NIK krytycznie o wdrażaniu gospodarki obiegu zamkniętego

W Polsce transformacja w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym nie była w pełni skuteczna. Wskaźnik cyrkularności w latach 2018-2023 pogorszył się, nie osiągnięto także wymaganego przez regulacje UE poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych – pisze Najwyższa Izba Kontroli (NIK).

Wnioski płynące z opublikowanej 1 lipca br. analizy NIK są alarmujące. Wskaźnik cyrkularności w latach 2018–2023 spadł, a Polska nie osiągnęła wymaganego przez UE poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych.

Miliardy złotych w obiegu zamkniętym

W latach 2021–2024 Polska zapłaciła do budżetu UE ok. 9 mld zł z tytułu tzw. podatku od plastiku – to efekt nieprzetworzonych odpadów z tworzyw sztucznych.

Transformację w stronę GOZ utrudniły również opóźnienia we wdrażaniu unijnego prawa do polskiego porządku prawnego. W szczególności: dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE): 2018/851 (zmieniającej dyrektywę odpadową), 2018/852 (zmieniającej dyrektywę opakowaniową), a także plastikowej (SUP) 2019/904.

Wskaźnik wykorzystania materiałów w obiegu zamkniętym uległ zmniejszeniu z poziomu 10,5% w 2018 r. (10. miejsce wśród państw UE) do 7,5% w 2023 r. (16. miejsce w UE). Ponad 90% materiałów wykorzystywanych w naszej gospodarce pochodziło z surowców pierwotnych.

Coraz wartościowsze odpady

W Polsce produkuje się wciąż mniej odpadów per capita niż w UE (5,2 tony w 2018 r., 5,0 ton w 2022 r.), ale dystans ten zmniejszył się. Wynika to w dużej mierze ze wzrostu dochodu rozporządzalnego, wzrostu gospodarczego oraz rosnącej konsumpcji w Polsce.

W efekcie poprawy produktywności zasobów, każdy wyprodukowany w Polsce kilogram dobra jest realnie coraz bardziej wartościowy. Od 2018 r. do 2023 r. produktywność zasobów w Polsce zwiększyła się realnie o 23%, podczas gdy w UE o 9%. Mimo tej poprawy, zasoby materiałowe są wykorzystywane przez polską gospodarkę wciąż mniej wydajnie niż przeciętnie w UE.

W ocenie NIK realizacja działań na rzecz GOZ, podejmowanych przez państwo, w szczególności w ramach Mapy drogowej GOZ, a także będących w kompetencji gmin, wymaga dalszej koordynacji i ewaluacji, a także powiązania działań na rzecz GOZ i ukształtowania ich w spójny proces.

Adresaci – resort rozwoju i technologii oraz gminy

Swoje wnioski NIK kieruje do Ministra Rozwoju i Technologii oraz do gmin.

Do Ministra Rozwoju i Technologii NIK zwraca się z wnioskiem m.in. o sporządzanie sprawozdań z realizacji programów rządowych, w szczególności Mapy drogowej GOZ, z uwzględnieniem stanu realizacji poszczególnych działań wraz ze wskazaniem przyczyn niepowodzeń w realizacji oraz działań zaradczych.

Do gmin m.in. o:

• zapewnienie realizacji gospodarki odpadami w sposób umożliwiający osiąganie wymaganych poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych;
• zapewnienie w analizach stanu gospodarki odpadami komunalnymi wszystkich wymaganych informacji, a także zgodności informacji o poziomie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych ze sprawozdaniami z realizacji zadań gospodarowania odpadami komunalnymi, składanych w systemie BDO;
• przeprowadzanie co najmniej raz na dwa lata kontroli podmiotów odbierających odpady komunalne;
• podejmowanie działań wspierających ponowne użycie produktów i przygotowanie do ponownego użycia produktów, które wcześniej zostały odpadami, w szczególności do tworzenia i wspierania sieci ponownego wykorzystania i napraw oraz zachęt ekonomicznych.

Źródło i cała informacja: Najwyższa Izba Kontroli