Niepokojące wieści dla Polski. Sytuacja pogarsza się z godziny na godzinę

Finanse publiczne Polski osiągnęły nowy, historyczny rekord zadłużenia, który budzi poważne obawy ekonomistów i analityków rynku. Według najnowszych danych opublikowanych przez Ministerstwo Finansów, zadłużenie Skarbu Państwa na koniec kwietnia 2025 roku wyniosło astronomiczną kwotę 1 biliona 750,4 miliarda złotych. Ta zawrotna suma oznacza wzrost o 9,8 miliarda złotych w zaledwie jeden miesiąc, co przekłada się na 0,6-procentowe zwiększenie obciążeń finansowych państwa w tak krótkim czasie.

Fot. Obraz zaprojektowany przez Warszawa w Pigułce, wygenerowany w DALL·E 3.

Struktura polskiego długu publicznego rozkłada się nierównomiernie, z wyraźną dominacją zobowiązań krajowych. Z całkowitej sumy zadłużenia, aż 1 bilion 370,6 miliarda złotych stanowi dług wewnętrzny, zaciągnięty na rodzimym rynku finansowym. Pozostała część, wynosząca blisko 380 miliardów złotych, to zobowiązania zagraniczne, które narażają budżet państwa na dodatkowe ryzyko związane z wahaniami kursów walutowych.

Warto podkreślić, iż dług Skarbu Państwa stanowi jedynie część całkowitego zadłużenia sektora finansów publicznych Polski. Jest to węższa miara, która nie obejmuje wszystkich zobowiązań zaciągniętych przez instytucje powiązane z budżetem centralnym. Szerszym pojęciem jest dług sektora instytucji rządowych i samorządowych, określany również jako dług EDP (Excessive Deficit Procedure), który stanowi jeden z kluczowych wskaźników fiskalnych monitorowanych przez Komisję Europejską w ramach kryteriów z Maastricht.

Dług EDP uwzględnia nie tylko bezpośrednie zobowiązania Skarbu Państwa, ale również zadłużenie zaciągnięte przez takie instytucje jak Bank Gospodarstwa Krajowego czy Polski Fundusz Rozwoju. Te podmioty w ostatnich latach, szczególnie po wybuchu pandemii COVID-19, znacząco zwiększyły skalę swoich zobowiązań, realizując programy pomocowe dla gospodarki. Choć najnowsze dane dotyczące całkowitego zadłużenia EDP nie są jeszcze dostępne, wiadomo, iż na koniec 2024 roku wynosiło ono prawie 2 biliony 12 miliardów złotych. Dla porównania, dług Skarbu Państwa w tym samym okresie kształtował się na poziomie około 1 biliona 629 miliardów złotych, co pokazuje skalę dodatkowych zobowiązań zaciągniętych poza bezpośrednim budżetem państwa.

Ministerstwo Finansów opublikowało również szczegółowe dane dotyczące zadłużenia na koniec marca 2025 roku. Wynika z nich, iż w tym okresie dług Skarbu Państwa wynosił 1 bilion 740,6 miliarda złotych, co oznaczało wzrost o 31 miliardów złotych (1,8 procenta) w porównaniu z lutym. Ta dynamika pokazuje, jak gwałtownie rośnie zadłużenie polskiego państwa.

Analizując przyczyny marcowego wzrostu zadłużenia, można wskazać kilka kluczowych czynników. Największy wpływ miały potrzeby pożyczkowe netto budżetu państwa, które zwiększyły dług o 34,3 miliarda złotych. W tej kwocie dominował deficyt budżetu państwa wynoszący 39,9 miliarda złotych. Był on częściowo kompensowany przez konsolidację zarządzania płynnością (zmniejszenie o 3,5 miliarda złotych) oraz zarządzanie środkami europejskimi (zmniejszenie o 1,9 miliarda złotych). Dodatkowo, saldo udzielonych pożyczek zwiększyło zadłużenie o 0,1 miliarda złotych.

