Monitoring jakości wody w nowej odsłonie

9 miesięcy temu

Tytułową „nową odsłoną” jest projekt ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw (aktualna wersja – zwana dalej projektem bądź nowelą - pochodzi z 6 kwietnia br.). Interesujący nas projekt ma na celu przeniesienie do rodzimego porządku prawnego regulacji zawartych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (dalej: Dyrektywa 20/2184).

Biorąc pod uwagę fakt, iż państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązano do dokonania transpozycji Dyrektywy 20/2184 w ciągu 2 lat od dnia jej wejścia w życie, to jest do dnia 12 stycznia 2023 r. (sic!) należy mieć nadzieję, iż prace legislacyjne związane z przyjęciem noweli zostaną sfinalizowane w najbliższym czasie.
Wypada w tym miejscu odnotować, iż w noweli znajdą się rozwiązania mające na celu:
1) określenie obowiązków dostawców wody obejmujących badania jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w zakresie wewnętrznej kontroli jakości wody;
2) doprecyzowanie kompetencji organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz procedur w zakresie nadzoru nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, obejmujących monitoring jakości wody, ocenę przydatności wody do spożycia przez ludzi, oceny obszarowe jakości wody oraz procedowanie wniosków zgód na odstępstwa od spełniania wymagań jakościowych dla wody;
3) uregulowanie obowiązków dostawców wody (w szczególności przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych), organów Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie oraz ministra adekwatnego do spraw gospodarki wodnej w zakresie wykonania oceny strat wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (wielkości wycieków wody) oraz opracowania planów działania w celu ograniczenia strat wody;
4) zobowiązanie dostawców wody do wykonywania ocen ryzyka w obszarach zasilania ujęć wody i systemach zaopatrzenia w wodę oraz podejmowania działań mających na celu zarządzanie ryzykiem w systemach zaopatrzenia w wodę; określenie kompetencji organów Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie w zakresie opiniowania przeprowadzonych ocen ryzyka w obszarach zasilania ujęć wody i zarządzania ryzykiem w obszarach zasilania ujęć wody;
5) zobowiązanie właścicieli lub zarządców nieruchomości do wykonywania ocen ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych, uregulowanie procedur nabywania uprawnień do wykonywania tych ocen;
6) określenie kompetencji adekwatnych organów w zakresie wydawania ocen lub zgód dotyczących stosowania materiałów lub wyrobów służących do dystrybucji albo uzdatniania wody; określenie zasad dopuszczania do użytkowania materiałów i wyrobów budowlanych kontaktujących się z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi, z uwzględnieniem mechanizmu europejskiej listy pozytywnej, oraz materiałów i wyrobów stosowanych do uzdatniania wody;
7) ustanowienie procedur i nałożenie obowiązków na organy lub inne jednostki organizacyjne gminy w zakresie identyfikacji osób lub grup ludności pozbawionych dostępu, albo posiadających ograniczony dostęp do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, oraz we współpracy z dostawcami wody podejmowania działań w celu zapewnienia lub poprawy dostępu tych osób/grup do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi;
8) szczegółowe uregulowanie obowiązków dostawców wody w zakresie informowania konsumentów o jakości, cenach i zużyciu wody oraz określenie środków przekazywania tych informacji;
9) określenie kompetencji adekwatnych organów w zakresie opracowywania zbiorów danych i sprawozdań na potrzeby wypełnienia zobowiązań raportowych dotyczących działań, o których mowa w pkt 2–5 i 7, wobec KE, Europejskiej Agencji Środowiska oraz Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.

Co więcej, w ramach realizacji wniosków po kontroli NIK „Gospodarowanie zasobami wodnymi przez przedsiębiorstwa wodociągowe w gminach wiejskich” w projekcie przewiduje się także zmianę art. 21 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę, polegającą na zwolnieniu z obowiązku opracowania wieloletniego planu przedsiębiorstw wodociągowych, które nie tylko nie planują budowy urządzeń wodociągowych lub urządzeń kanalizacyjnych, ale również nie planują ich modernizacji.

W uzasadnieniu do projektu noweli stwierdzono, iż wprowadzenie w Dyrektywie 20/2184 definicji pojęcia dostawcy wody i objęcie jej zakresem także innych dostawców wody niż przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne powoduje konieczność rozszerzenia zakresu regulacji u.z.z.w. poza zbiorowe zaopatrzenie w wodę, co z kolei wiąże się z koniecznością zmiany jej tytułu w sposób uwzględniający całokształt zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi. W rezultacie w wyniku nieuchronnego wejścia w życie przepisów noweli u.z.z.w. stanie się ustawą o zaopatrzeniu w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

