Marek Pogorzelski.
Mniejsze sklepy będą musiały odbierać jedynie szklane butelki wielorazowe, ale mogą też dobrowolnie dołączyć do systemu.
Zwrot kaucji – warunki i sposób oddania opakowań
Butelki i puszki muszą spełniać określone warunki: być puste, nieuszkodzone, z czytelnym kodem kreskowym i – w przypadku plastiku – z nakrętką. Tylko wtedy automat lub pracownik sklepu przyjmie opakowanie.
W większych sklepach pojawią się zwrotomaty, które wydają bon do realizacji w kasie. W mniejszych punktach butelki przyjmą pracownicy. Klient otrzyma gotówkę albo bon, który można wymienić na pieniądze.
Mapa punktów zbiórki systemu kaucyjnego
Aby ułatwić odnalezienie miejsc zwrotu, operatorzy przygotowują specjalne mapy online. Jedna z firm udostępniła platformę, na której znajduje się już ponad 570 punktów, a do końca października ma ich być ponad 10 tysięcy.
Inne przedsiębiorstwa planują sieć obejmującą choćby 40–50 tysięcy punktów w całej Polsce. Dzięki temu w każdej gminie powinien pojawić się przynajmniej jeden punkt odbioru.
Wyjątki od systemu kaucyjnego
Nowe przepisy nie obejmą wszystkich opakowań. Wyłączone są m.in. butelki szklane jednorazowe, kartony oraz opakowania po mleku i produktach mlecznych.
W restauracjach i barach kaucja nie będzie naliczana, jeżeli butelka nie opuści lokalu. jeżeli jednak klient zabierze ją ze sobą, opłata obowiązuje.
Sklep nie może odmówić przyjęcia opakowania, tłumacząc się np. brakiem miejsca. W razie awarii automatu klient ma prawo żądać zwrotu kaucji w kasie.
Nieprawidłowości należy zgłaszać do Inspekcji Handlowej, UOKiK i rzeczników konsumentów. Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska będą prowadzić kontrole.
Cele unijne i finansowanie systemu
System kaucyjny został wprowadzony przede wszystkim po to, aby Polska spełniła wymagania Unii Europejskiej – 77 proc. selektywnej zbiórki do 2028 roku i 90 proc. od 2029 roku.
Nieodebrana kaucja zostanie przeznaczona na finansowanie systemu, zakup nowych urządzeń i rozwój infrastruktury zbiórki.