Istotnym czynnikiem wpływającym na poziom zadłużenia było także zmniejszenie stanu środków na rachunkach budżetowych, które obniżyło dług o 7,1 miliarda złotych. Z drugiej strony, przekazanie obligacji oraz zmiany w pozostałym zadłużeniu Skarbu Państwa zwiększyły zobowiązania łącznie o 3,9 miliarda złotych. W ramach tych zmian warto odnotować wzrost depozytów jednostek sektora finansów publicznych o 3,8 miliarda złotych przy jednoczesnym spadku depozytów jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych o 1,2 miliarda złotych.

Na stan zadłużenia wpływ miały również różnice kursowe, które w marcu zmniejszyły dług o 1,7 miliarda złotych. Było to wynikiem osłabienia złotego wobec euro o 0,6 procent, przy jednoczesnym umocnieniu polskiej waluty wobec dolara amerykańskiego o 3,4 procent oraz wobec jena japońskiego o 2,6 procent. Ta zależność pokazuje, jak istotne dla finansów publicznych są wahania na rynku walutowym, szczególnie w kontekście znaczącego udziału zadłużenia zagranicznego.

Patrząc na dłuższą perspektywę, w ciągu pierwszych trzech miesięcy 2025 roku zadłużenie Skarbu Państwa wzrosło o imponujące 111,3 miliarda złotych, co stanowi wzrost o 6,8 procent. To naprawdę znaczący przyrost w tak krótkim czasie, budzący obawy o stabilność finansów publicznych Polski w dłuższej perspektywie.

Głównym powodem tak dynamicznego wzrostu zadłużenia w pierwszym kwartale były potrzeby pożyczkowe netto budżetu państwa, które zwiększyły dług o 75,4 miliarda złotych. W tej kwocie dominował deficyt budżetu państwa wynoszący 76,3 miliarda złotych. Dodatkowo na wzrost zadłużenia wpłynęły: konsolidacja zarządzania płynnością (zwiększenie o 2,4 miliarda złotych), środki na finansowanie deficytu budżetu środków europejskich (zwiększenie o 1,3 miliarda złotych) oraz saldo udzielonych pożyczek (zwiększenie o 1,2 miliarda złotych). Jedynie zarządzanie środkami europejskimi zmniejszyło potrzeby pożyczkowe o 5,5 miliarda złotych.

Znaczący wpływ na poziom zadłużenia w pierwszym kwartale miało również zwiększenie stanu środków na rachunkach budżetowych, które powiększyło dług o 47 miliardów złotych. Warto też wspomnieć o przekazaniu obligacji, które zwiększyło zadłużenie o 1,9 miliarda złotych.

Z drugiej strony, zmiany w pozostałym zadłużeniu Skarbu Państwa zmniejszyły zobowiązania o 6,7 miliarda złotych. W ramach tych zmian odnotowano wzrost depozytów jednostek sektora finansów publicznych o 2,6 miliarda złotych przy jednoczesnym spadku depozytów jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych o 9 miliardów złotych.

Podobnie jak w marcu, także w całym pierwszym kwartale na stan zadłużenia wpływ miały różnice kursowe, które zmniejszyły dług o 11,4 miliarda złotych. Było to wynikiem umocnienia złotego wobec głównych walut: o 2,1 procent wobec euro, o 5,8 procent wobec dolara amerykańskiego oraz o 1 procent wobec jena japońskiego. Ta zmiana pokazuje, jak istotna dla finansów publicznych jest kondycja polskiej waluty na międzynarodowych rynkach.

Analizując strukturę zadłużenia pod kątem miejsca emisji, warto zauważyć, iż w marcu 2025 roku zadłużenie krajowe wzrosło o 33,5 miliarda złotych. W tym samym czasie dług w walutach obcych spadł o 2,5 miliarda złotych, co było głównie wynikiem ujemnego salda emisji długu, różnic kursowych i spadku pozostałego zadłużenia. W całym pierwszym kwartale zadłużenie krajowe wzrosło aż o 107,2 miliarda złotych, podczas gdy zadłużenie nominowane w walutach obcych zwiększyło się o 4,1 miliarda złotych.