Co ważne, w słowniczku ustawowym obok wspomnianej już definicji dostawcy wody (podmiot dostarczający wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi) zagoszczą także definicje legalne m.in. odnoszące się do takich pojęć, jak: monitoring operacyjny (oznacza monitoring ustalony przez dostawcę wody i dostosowany do konkretnego systemu zaopatrzenia, uwzględniający wyniki oceny ryzyka w systemie zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, którego celem jest potwierdzenie skuteczności wszystkich środków kontroli w zakresie poboru, uzdatniania, dystrybucji i magazynowania oraz zapewnianiający szybki wgląd w parametry eksploatacyjne i problemy z jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz umożliwiający szybkie podjęcie zaplanowanych wcześniej działań naprawczych w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania systemu uzdatniania wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi) i monitoring zgodności (oznacza monitoring parametrów określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 15p oraz ustalonych na podstawie oceny ryzyka w systemie zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, w punkcie zgodności w celu sprawdzenia spełniania wymagań dla wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, realizowany przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz dostawców wody). Pod sformułowaniem „przepisy wydane na podstawie art. 15p” kryje się rozporządzenie, które wyda minister adekwatny do spraw zdrowia. W przedmiotowym akcie zostaną m.in. określone minimalne wymagania dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, w tym wymagania mikrobiologiczne, chemiczne, wskaźnikowe, radiologiczne i istotne do oceny ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych oraz sposób prowadzenia monitoringu zgodności, w tym w szczególności wykaz parametrów, minimalną częstotliwość pobierania próbek i wykonywania analiz do celów monitorowania zgodności, metody i punkty poboru próbek oraz metody analizy stosowane do celów monitorowania i wykazywania zgodności.

Ze zbioru innych ważnych definicji wyłuskać warto jeszcze definicje ryzyka (połączenie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niebezpiecznego oraz dotkliwości jego skutków, w przypadku pojawienia się zagrożenia i zdarzenia niebezpiecznego w systemie zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi), wewnętrznego systemu wodociągowego (system obejmujący przewody wodociągowe wraz z uzbrojeniem i urządzeniami zainstalowane między punktami czerpalnymi używanymi zwykle do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, zarówno w obiektach publicznych, jak i prywatnych, a siecią wodociągową, na który składa się wewnętrzna instalacja wodociągowa oraz przyłącze wodociągowe, pod warunkiem, iż podlega ono odpowiedzialności odbiorcy usług w zakresie, o którym mowa w art. 5 ust. 2) oraz pojęcie wody surowej (oznacza wodę nieuzdatnianą ujmowaną na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi). Co więcej, dotychczasowa definicja „wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi” otrzyma nowe brzmienie i będzie obejmować swym spectrum:
a) wodę w stanie pierwotnym lub po uzdatnieniu, przeznaczoną do picia, wytwarzania, przygotowania żywności lub innych celów domowych, zarówno w obiektach publicznych, jak i prywatnych, niezależnie od jej pochodzenia i od tego, czy jest dostarczana z sieci dystrybucyjnej, cystern, w tym również przewoźnych zbiorników, lub rozlewana do butelek lub pojemników, z uwzględnieniem wody źródlanej,
b) wodę wykorzystywaną przez każde przedsiębiorstwo spożywcze do wytworzenia, przetworzenia, konserwowania lub wprowadzania do obrotu produktów lub substancji przeznaczonych do spożycia przez ludzi, z wyłączeniem wody wykorzystywanej przez przedsiębiorstwo spożywcze, której jakość nie może wpływać na bezpieczeństwo środków spożywczych w ich końcowej postaci oraz pod warunkiem, iż zaopatrzenie w wodę podmiotu prowadzącego przedsiębiorstwo spożywcze spełnia wymogi, o których mowa w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, w szczególności wynikające z systemu analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli, oraz jest objęte działaniami naprawczymi.

Biorąc pod uwagę szeroki zakres noweli truizmem jest stwierdzenie, iż ramy niniejszego opracowania nie pozwolą na chociażby syntetyczne scharakteryzowanie wszystkich kwestii objętych spectrum projektu. Pomimo takiego stanu rzeczy warto zaakcentować dwie kwestie. Primo, przepisy noweli określając podstawowe zasady bezpieczeństwa wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz wprowadzając podejście do bezpieczeństwa wody oparte na ryzyku, przesądzają zarazem, iż woda przeznaczona do spożycia przez ludzi jest zdrowa i czysta, jeżeli:
1. jest wolna od wszelkich mikroorganizmów i pasożytów oraz wszelkich substancji w ilościach lub stężeniach, które stanowią potencjalne niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzkiego;
2. spełnia minimalne wymogi określone dla parametrów bezpieczeństwa zdrowotnego wody;
3. zastosowano wszelkie inne środki niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa wody dla zdrowia ludzkiego.

Nadto proponowane przepisy przesądzają, iż dostawcy wody zobowiązani są do przeprowadzenia oceny ryzyka i zarządzania ryzykiem w następujących elementach łańcucha dostaw wody: w obszarach zasilania ujęć wody przeznaczonych do spożycia przez ludzi – po raz pierwszy w terminie do 31.12.2026 r., a następnie co 6 lat; w systemie zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi – po raz pierwszy w terminie do 30.06.2028 r., a następnie co 6 lat. Co istotne, wychodząc z założenia, iż za utrzymanie obiektu budowlanego odpowiada właściciel lub zarządca, projekt nakłada na właściciela lub zarządcę budynku obowiązek wykonywania co 6 lat oceny ryzyka w wewnętrznym systemie wodociągowym, ponieważ ma on wpływ na jakość wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (po raz pierwszy taka ocena ma zostać dokonana w terminie do 30.06.2028 r.). W uzasadnieniu podnosi się, iż skoro nałożenie jednostronnego obowiązku monitorowania na wszystkie zabudowania prywatne i publiczne spowodowałoby nadmiernie wysokie koszty, adekwatnszym rozwiązaniem tego problemu jest ocena ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych, która obejmuje jedynie ogólną analizę potencjalnych ryzyk związanych z wewnętrznym systemem wodociągowym oraz z powiązanymi produktami i materiałami użytymi w tym systemie, a także ustalenie, czy te potencjalne ryzyka mają wpływ na jakość wody w punktach czerpalnych używanych zwykle do poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Co istotne, proponuje się również wprowadzenie administracyjnych kar pieniężnych nakładanych na właścicieli lub zarządców budynków, którzy nie sporządzają i nie przechowują oceny ryzyka w wewnętrznym systemie wodociągowym, nie podejmują działań naprawczych w tym zakresie, przekazują po terminie sprawozdanie z przeprowadzonej oceny ryzyka w wewnętrznym systemie wodociągowym.

Secundo, w noweli proponuje się też przepisy określające obowiązki dostawców wody w zakresie informowania konsumentów o jakości, cenach i zużyciu wody oraz sposoby udostępniania informacji. W ocenie autorów projektu celem proponowanych przepisów jest lepsze uświadomienie konsumentom skutków zużycia wody. Aktualne informacje, które mają być udostępniane, powinny obejmować najnowsze wyniki monitorowania wartości parametrów jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, dane dotyczące zużytych rocznie ilości wody, przebiegu zużycia oraz porównania ze średnim zużyciem w gospodarstwach domowych, w przypadku gdy dostawca wody ma dostęp do takich informacji, a także ceny za litr wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, co pozwoli im na porównanie tych opłat z cenami wody butelkowanej. Konsumenci powinni otrzymywać te informacje na swoich fakturach lub dzięki aplikacji. W przypadku dostawców wody dostarczających co najmniej 10 000 m3 dziennie lub obsługujących co najmniej 50 000 osób powinny być dostępne dla konsumentów dodatkowe informacje dotyczące wielkości wycieków wody i struktury własnościowej przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.

Ponadto zaakcentować warto, iż adresatem rozwiązań zawartych w noweli jest także gminny organ wykonawczy, bowiem wójt (burmistrz lub prezydent miasta) we współpracy z dostawcami wody, w szczególności przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi, podejmować będzie działania w celu poprawy lub utrzymania powszechnego dostępu ludności do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Po wejściu w życie przepisów noweli wspomniany organ będzie m.in. identyfikował osoby oraz, po uzyskaniu informacji z ośrodka pomocy społecznej, wrażliwe i zmarginalizowane grupy osób bez dostępu lub o ograniczonym dostępie do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i ustalał przyczyny braku lub ograniczenia tego dostępu, a także będzie informował te osoby lub grupy osób, o możliwościach podłączenia się do sieci wodociągowej lub o alternatywnych sposobach uzyskania dostępu do wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Z kolei dostawcy wody oraz właściciele lub zarządcy budynków użyteczności publicznej zapewniać będą, o ile jest to technicznie możliwe, powszechnie dostępne punkty poboru wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz utrzymują je w należytym stanie technicznym i higienicznym.

Zamiast zakończenia należy zaakcentować, iż projekt przewiduje, iż w terminie do dnia 12 stycznia 2026 r. dostawcy wody podejmują działania w celu osiągnięcia zgodności dostarczanej wody z wartościami dla następujących parametrów jakości wody:
1) bisfenol-A;
2) chlorany;
3) chloryny;
4) kwasy halogenooctowe;
5) mikrocystyna-LR;
6) substancje per- i polifluoroalkilowe (PFAS) ogółem;
7) suma substancji per- i polifluoroalkilowych (PFAS);
8) uran.
Ponadto przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne zaopatrujące w wodę co najmniej 50 000 osób lub dostarczające co najmniej średnio 10 000 mł wody na dobę zobowiązane będą do dokonania oceny wielkości wycieków wody w urządzeniach wodociągowych za rok 2024 i przekazania tej oceny organowi regulacyjnemu, w terminie do dnia 30 czerwca 2025 r. Nowela przewiduje, iż do oceny wielkości wycieków wody w urządzeniach wodociągowych stosuje się infrastrukturalny indeks wycieków (ang. Infrastructure Leakage Index – ILI) lub inną, równoważną metodę tej oceny.

Idź do oryginalnego materiału