Rosnący dług publiczny Polski budzi uzasadnione obawy o długoterminową stabilność finansów państwa. Szczególnie niepokojące jest tempo przyrostu zadłużenia, które w ciągu zaledwie trzech miesięcy zwiększyło się o blisko 7 procent. Utrzymanie takiej dynamiki w dłuższym okresie mogłoby prowadzić do poważnych problemów z obsługą długu, szczególnie w przypadku wzrostu stóp procentowych na międzynarodowych rynkach finansowych.

Warto również zwrócić uwagę na strukturę finansowania polskiego długu. Dominacja zadłużenia krajowego (ponad 78 procent całości) z jednej strony zmniejsza ryzyko walutowe, ale z drugiej może prowadzić do efektu wypierania inwestycji prywatnych. Gdy państwo intensywnie pożycza na rynku krajowym, konkuruje o kapitał z przedsiębiorstwami, co może ograniczać ich możliwości inwestycyjne i hamować wzrost gospodarczy.

Rosnący dług publiczny może również prowadzić do zwiększenia kosztów jego obsługi. Już teraz wydatki związane z obsługą zadłużenia stanowią znaczącą pozycję w budżecie państwa, ograniczając możliwości finansowania innych, ważnych społecznie obszarów, takich jak ochrona zdrowia, edukacja czy inwestycje infrastrukturalne.

Z perspektywy międzynarodowej, wzrost zadłużenia Polski jest bacznie obserwowany przez agencje ratingowe oraz inwestorów zagranicznych. Zbyt duży i gwałtownie rosnący dług publiczny może prowadzić do obniżenia ratingu kraju, co z kolei przełoży się na wyższe koszty obsługi zadłużenia i ograniczy dostęp do międzynarodowych rynków finansowych.

Sytuacja finansów publicznych Polski wymaga więc szczególnej uwagi i ostrożności w planowaniu wydatków budżetowych. Konieczne wydaje się opracowanie długoterminowej strategii zarządzania długiem publicznym, która pozwoli na stopniowe ograniczanie deficytu budżetowego i stabilizację poziomu zadłużenia w relacji do PKB.

Warto jednak zauważyć, iż mimo rekordowego poziomu zadłużenia w wartościach bezwzględnych, relacja długu publicznego do PKB w Polsce pozostaje na umiarkowanym poziomie w porównaniu z wieloma innymi krajami Unii Europejskiej. Niemniej jednak, tak dynamiczny wzrost zadłużenia w krótkim czasie powinien być sygnałem ostrzegawczym dla decydentów odpowiedzialnych za politykę fiskalną kraju.

Ministerstwo Finansów stoi przed trudnym zadaniem zbilansowania potrzeb rozwojowych Polski z koniecznością utrzymania stabilności finansów publicznych. W najbliższych miesiącach najważniejsze będzie monitorowanie dynamiki przyrostu zadłużenia oraz podejmowanie działań mających na celu ograniczenie deficytu budżetowego.

Dla przeciętnego obywatela rosnące zadłużenie państwa może wydawać się odległym problemem, jednak w dłuższej perspektywie może ono wpłynąć na stan gospodarki, poziom inflacji, stopy procentowe oraz wielkość obciążeń podatkowych. Dlatego tak ważne jest, aby opinia publiczna była świadoma skali wyzwań stojących przed finansami publicznymi Polski i rozumiała konsekwencje podejmowanych decyzji budżetowych.

Zadłużenie Skarbu Państwa na poziomie 1,75 biliona złotych to nie tylko rekordowa liczba, ale przede wszystkim zobowiązanie, które będzie musiało zostać spłacone przez obecne i przyszłe pokolenia Polaków. Dlatego tak istotne jest, aby środki pozyskiwane z emisji długu były inwestowane w projekty zwiększające potencjał rozwojowy polskiej gospodarki, a nie przeznaczane wyłącznie na bieżącą konsumpcję. Tylko w ten sposób możliwe będzie pogodzenie krótkoterminowych potrzeb finansowych państwa z długoterminowym celem, jakim jest zrównoważony i stabilny rozwój gospodarczy Polski.

Fot. Business Insider/Warszawa w pigułce